Η Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ή Μεγάλου Μετεώρου αποτελεί εμβληματικό σημείο για όποιον επισκέπτεται τα Μετέωρα. Ο κτίτοράς της όσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης το 1340 εγκαταστάθηκε μαζί με δύο υποτακτικούς του στον Πλατύ Λίθο, τον οποίο ονόμασε Μετέωρο, δηλαδή βράχο μεταξύ ουρανού και γης. Σε αυτόν τον απόμακρο και απόκοσμο βράχο θα συστήσει μοναστική κοινότητα. Μια νέα περίοδος για τον μοναχισμό των Μετεώρων ξεκινούσε, η οποία συνεχίζεται έως τις μέρες μας. O Κωνσταντίνος Βαφειάδης ανέλαβε το δύσκολο έργο να καταπιαστεί με τη συνολική θεώρηση της ιστορίας του Μεγάλου Μετεώρου και να φέρει στο φως άγνωστες πτυχές από την πορεία του μέσα στους αιώνες. Η μελέτη του Βαφειάδη («Η Μονή του Αγίου και Μεγάλου Μετεώρου», εκδ. Αγια Μετέωρα, 2019, σελ. 606) ξεκινά από τον 12ο αιώνα και καταλήγει περίπου στο 1963, εποχή που η Ελλάδα γνώρισε βαθύτατη πολιτική κρίση με την παραίτηση της κυβέρνησης Κ. Καραμανλή. Κρίση όμως γνώρισε εκείνη την εποχή και το Μεγάλο Μετέωρο, αφού η λειψανδρία ήταν έντονη, με αποτέλεσμα το μοναστήρι να υπολειτουργεί, σύμφωνα με τη μαρτυρία του μητροπολίτη πρώην Πειραιώς Καλλινίκου Καρούσου, ο οποίος επισκεπτόμενος το Μεγάλο Μετέωρο δεν βρήκε παρά μονάχα έναν υπέργηρο μοναχό. Τα πράγματα άλλαξαν τα επόμενα χρόνια, ειδικά όταν εγκαταβίωσαν εκεί με τις συνοδείες τους σύγχρονες μορφές του μοναχισμού, όπως ο μακαριστός ηγούμενος της Μονής Σίμωνος Πέτρας, αρχιμ. Αιμιλιανός Βαφείδης και ο αρχιμ. Αλέξιος Μαντζίρης, ηγούμενος σήμερα της Μονής Ξενοφώντος. Σε ένα δεύτερο κεφάλαιο ο Βαφειάδης ασχολείται με τον πνευματικό βίο του Μεγάλου Μετεώρου. Είναι «τόπος αγιότητος», όπως ο ίδιος εύστοχα αναγράφει στον υπότιτλο του κεφαλαίου. Σπουδαίες πνευματικές μορφές έζησαν και ασκήθηκαν στον βράχο του Πλατέος Λίθου και με τον ισάγγελλο βίο τους συνετέλεσαν στην άνθηση της αγιότητας. Αναφέρουμε ενδεικτικά, εκτός από τους δύο κτίτορες όσιους Αθανάσιο και Ιωάσαφ, τον όσιο Γρηγόριο τον Στυλίτη, πνευματικό γέροντα του οσίου Αθανασίου, τον όσιο Διονύσιο τον εν Ολύμπω (†1541), και τον Παρθένιο Ορφίδη, ηγούμενο της μονής (1778-1816) και μελωδό της Εκκλησίας.
Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το τρίτο κεφάλαιο, με την έκδοση εγγράφων από τη βιβλιοθήκη της μονής. Ο Βαφειάδης επικεντρώθηκε στην κατ’ εκλογήν έκδοση 36 μεταβυζαντινών και νεότερων εγγράφων, τα οποία συνεισφέρουν πολλαπλώς στην κατανόηση της ιστορίας όχι μόνον του Μεγάλου Μετεώρου, αλλά γενικότερα της Δυτικής Θεσσαλίας. Το εγχείρημά του συμπληρώνει κατάλογος ηγουμένων και πνευματικών της μονής.
* Ο κ. Χαράλαμπος Β. Στεργιούλης είναι φιλόλογος στα Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια Ν. Μπακογιάννη, δρ Βυζαντινής Φιλολογίας ΑΠΘ.