Το «μεγάλο φίλτρο» και το κοινό μας μέλλον

Το «μεγάλο φίλτρο» και το κοινό μας μέλλον

3' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Βλέποντας τις εικόνες από τις γιγάντιες πυρκαγιές στον Αμαζόνιο, λίγες ημέρες μετά τις τεράστιες πυρκαγιές στον Αρκτικό Κύκλο και λίγες εβδομάδες μετά την πρωτοφανή απώλεια πάγων στη Γροιλανδία, το μυαλό κάποιου δεν μπορεί παρά να πάει σε ένα και μόνον πράγμα: το παράδοξο του Φέρμι.

Εχω ξαναγράψει για το παράδοξο του Φέρμι πολλά χρόνια πριν (εδώ: https://www.kathimerini.gr/815409/opinion/epikairothta/politikh/to-megalo-filtro), αλλά εν τάχει συνίσταται στην εξής απλή ερώτηση, την οποία ο γνωστός φυσικός διατύπωσε το 1950: πού είναι οι άλλοι; Αφού το σύμπαν είναι γεμάτο με ηλιακά συστήματα στα εκατό δισεκατομμύρια γαλαξίες του, αφού μόνο ο δικός μας γαλαξίας έχει, λέει, έως και δέκα δισεκατομμύρια πλανήτες παρόμοιους με τη Γη, τότε πού βρίσκονται όλοι οι υπόλοιποι νοήμονες οργανισμοί; Γιατί δεν μας έχουν βρει εξωγήινοι, και γιατί δεν τους έχουμε βρει εμείς; Μία από τις πιθανές απαντήσεις του ερωτήματος είναι, φυσικά, το ότι νοήμονες οργανισμοί όπως το δικό μας είδος στην πορεία της εξέλιξής τους αντιμετωπίζουν αργά ή γρήγορα ένα «μεγάλο φίλτρο». Ενα όριο που τους εμποδίζει να εξελιχθούν τόσο ώστε να καταφέρουν να ξεπεράσουν τα σύνορα του ηλιακού τους συστήματος και να φτάσουν στα αστέρια και να συναντήσουν άλλους. Αν όντως υπάρχει ένα τέτοιο φίλτρο, δύο τινά μπορεί να ισχύουν – ένα καλό κι ένα κακό. Το καλό ενδεχόμενο είναι το φίλτρο να βρίσκεται κάπου πίσω μας – να το έχουμε ξεπεράσει σε κάποιο από τα προηγούμενα στάδια της εξέλιξης της ζωής του πλανήτη. Να έχει συμβεί δηλαδή εδώ, στη Γη, κάτι που για τα δεδομένα του σύμπαντος είναι πάρα πολύ σπάνιο και δύσκολο, και γι’ αυτό εμείς, οι τυχεροί, που το ξεπεράσαμε, να είμαστε πράγματι μόνοι μας. Το άλλο, το κακό ενδεχόμενο, είναι το φίλτρο να βρίσκεται κάπου μπροστά μας. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, το σύμπαν μπορεί να είναι γεμάτο από πολιτισμούς σαν τους δικούς μας, περιορισμένους στα όρια του πλανήτη τους (ας πούμε πολιτισμούς τύπου 0, σύμφωνα με την κλίμακα Καρντάσεφ), οι οποίοι όμως για κάποιο λόγο ποτέ δεν καταφέρνουν να γίνουν πολιτισμοί τύπου Α ή Β ή Γ και να ταξιδέψουν στα αστέρια και να βρεθούν μεταξύ τους. Κάτι τους εμποδίζει, κάτι αξεπέραστο, και κολλάνε, σταματούν, λιμνάζουν. Ή καταστρέφονται.

Κάθε φορά που διαβάζω μια νέα έκθεση του IPCC ή ειδησάρια για ένα ακόμα ρεκόρ πυρκαγιών, μέσης θερμοκρασίας ή λιωμένων παγετώνων, το παράδοξο του Φέρμι σκέφτομαι. Μπορεί όντως να συμβεί κάποιο τεχνολογικό θαύμα και να τη σκαπουλάρουμε κάπως (ίσως πολύ λιγότεροι από ό,τι είμαστε σήμερα) και μπορεί τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας να βρουν τρόπο να επιβιώσουν σε έναν πολύ πιο δυσάρεστο κόσμο και να μη μας μισήσουν πάρα πολύ τελικά, αλλά, αν όχι, τότε είναι πιθανό αυτό να είναι το δικό μας «μεγάλο φίλτρο»: η ανικανότητά μας να εξελιχθούμε ως είδος και να αναπτύξουμε την οικονομία μας και την τεχνολογία μας με τρόπο που να μην καταστρέφει τελικά αυτό που πάμε να φτιάξουμε. Υπάρχουν πάρα πολλοί πάρα πολύ έξυπνοι άνθρωποι που είναι πολύ απαισιόδοξοι γι’ αυτό το θέμα, και κάποιοι από αυτούς μιλούν πια ανοικτά και δημόσια. Ο γνωστός θεωρητικός φυσικός Κάρλο Ροβέλι, ας πούμε, στο μικρό βιβλιαράκι του «Seven Brief Lessons on Physics», το θέτει ως εξής.

«Πιστεύω ότι το είδος μας δεν θα αντέξει για πάρα πολύ ακόμα», γράφει. «Δεν είναι φτιαγμένο με τα υλικά που επέτρεψαν στις χελώνες, ας πούμε, να συνεχίσουν να υπάρχουν λίγο – πολύ απαράλλαχτες εδώ και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. […] Εμείς ανήκουμε σε ένα γένος βραχύβιων ειδών. Ολα τα ξαδέρφια μας έχουν ήδη εξαφανιστεί. Επιπλέον, εμείς κάνουμε και ζημιά. Οι βίαιες κλιματικές και περιβαλλοντικές αλλαγές που έχουμε πυροδοτήσει πιθανότατα θα είναι ανεπαίσθητες για τον πλανήτη μας, αλλά δεν πιστεύω ότι εμείς θα τη γλιτώσουμε αλώβητοι – ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι η κοινή γνώμη και οι πολιτικοί προτιμούν να αγνοούν τους κινδύνους. Είμαστε ίσως το μοναδικό είδος στη Γη που έχει συναίσθηση της θνητότητάς του καθενός από εμάς ξεχωριστά. Φοβάμαι ότι σύντομα θα γίνουμε το μοναδικό είδος που θα παρακολουθήσει ηθελημένα το συλλογικό του τέλος ή, έστω, τoν χαμό του πολιτισμού του».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή