Πόσο διαφορετικά μπορεί να ξεκινήσουν τον βίο τους δύο κυβερνήσεις; Η νέα κυβέρνηση έκανε επίθεση εμπιστοσύνης, «όλα είναι υπό έλεγχο, όλα θα πάνε καλά. Σεβόμαστε τις δεσμεύσεις μας, προχωράμε στο μέλλον». Πριν από τεσσεράμισι χρόνια είχαμε, αντιθέτως, την κυβέρνηση της συγκρουσιακής ανατροπής «τίποτα δεν πάει καλά» και υπερδιαπραγμάτευσης «θα τσακωθούμε με όλους», με κορύφωση τις κλειστές τράπεζες. Ενώ προτιμούμε να ξεχάσουμε τόσο μαύρες στιγμές, σήμερα μπορούμε να κάνουμε αντικειμενική αποτίμηση των ιδεών που συγκρούστηκαν τότε, και να συγκρίνουμε με το τι συνέβη πραγματικά έκτοτε. Το ενδιαφέρον δεν είναι μόνον ιστορικό, αλλά και σημαντικό για το δημοκρατικό μας μέλλον, όταν σχεδόν 5% των ψηφοφόρων συνεχίζουν να εμπιστεύονται τον ευαγγελιστή της καταστροφής, και άνω του 31% ψήφισαν τον εύπιστο ακόλουθο που μας έριξε στα βράχια.
Η θεωρία Βαρουφάκη, που σύμφωνα με το βιβλίο του ανέλυσε συστηματικά στους Αλ. Τσίπρα και Ν. Παππά οδηγώντας τους στην υπερδιαπραγμάτευση, έχει μια διάγνωση προβλήματος και μια «λύση».
Το πρόβλημα, λέει, συνοψίζεται στο ότι το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας, και άλλων περιφερειακών χωρών της Ευρωζώνης, είναι μια «φυλακή χρέους» από την οποία κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει, αλλά βυθίζεται σε ένα σπιράλ ύφεσης, νέου χρέους, μεγαλύτερης ύφεσης κ.ο.κ.
Η όλη διάγνωση, βέβαια, έχει ένα θανάσιμο σφάλμα, φανερό διά γυμνού οφθαλμού σε οποιονδήποτε κυκλοφορεί στη λοιπή Ευρώπη τελευταία: Οι χώρες που είχαν προβλήματα αλλά δεν ακολούθησαν τη συγκρουσιακή τακτική του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή όλες οι άλλες προβληματικές οικονομίες της Ευρωζώνης, βιώνουν ισχυρή ανάπτυξη εδώ και χρόνια! Αντί για φυλακή χρέους η Ισπανία βιώνει κλασικά προβλήματα υπερθέρμανσης, όπως αλματώδεις τιμές ακινήτων. Η Κύπρος ήδη από το 2017 είχε ανάπτυξη 3,9% (!) και η Ιρλανδία ένα απίστευτο 7,8%.
Η Ελλάδα δεν έχασε όλα αυτά τα χρόνια ανάπτυξης επειδή ισχύουν ιδιαίτεροι κανόνες για εμάς, αλλά ακριβώς επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να μας βγάλει δήθεν από τη «φυλακή χρέους», με ερασιτεχνικό τρόπο και αυτοκαταστροφικά αποτελέσματα. Ο ερασιτεχνισμός συνοψίζεται στο βασικότερο κομμάτι της δήθεν λύσης: Το σύστημα «παράλληλων πληρωμών», που προϋπέθετε ότι οι Ελληνες θα έβαζαν το 2015 χρήμα σε δεσμευμένους λογαριασμούς υπό τον έλεγχο του ελληνικού κράτους, με αντάλλαγμα μια έκπτωση φόρου κάπου 10% το 2016. Δηλαδή θα δίνατε όλοι σας ευρώ που βγάλατε με ιδρώτα, σε ένα χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος, όταν συγκρούεται με τους ισχυρότερους συμμάχους του και ετοιμάζεται να βγει στη δραχμή, με αντάλλαγμα… 10% περισσότερες δραχμές ένα χρόνο μετά. Είπαμε ότι αγαπάμε τη φαντασία και την κωμωδία, αλλά το «σχέδιο Χ» ξεπέρασε τα όρια.
Υπήρχε όμως εναλλακτική; Μα φυσικά, ακριβώς αυτό που κάνει η σημερινή κυβέρνηση με την επίθεση εμπιστοσύνης. Αντί να απειλείς τους πάντες, να διατείνεσαι ότι θα καταγγείλεις μονομερώς δανειακές συμβάσεις, να προτιμάς η Ελλάδα να χάσει το εθνικό της νόμισμα και να βυθιστεί σε βούρκο υποτιμήσεων και νομισματικού χάους, δέχεσαι αυτά που δεν μπορείς να αλλάξεις. Ο πραγματισμός δεν είναι δειλία, αλλά αληθινός πατριωτισμός – η μόνη ιδέα που πραγματικά στηρίζει την πατρίδα. Και όταν ο πραγματισμός συνοδεύεται από ικανότητα, πάμε ψηλά.
Το θέμα, όπως σημειώνουμε εδώ και χρόνια, είναι απλό: Η ελληνική κρίση μετατράπηκε από αναπόφευκτη κρίση χρέους σε αντιστρέψιμη κρίση εμπιστοσύνης. Αντί επαιτείας προς ξένες κυβερνήσεις, μπορούμε να σταθούμε μόνοι στα πόδια μας, φτάνει να επιδείξουμε αξιοπιστία. Γιατί εδώ έχουμε ένα απ’ τα λίγα μαγικά κόλπα στα οικονομικά· αν πειστικά υπόσχεσαι αξιοπιστία στο μέλλον, δρέπεις ήδη τους καρπούς τώρα. Αν πειστικά λες ότι οι φόροι θα πέσουν αύριο (αντί για τις διαρκείς αυξήσεις ώς τώρα!), η οικονομική δραστηριότητα ανθεί σήμερα. Στην καταφορολογημένη Ελλάδα, η μείωση συντελεστών φέρνει τόση ενέργεια που μπορεί ακόμη και να αυξηθούν οι φοροεισπράξεις!
Οι οιωνοί είναι ήδη θετικοί: Οι αγορές είναι σε άνοδο ήδη από τότε που διαφάνηκε η πτώση Τσίπρα, τα ομόλογά μας καταρρίπτουν ρεκόρ χαμηλού επιτοκίου, τον Ιούνιο οι πωλήσεις αυτοκινήτων έπιασαν υψηλό δεκαετίας. Και τώρα; Θα ακολουθήσουν κι άλλα διαρκή αγαθά, όπως ακίνητα, στα οποία έχει συσσωρευθεί λανθάνουσα ζήτηση μιας δεκαετίας; Οσο οι πολίτες πιστεύουν ότι η κρίση τέλειωσε και βγάζουν τα λεφτά τους από κάτω απ’ το στρώμα, η άνοδος θα έρχεται με φοβερούς ρυθμούς.
Στον επόμενο χρόνο θα φανεί ξεκάθαρα ποιος είχε δίκιο, οι συγκρουσιακοί ή οι πραγματιστές. Ελπίζω το μάθημα να εντυπωθεί ανεξίτηλα στη μνήμη μας. Και αυτοί που χωρίς λόγο βασάνισαν τη χώρα να ζητήσουν έστω καθυστερημένα μια συγγνώμη.
* Ο κ. Σωτήρης Γεωργανάς είναι καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του City University του Λονδίνου.