Η διαδρομή της ασυλίας των πανεπιστημιακών χώρων στη χώρα μας ακολούθησε τη διαδρομή των πολιτικών πραγμάτων. Η εκάστοτε κυβερνώσα πολιτική παράταξη, λόγω της διαφορετικής θεωρήσεως των κοινωνικών αγαθών, της αξίας που τους προσέδιδε, της ευρύτητας της εκπαιδευτικής σκέψης και της σημασίας της στις ανθρώπινες σχέσεις και στο πολιτικό της πρόγραμμα, οριοθετούσε την ευρύτητά του.
Για πρώτη φορά το πανεπιστημιακό άσυλο καθιερώθηκε με τον ν. 1268/1982. Εκτοτε, αρκετοί νόμοι αντικατέστησαν αρκετούς νόμους, δημιουργήματα της κομματικής κουλτούρας των κυβερνήσεων που τους θέσπισαν. Σήμερα, βρισκόμαστε ενόψει ενός νέου νομοθετήματος του είδους. Προηγήθηκε από κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ο ν. 4009/2011, ο οποίος στο άρθρο 3 όριζε στην παρ. 1: «Στα ΑΕΙ κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και τη διδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών», και στη παράγραφο 2: «Σε αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των ΑΕΙ εφαρμόζεται η κοινή νομοθεσία».
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, με τον νόμο 4485/2017, επέτρεψε την αυτεπάγγελτη επέμβαση της Αρχής μόνο στη περίπτωση τελέσεως κακουργήματος ή εγκλήματος κατά της ζωής, σε περίπτωση δε τελέσεως άλλων αξιοποίνων πράξεων, μόνο έπειτα από απόφαση του πρυτανικού συμβουλίου. Η ρήτρα περί «αποφάσεως του πρυτανικού συμβουλίου» από μόνη της είναι ένα ανέκδοτο. Μέχρι να συγκληθεί (αν συγκληθεί) και αποφασίσει (αν αποφασίσει) το πρυτανικό συμβούλιο, το έγκλημα έχει τελεσθεί και ο δράστης έχει, με την άνεσή του, αποχωρήσει, συγκομίζοντας και τη λεία του ή έχοντας πραγματοποιήσει τον εγκληματικό σκοπό του.
Σε αρκετά από τα προηγηθέντα νομοθετήματα, πρωτεύουσα σκέψη είναι η προστασία του ασύλου από την είσοδο των αστυνομικών οργάνων («της δημοσίας αρχής») στους πανεπιστημιακούς χώρους. Κατά την κατάρτισή τους ο νομοθέτης δεν σκέφθηκε –ή αν τα σκέφθηκε, δεν τα έλαβε υπόψη του– ορισμένα δεδομένα: Ποιος τελικά προστατεύει τους χώρους του ασύλου; Οι καθηγητές; Πώς θα το πράξουν; Θα περιέρχονται τους πανεπιστημιακούς χώρους, εξοπλισμένοι με αφοπλιστικό χαμόγελο και θα διώκουν τους εμπόρους ναρκωτικών και τους άλλους ποινικούς επισκέπτες; Οι φοιτητές; Μα αυτοί είναι που διακόπτουν τη διδασκαλία, τις συνεδριάσεις των πανεπιστημιακών οργάνων, προπηλακίζουν τους καθηγητές και χειροδικούν κατ’ αυτών, χτίζουν το γραφείο του πρύτανη, καταλαμβάνουν, αυθαίρετα, χώρους του ιδρύματος και εγκαθιστούν δικές τους γιάφκες, στις οποίες ουδείς έχει το δικαίωμα να εισέλθει.
Τότε, ποιος απομένει για να περιφρουρήσει τους χώρους όπου «διακινούνται οι ιδέες» για να διακινούνται «ελευθέρως»; Μα η αστυνομική αρχή. Η Αρχή η οποία προστατεύει τους πολίτες και τα άσυλα των κατοικιών τους (άρθρο 9 του Συντάγματος). Αν θέλουμε πανεπιστήμια όπου πράγματι οι ιδέες θα διακινούνται ελεύθερα, τότε η αστυνομική παρουσία σε αυτά είναι επιβεβλημένη. Διακριτικά, βέβαια, όπως το πράττει καθημερινά η αστυνομία, εξασφαλίζοντας στους πολίτες, την ελεύθερη κίνηση, την ασφαλή διαβίωση εντός και εκτός του οικιακού τους ασύλου.
Υστερα από όλα αυτά, πώς είναι δυνατόν να αποδεχθεί υγιώς σκεπτόμενος άνθρωπος ότι προστατεύεται η διάπραξη αξιοποίνων πράξεων (ληστειών, κλοπών, χρήση και διακίνηση ναρκωτικών, εμπορία λαθραίων ειδών κ.λπ.); Οτι είναι ανεκτή η κατάληψη και χρήση πανεπιστημιακών χώρων (γραφείων κ.λπ.) από φοιτητές ή και μη φοιτητές (τις σεβαστές και προστατευόμενες από την απελθούσα κυβέρνηση συλλογικότητες), που διακρίνονται για την πολυσχιδή παραβατικότητά τους; Η νέα ρύθμιση που εισήγαγε η Νέα Δημοκρατία, δίνοντας την ορθή λύση στο πρόβλημα, έχει ως εξής: «1. Στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) κατοχυρώνεται και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και στη διδασκαλία, η οποία αποτελεί θεσμική εγγύηση της αδέσμευτης και απαραβίαστης επιστημονικής σκέψης, έρευνας και διδασκαλίας 2. Η ακαδημαϊκή ελευθερία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών, προστατεύεται σε όλους τους χώρους των ΑΕΙ, έναντι οποιουδήποτε προσπαθεί να τις καταλύσει ή περιορίσει. 3. Εντός των χώρων των ΑΕΙ οι αρμόδιες αρχές ασκούν όλες τις κατά νόμο αρμοδιότητές τους, συμπεριλαμβανομένης της επέμβασης λόγω τέλεσης αξιοποίνων πράξεων». Η τελευταία παράγραφος ορθώς έχει. Οι δύο προηγούμενες, όμως, δεν έχουν θέση σε διάταξη νόμου, αλλά στην αιτιολογία της διατάξεως, διότι με αυτές διευκρινίζεται τι είναι η «ελεύθερη διακίνηση ιδεών» και τι είναι το «ακαδημαϊκό άσυλο».
* Ο κ. Λουκάς Λυμπερόπουλος είναι επίτιμος αρεοπαγίτης, Δ.Ν.