Θα εξομολογηθώ την αμαρτία μου: μου προκαλεί μια κάποια πλήξη όλη αυτή η φλυαρία σχετικά με τους «Ενήλικους στο δωμάτιο», τουλάχιστον η εμμονή, ο φανατισμός με τον οποίο προσεγγίζουν το φιλμ τις τελευταίες ημέρες κάποιοι. Π.χ., δεν θέλουν να δούνε μια ψύχραιμη κριτική στην «Κ» αλλά μια απερίφραστη καταδίκη.
Δεν απαξιώνω τους προβληματισμούς τους. Το θέμα όμως τελικώς δεν είναι η ταινία αυτή καθαυτή. Από τη στιγμή που ξέρεις ότι το σενάριο είναι βασισμένο εξ ολοκλήρου σε μια συγκεκριμένη αφήγηση και ότι ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει πολύ συγκεκριμένη άποψη για τα γεγονότα του 2015, ξέρεις τι να περιμένεις.
Το θέμα δεν είναι η ταινία, λοιπόν, αλλά το περιεχόμενό της, τα πραγματολογικά της στοιχεία. Και μιλάμε για μόλις τέσσερα χρόνια πριν. Δεν μιλάμε ούτε για Εμφύλιο ούτε για χούντα. Μιλάμε για χθες.
Οι Ελληνες έχουμε περίεργη σχέση με το παρελθόν. Από τη μία πλευρά, έχουμε μανία με αυτό. Από την άλλη, δεν μας ενδιαφέρει η Ιστορία, καθώς η πρόσληψή της (η πρόσληψη του παρελθόντος εντέλει) συνοδεύεται σχεδόν πάντοτε από εξιδανικεύσεις ή δαιμονοποιήσεις, όχι από την ανάγκη της κατανόησης και της υποδοχής άβολων ή και δυσάρεστων συλλογικών (εθνικών) αληθειών.
Βολεύει επίσης το παρελθόν να είναι «βαθύ», δηλαδή μακρινό. Με άλλα λόγια, να μπορεί να προσληφθεί και λίγο ως μυθοπλασία. Να έχει χώρο για ρομαντισμό. Δεν μας ενδιαφέρουν τα ιστορικά πρόσωπα με σάρκα και οστά, με τις αντιφάσεις τους, το μεγαλείο και την αθλιότητά τους· μας ενδιαφέρουν οι μυθικοί ήρωες. Οι «ημίθεοι» που βρίσκονται εκτός του κόσμου τούτου, σε ένα ιδεατό επέκεινα που είναι η πατρίδα μας.
Μια αφήγηση για ένα παρελθόν που πάει μόλις τέσσερα χρόνια πίσω θα περίμενε κάποιος ότι θα ήταν το ιδανικό πεδίο για να προκύψει κάτι πιο σύνθετο. Αλλά μάλλον όχι· αρκούμενος σε μία και μόνον προσωπική οπτική γωνία, ο Κώστας Γαβράς φαίνεται πως επιμένει στη λογική του ήρωα. Του υπερανθρώπου, της larger than life φιγούρας, που είναι εδώ ο Γιάνης Βαρουφάκης.
Ο ίδιος ο σκηνοθέτης διατείνεται ότι «πρόκειται απλώς για ένα σόου, μια ταινία». Ο Γαβράς όμως δεν μας έχει συνηθίσει σε «σόου» γενικά. Θα ήμουν ο τελευταίος που θα τον απαξίωνα ως σκηνοθέτη. Τρεις, τουλάχιστον, ταινίες του θεωρώ πως είναι υψηλής στάθμης: η «Ομολογία», ο «Αγνοούμενος»,
«Το μουσικό κουτί». Ο άνθρωπος που γύρισε μια ταινία για τις σταλινικές δίκες και εκτελέσεις της Πράγας το 1951, για το πραξικόπημα και τις εξαφανίσεις ανθρώπων στη Χιλή του Πινοσέτ (και για την αμερικανική εμπλοκή) ή για τους ναζί εγκληματίες πολέμου που διαβιούν στην Αμερική, δεν μπορεί να μιλάει τώρα τόσο εύκολα, τόσο αβασάνιστα για «σόου». Στις τρεις αυτές ταινίες δεν υπήρχε ένα καθαρό, αθώο πρόσωπο, δεν υπήρχε ήρωας. Υπήρχαν άνθρωποι αντιφατικοί, με άγνοια και ιδεοληψίες αλλά και με ανάγκη να φτάσουν στην αλήθεια, που πιάστηκαν στο σφαγείο της Ιστορίας. Και γι’ αυτό, μεταξύ των άλλων, ήταν σημαντικές ταινίες. Δεν είχαν χώρο για ημίθεες περσόνες.