Μια ώριμη χαλυβδωμένη γενιά, μετά μια δύσκολη δεκαετία κρίσης, η πιο μορφωμένη που γνώρισε η Ελλάδα, με πίστη στις αξίες της εξωστρέφειας και της καινοτομίας, είναι οι σημερινοί νέοι, λένε όλες οι πρόσφατες έρευνες. Αυτά είναι τα καλά νέα. Τα κακά είναι ότι πολλοί από αυτούς δηλώνουν αποθαρρημένοι από τη δυσκολία να προσεγγίζουν το ζωοποιόν ύδωρ, κουρασμένοι από τις αβύσσους που διαρκώς συναπαντούν, από την αδυναμία τους να μεταστοιχειώσουν τις παραγωγικές δυνάμεις τους σε χειροπιαστούς καρπούς. Και ψέγουν το εκπαιδευτικό σύστημα –το διαμορφωμένο ψηφοθηρικά, με βάση εκείνο που πιστεύεται ότι αναμένει η κοινωνία, όλοι στα πανεπιστήμια και με 3, χωρίς διασύνδεση με τον πραγματικό κόσμο–, το οποίο εξακολουθεί να παράγει στην πράξη ημιαπασχολούμενους σε δουλειές του ποδαριού. Οι ελληνικές πύλες, διαβρωμένες, χωρίς πια να μπορούν να φυλάξουν τον θησαυρό, ανοίγουν προς το εξωτερικό από μόνες τους.
Στις ευχές για καλή σταδιοδρομία προς τον υπερδραστήριο αεικίνητο 30χρονο Παντελή, ο οποίος ακόμη προσπαθεί να βρει τον εργασιακό δρόμο του, η απάντηση ήρθε με έναν αναστεναγμό από τα απύθμενα θαρρείς βάθη της ύπαρξης και με ένα σπαρακτικό σιγανό, σχεδόν ψιθυριστό «μακάρι».
Τι κάνεις με αυτούς τους γεμάτους ζωή νέους, που εξαντλούν την ενεργητικότητά τους σε πάρεργα και καταλήγουν κοινωνικά και πολιτικά κυνικοί, καθώς βλέπουν παντού υστεροβουλία, καθυστερήσεις, εμπόδια, απαξίωση και αδιαφορία; Που νιώθουν ότι δεν επηρεάζουν στο ελάχιστο τις βουλές των ιθυνόντων και γίνονται, εν τέλει, και οι ίδιοι αδιάφοροι για τα κοινά.
Διότι, αν δεν τους προσέξεις, δεν θα προσέξουν κι αυτοί κανέναν. Αν κακοφερθείς, θα κακοφερθούν. Για να παραφράσουμε τον Ράσελ, αν ένας νέος ζει μέσα στην γκρίνια μαθαίνει να κατακρίνει, αν ζει μέσα στην έχθρα μαθαίνει να καβγαδίζει, αν ζει μέσα στη δικαιοσύνη μαθαίνει να είναι δίκαιος, αν ζει μέσα στην ασφάλεια μαθαίνει να πιστεύει, αν ζει μέσα στην εμπιστοσύνη μαθαίνει να δημιουργεί.
Νέος και απουσία μέλλοντος είναι δύο έννοιες ασυμβίβαστες, μια αντινομία, στους πολιτισμούς της εξέλιξης. Στην εποχή των multimedia, με τον τζίρο των τεχνολογικών αγαθών να ξεπερνά το 1 τρισ. δολάρια, στις κοινωνίες των γυαλιών-υπερυπολογιστών, των 3D εκτυπωτών σπιτιών, τροφίμων και ανθρώπινων οργάνων, του μανδύα αορατότητας από νανοϋλικά, οι μισοί και πλέον νέοι είναι βουτηγμένοι στη μιζέρια, εξαρτημένοι από την αγία οικογένεια και τα ρουσφέτια των πολιτικών φίλων για μια δουλίτσα.
Προς τι τα τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη, τα ρομπότ στους κομήτες και η έρευνα για τις καθολικές ασύρματες επικοινωνίες και την κβαντική τηλεμεταφορά δεδομένων. Μια γενναία μερίδα από την «πρώτη ύλη» των αναδυόμενων κοινωνιών δεν συγκλονίζεται από πάθη, μαραζώνει, παγιδεύεται, ασφυκτιά, ακόμη και συντρίβεται από την αποκάλυψη της ουτιδανής παρουσίας της.
Δεν αποτελούν σταθερή προτεραιότητα στην Ευρώπη οι νέοι· οι «ταχύτατες πρωτοβουλίες» αποδεικνύονται εύκολες θεωρίες και τα «μέτρα άμεσης αποτελεσματικότητας» δύσκολη πράξη. Δεν μοιάζει να πρωτοστατεί η σκέψη ότι η ήπειρος της κοινής μας μοίρας, όπου μεγάλο μέρος των 20άρηδων υφίσταται διαδικασίες αποσύνθεσης, θα σωθεί μόνον αν τους συνυπολογίσουν. Αν εξετάσουν το κόστος του αποκλεισμού τους από την άλλοτε σχεδόν νομοτελειακή πορεία ανόδου, όχι μόνο το οικονομικό, αλλά και το κοινωνικό – τον αυτοεγκλεισμό τους σε μικρόκοσμους, την έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμούς και κυβερνήσεις.
Οι αποτυχίες, παρά τα μεταπτυχιακά, τις γνώσεις, τις αχρείαστες για τις προσφερόμενες χαμηλοαμειβόμενες θέσεις, σφραγίζουν βαθιά. Οι διαψεύσεις και οι πικροί στοχασμοί δύσκολα περνούν το κατώφλι της λήθης. Παραμένουν στο συνειδητό σαν εφιαλτικές μορφές και επηρεάζουν συμπεριφορές, φθείρουν τον σεβασμό προς τους άλλους και τον αυτοσεβασμό, εγκλωβίζουν σε έναν στενό κύκλο ενδιαφερόντων, στραγγαλίζουν τη συναισθηματική νοημοσύνη, την προσαρμοστικότητα, την ευελιξία. Και το δραματικότερο, την έμφυτη ορμή να αλλάξουν τον κόσμο. Αντιήρωες σε μια υπερ-ώριμη εποχή, μετρούν χάσματα με την κορυφή. Ισως ήρθε η ώρα να αρχίσει, από επάνω, το μπάζωμα. Η ζωή δεν κάνει κύκλους;