«Η θάλασσα. Πρέπει να προσπαθήσουμε να τη φανταστούμε, να τη δούμε με τα μάτια του ανθρώπου του παρελθόντος. Δηλαδή σαν σύνορο, σαν εμπόδιο που εκτείνεται ώς το βάθος του ορίζοντα, σαν έμμονη απεραντοσύνη, πανταχού παρούσα, θαυμαστή, αινιγματική», γράφει ο κορυφαίος Γάλλος ιστορικός Φερνάν Μπροντέλ στο σπουδαίο έργο του «Η Μεσόγειος» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Στο βιβλίο μιλάει γι’ αυτήν την αρχαία θάλασσα με δέος. Ως ιστορικός γνωρίζει καλά ότι, μολονότι σήμερα η Μεσόγειος φαίνεται οικεία και βατή σαν λίμνη –με πλοία και αεροπλάνα τη διασχίζουμε ακατάπαυστα–, «κάποτε υπήρξε από μόνη της ένα σύμπαν». Κι όμως, όλος ο κόσμος ξέρει ότι στην Ανατολική Μεσόγειο γεννήθηκαν οι «πρώτοι πολιτισμοί» και πως αυτή η θάλασσα, που επί χιλιετίες υπήρξε εμπόδιο και όχι σύνδεσμος ανάμεσα στους ανθρώπους των παραλίων, μπόρεσε κάποτε να ταξιδευτεί. Από εκείνη τη στιγμή, με τις πρώτες βάρκες που έπεσαν στο νερό, ξεκίνησε ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία των πολιτισμών της περιοχής: η περιπέτεια των λαών του Αιγαίου. Σε αυτήν ακριβώς τη θαλασσινή περιπέτεια αναφέρεται η καινούργια θεματική ενότητα που παρουσιάζει το «Αθέατο Μουσείο», η επιτυχημένη δράση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που προβάλλει επιλεγμένες αρχαιότητες ανασύροντάς τες από τον υπόγειο κόσμο των αποθηκών. Υστερα από 19 σπάνια σύνολα αντικειμένων που παρουσιάστηκαν έως τώρα, αυτό το μικρό μουσείο που «ζει» μέσα στο μεγάλο Εθνικό Αρχαιολογικό, και έχει ήδη κερδίσει το ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού, ετοιμάζει για εμάς «δύο πανάρχαια ταξίδια στο Αιγαίο». Τα δύο νέα αντικείμενα που βγαίνουν στην επιφάνεια, χάρη στις θεματικές παρουσιάσεις από τους αρχαιολόγους του μουσείου, μας βοηθούν να «συνομιλήσουμε» με τους θαλασσοπόρους του προϊστορικού Αιγαίου.
Τηγανόσχημο σκεύος από πηλό (ΕΑΜ Π 6177.1) 2800-2300 π.Χ.: Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος. Σύρος, νεκροταφείο Χαλανδριανής (Φωτογραφικό Αρχείο Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου).
Πρόκειται για ένα κωπήλατο πλοίο χωρίς ιστία, χαραγμένο πριν από 45 αιώνες πάνω σε τηγανόσχημο σκεύος, από τη Σύρο, και για ένα μοναδικό ομοίωμα λέμβου από χαλκό από την Αγία Ειρήνη της Κέας, που αναπαριστά έναν τύπο σκάφους γνωστού από τη μινωική και τη θηραϊκή εικονογραφία του 16ου αι. π.Χ. Το κωπήλατο σκάφος του πρώτου εκθέματος πλέει πάνω σε αφρισμένα κύματα που αποδίδονται με «νόθες» σπείρες.
Το βλέπουμε από ψηλά με τα 12-14 κουπιά του σε κάθε πλευρά, αλλά κι από το πλάι, διακρίνοντας την πλώρη του στολισμένη με ένα ψάρι – ένα ακροστόλιο. Παραστάσεις τέτοιου είδους πλοίων εμφανίζονται σε 30 τηγανόσχημα σκεύη που συνόδευαν ισάριθμους νεκρούς στο μεγάλο νεκροταφείο της Χαλανδριανής Σύρου. Οι τριάντα αυτοί άνθρωποι μπορεί να ήταν καραβοκύρηδες και να κρατούσαν στα χέρια τους το θαλάσσιο εμπόριο μετάλλων, πηγή πλούτου και δύναμης του κυκλαδικού πολιτισμού. Κάθε ταξίδι ήταν γι’ αυτούς μια μικρή οδύσσεια και ίσως το έφερναν εις πέρας χρησιμοποιώντας ένα τηγανόσχημο σκεύος ως υγρό καθρέπτη ναυσιπλοΐας. Το δεύτερο έκθεμα, η μικρή χάλκινη λέμβος, που «έρχεται» από την Κέα, βρέθηκε μαζί με ένα επίσης χάλκινο ειδώλιο-λατρευτή, σε έναν «ναό» που στέγαζε πήλινα αγαλμάτια της θεότητας. Ενας θαλασσινός της εποχής ίσως να είχε προσφέρει τάμα τη μικρογραφία του καραβιού ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για το αίσιο πέρας ενός δικού του ταξιδιού. Αυτός ο τύπος πλοίου ήταν εξαιρετικά διαδεδομένος στη μινωική Κρήτη και στις Κυκλάδες εκείνης της περιόδου. Το αποδεικνύει η καταπληκτική «Τοιχογραφία του στόλου», μια ζωγραφισμένη «ταινία» που περιτρέχει και τους τοίχους ενός δωματίου στη «Δυτική Οικία» της προϊστορικής πόλης του Ακρωτηριού στη Σαντορίνη και αποτελεί σπάνια μαρτυρία για τα θαλασσινά ταξίδια στο Αιγαίο και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο κατά τους προϊστορικούς χρόνους.
Επόμενες παρουσιάσεις: 1 και 13/9, στη 1 μ.μ. Περισσότερες πληροφορίες www.namuseum.gr.