Βιάστηκαν να απορρίψουν την ταινία. Μέχρι χθες ο Κώστας Γαβράς ήταν ο κορυφαίος Ελληνας σκηνοθέτης, σήμερα «ίσως γέρασε», «ίσως παρασύρθηκε».
Και όλα αυτά επειδή διαφωνούν με την επιλογή του να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το αφήγημα του Γιάνη Βαρουφάκη. Μα το αυτονόητο δικαίωμα, η απόλυτη ελευθερία έκφρασης του καλλιτέχνη, είναι ένα από τα θεμέλια των ελεύθερων δημοκρατικών κοινωνιών που τόσο ένθερμα –και σωστά– υποστηρίζουν οι ίδιοι άνθρωποι σε άλλες περιπτώσεις.
Πρόκειται, λοιπόν, για μια ταινία. Με τη ματιά του δημιουργού της. Που είναι ελεύθερος να επιλέξει τον χρωματισμό που θέλει να της δώσει. Και να επιμείνει ότι αυτή είναι η αλήθεια. Αλλωστε, το έργο είναι βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη.
Από την πλευρά του, ο θεατής έχει το δικό του δικαίωμα να διαφωνήσει με επιμέρους σημεία της, να απογοητευθεί από τις ερμηνείες, ακόμη και από την ίδια τη σκηνοθεσία.
Αυτά σε ό,τι αφορά την καλλιτεχνική πτυχή. Αλλά, και σε επίπεδο ουσίας, η εύκολη ισοπέδωση είναι επικίνδυνη και εσφαλμένη. Πολλές από τις διαπιστώσεις του εκκεντρικού πρώην υπουργού Οικονομικών δεν στερούνται βάσης.
Ο τρόπος που επέλεξε να προσεγγίσει το εύφλεκτο για την Ελλάδα σκηνικό, η εριστική και συχνά προσβλητική για τους ομολόγους του συμπεριφορά του στα Eurogroup και άλλα διεθνή φόρα όπου διακυβευόταν το μέλλον της χώρας του προφανώς όχι απλώς επιδέχονται κριτικής, αλλά είναι πλέον απολύτως σαφές ότι ζημίωσαν βαριά τη χώρα. Την έφθασαν στο χείλος της καταστροφής. Η αλλαγή πορείας ήταν αναγκαία, και ευτυχώς έγινε.
Το να εισέρχεσαι στη μεγάλη, υπαρξιακού χαρακτήρα, διαπραγμάτευση απροετοίμαστος και να επιμένεις, με τρόπο μονοδιάστατο και χωρίς συμμάχους, να κυνηγάς το ανέφικτο, ακόμη και αν πιστεύεις ότι έχεις δίκιο, δεν είναι ένδειξη ικανότητας, ούτε ευφυΐας. Μάλλον αφέλεια δείχνει. Οταν το μείγμα περιλαμβάνει και ισχυρή δόση αλαζονείας, καθίσταται εκρηκτικό. Και επικίνδυνο.
Ωστόσο, πολλές από τις επισημάνσεις του Βαρουφάκη αποτελούν τροφή για προβληματισμό. Υψηλόβαθμο στέλεχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που διαφωνούσε και είχε συγκρουσθεί με τον τότε υπουργό Οικονομικών της Ελλάδας μου είχε πει, στη διάρκεια του περιπετειώδους πρώτου εξαμήνου του ’15, ότι ο Βαρουφάκης ήγειρε ζητήματα και πρόβαλε επιχειρήματα που ήταν απολύτως λογικό να ακούγονται στις ακαδημαϊκές αίθουσες, αλλά σε εκείνη τη φάση δεν αποτελούσαν και δεν μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης για «ενήλικες» που δεν είχαν την πολυτέλεια –και δεν ενδιαφέρονταν– να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά καλούνταν να διαχειριστούν μια πραγματικότητα τα όρια της οποίας ήταν σε γενικές γραμμές δεδομένα.
Στην ανάλυση και αποτίμηση των εξελίξεων της εποχής δεν υπάρχει μόνον η φιλελεύθερη άποψη. Υπάρχει και η λεγόμενη «προοδευτική» –αν και το τι είναι σήμερα προοδευτικό και τι είναι συντηρητικό αποτελεί μια άλλη συζήτηση– η οποία, στην περίπτωση της χρεοκοπίας της Ελλάδας, είναι αναμενόμενο, μεταξύ άλλων, να εστιάζει επικριτικά στην έμφαση που δόθηκε στη διάσωση των γερμανικών και γαλλικών τραπεζών.
Το ότι η διασφάλιση των τραπεζών αποτέλεσε προτεραιότητα είναι κάτι που έχουν αναγνωρίσει πλέον δημόσια αρκετοί εκ των πρωταγωνιστών, μεταξύ αυτών και ο τότε πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ.
Είχε ο Γιάνης Βαρουφάκης τις σωστές λύσεις; Οχι. Ωστόσο παραμένει ένας τηλεοπτικός –και κινηματογραφικός πλέον– σταρ ο οποίος με τη διεισδυτική γοητεία που διατηρεί στον χώρο της ευρωπαϊκής Αριστεράς, μέσα και από τις παρεμβάσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προβάλλει ένα αφήγημα που αναπόφευκτα, και με δεδομένο τον ρόλο που διαδραμάτισε, αποτελεί μέρος της ιστορίας.
Πολλά μπορεί να του προσάψει κανείς. Για την εριστική συμπεριφορά του. Για τον τρόπο που παρέσυρε κορυφαίους πολιτικούς και απλούς πολίτες. Ομως, έχει το δικαίωμα στην άποψή του, όπως και ο σκηνοθέτης στη δική του. Η Ιστορία θα κρίνει.
Σε ό,τι αφορά την ταινία, η τελευταία λέξη ανήκει στους θεατές, στο ευρύ κοινό. Στους ενήλικες που έχουν και αυτοί δικαίωμα στην κριτική άποψη και που, σε τελική ανάλυση, θα επιλέξουν αν θα δουν ή όχι την ταινία. Είναι και αυτό δική τους επιλογή.