Μόλις κλείσει η πόρτα στον θόλο που θα τους φιλοξενεί, θα πρέπει να ακολουθήσουν πιστά τους κανόνες. Οι μερίδες φαγητού και νερού θα είναι μετρημένες. Ο χώρος της συμβίωσής τους στενός, χωρίς ανέσεις. Οποιαδήποτε κίνησή τους στο τοπίο που θα τους περιβάλλει θα γίνεται μόνο εφόσον φορέσουν μια ειδική στολή βάρους 50 κιλών. Θα πατούν στη Γη, αλλά θα συμπεριφέρονται σαν να βρίσκονται στην επιφάνεια ενός άλλου πλανήτη.
Από το 2018 ο Αδριανός Γολέμης προετοιμάζεται για αυτή την προσομοίωση. Ο 32χρονος γιατρός βρίσκεται μεταξύ της τελικής ομάδας των υποψηφίων που θα στελεχώσουν την ερευνητική αποστολή του Austrian Space Forum στην έρημο Νεγκέβ του Ισραήλ. Το 2020 μια ομάδα έξι εθελοντών θα απομονωθεί εκεί επί ένα μήνα. Θα δοκιμάσουν μια πρωτότυπη διαστημική στολή, φτιαγμένη όχι για να πετάξει αλλά για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του πειράματος. Καθημερινά θα συλλέγουν και θα αναλύουν γεωλογικό υλικό, όπως θεωρητικά θα έκαναν ως μέλη μιας διαστημικής αποστολής στον Αρη.
Ο Αδριανός Γολέμης έχει εμπειρία απομόνωσης για μεγάλο χρονικό διάστημα από τη συμμετοχή του σε ερευνητικό πρόγραμμα στην Ανταρκτική. (OeWF/ Claudia Stix)
«Μας ενδιαφέρει να δούμε πώς θα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, πώς θα υλοποιούν τις αποστολές, πώς θα χειρίζονται τον εξοπλισμό και πώς θα αντιδρούν σε αγχωτικές καταστάσεις», λέει στην «Κ» η Σόφι Γκρούμπερ, μέλος του Austrian Space Forum (OeWF), ερευνητικού ινστιτούτου που φιλοδοξεί να βοηθήσει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα με τα συμπεράσματα των ερευνών του όταν έρθει η ώρα –πιθανότατα έπειτα από δεκαετίες– μιας επανδρωμένης αποστολής στον Αρη.
Ο κ. Γολέμης σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στο Διεθνές Πανεπιστήμιο του Διαστήματος στο Στρασβούργο. Σήμερα εργάζεται στην ιατρική ομάδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Το 2014 συμμετείχε σε επιστημονική αποστολή στη βάση Concordia στην Ανταρκτική. Πέρασε εκεί, μαζί με το υπόλοιπο πλήρωμα, έναν χρόνο σε συνθήκες απομόνωσης που θύμιζαν αυτές μιας διαστημικής αποστολής. Μεταξύ άλλων, υποθέτοντας ότι και εκείνη η βάση βρισκόταν στον πλανήτη Αρη, ρόλος του ήταν να πραγματοποιήσει εικονική χειρουργική επέμβαση σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης, καθοδηγούμενος από ειδικούς που βρίσκονται μακριά.
Ο Αδριανός Γολέμης φοράει την ειδική στολή. (OeWF/ Paul Santek)
Το κάλεσμα
Τον περασμένο Νοέμβριο ήταν ένας από τους περίπου 100 εθελοντές που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Austrian Space Forum για το πείραμα στην έρημο του Ισραήλ. Εστειλε το βιογραφικό του και ένα σύντομο βίντεο στο οποίο εξηγούσε τους λόγους που τον παρακίνησαν να συμμετάσχει. Πέρασε στο δεύτερο και πιο απαιτητικό στάδιο επιλογής, το οποίο περιελάμβανε συνεντεύξεις, ανάλυση του ψυχολογικού προφίλ και των αθλητικών ικανοτήτων των υποψηφίων και τεστ χειρισμού ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Πλέον, βρίσκεται στην τελική ομάδα από την οποία θα προκύψουν οι συμμετέχοντες στην αποστολή.
«Πρέπει όσοι επιλεγούν να ταιριάζουν μεταξύ τους, να μπορούν να συνεργαστούν, να έχουν κοινωνικές δεξιότητες και να μπορούν να μείνουν σε έναν μικρό χώρο με άλλους ανθρώπους για μακρά περίοδο», λέει η κ. Γκρούμπερ.
Οι τελικοί υποψήφιοι έχουν περάσει από εντατική εκπαίδευση. (OeWF)
Ο Ελληνας υποψήφιος είναι προετοιμασμένος για το σκέλος της συμβίωσης. Αλλωστε έχει ανάλογη εμπειρία σε αποστολή μεγαλύτερης διάρκειας. «Θα έχουμε λίγες προμήθειες, αρκετούς ανθρώπους, λίγο έως καθόλου ιδιωτικό χώρο», λέει σε τηλεφωνική μας επικοινωνία. «Το 2014, όταν είχα περάσει τόσον καιρό σε απομόνωση, κατάλαβα ότι μπορείς να αντέξεις εάν έχεις το σωστό κίνητρο και προετοιμαστείς κατάλληλα. Το μοναδικό πράγμα που σου λείπει είναι οι σχέσεις με τους αγαπημένους σου ανθρώπους. Λείπεις από τις ζωές τους, χάνεις κάποιες σημαντικές στιγμές».
Η στολή
Ισως το πιο απαιτητικό κομμάτι της αποστολής στην έρημο Νεγκέβ να είναι αυτό της χρήσης της ειδικής στολής. Ο κ. Γολέμης εξηγεί ότι χρειάζεται περίπου μία ώρα για να τη φορέσει κάποιος, πάντα με τη βοήθεια άλλου μέλους του πληρώματος. Ολος ο εξοπλισμός ζυγίζει 50 κιλά, ενώ οι συμμετέχοντες θα φορούν κάτω από τη στολή ειδικές μεταλλικές κλειδώσεις, κάτι σαν εξωσκελετό, που σκοπό θα έχει να περιορίζει το εύρος των κινήσεών τους για να γίνει όσο πιο ρεαλιστική γίνεται η προσομοίωση.
Χρειάστηκαν δέκα χρόνια για τον σχεδιασμό της στολής Serenity, η οποία για πρώτη φορά θα δοκιμαστεί σε αυτό το πείραμα το 2020. Δεν θα είναι εξοπλισμένη με οξυγόνο, καθώς η αποστολή γίνεται στη Γη. Θα έχει όμως ένα ειδικό σύστημα εξαερισμού με τέσσερις μικρούς ανεμιστήρες για να μην εγκλωβίζεται μέσα η θερμότητα του σώματος των συμμετεχόντων.
Οι συμμετέχοντες πρέπει να έχουν καλή φυσική κατάσταση. (OeWF)
«Θέλουμε να προσομοιώσουμε τη διαδικασία για το πώς μια διαστημική αποστολή θα αναζητεί ίχνη ζωής στον Αρη», εξηγεί η κ. Γκρούμπερ. «Αφού πρώτα φορέσουν σωστά τη στολή, μετά θα βγαίνουν για έξι ώρες για να πραγματοποιήσουν έρευνες και πειράματα στην έρημο. Θα μπορούν να κινούνται σε μια ζώνη αρκετών χιλιομέτρων».
Στην έρημο
Η έρημος Νεγκέβ επιλέχθηκε από τους διοργανωτές γιατί έχει αρκετές γεωλογικές ομοιότητες με σημεία της επιφάνειας του Αρη. Η επικοινωνία του πληρώματος της αποστολής με την κεντρική βάση ελέγχου που θα βρίσκεται στην Αυστρία θα γίνεται με δεκάλεπτη καθυστέρηση, όπως περίπου θα ίσχυε σε περίπτωση που κάποιος βρισκόταν στον Κόκκινο Πλανήτη και επιχειρούσε να στείλει μηνύματα στη Γη.
Ακόμη δεν έχει οριστικοποιηθεί, σύμφωνα με τους υπευθύνους, το τελικό σχέδιο του χώρου που θα φιλοξενήσει τους συμμετέχοντες και δεν είναι γνωστό πόσα τετραγωνικά μέτρα θα καλύψει. Οι περιορισμοί στις προμήθειες δεν θα επιτρέπουν στο πλήρωμα να κάνει μπάνιο καθημερινά. Για την ώρα πάντως, φαίνεται ότι η διατροφή των εθελοντών δεν θα περιλαμβάνει μόνο αποξηραμένες τροφές όπως συνέβαινε σε παρόμοιες προσομοιώσεις στις ΗΠΑ.
Πολυήμερες προσομοιώσεις στη Μόσχα και στη Χαβάη
Η παρατήρηση μιας ομάδας ανθρώπων σε συνθήκες απομόνωσης απασχολεί εδώ και πολλά χρόνια την επιστημονική κοινότητα. Ηταν πρωί της 4ης Νοεμβρίου 2011 όταν έπειτα από 520 ήμερες εγκλεισμού, έξι άνθρωποι είδαν ξανά φυσικό φως. «Η μεγαλύτερη νύχτα στον κόσμο σε λίγο θα τελειώσει», είχε γράψει στο Twitter ο Ιταλός Ντιέγκο Ούρμπινα, μέλος της πολυεθνικής αποστολής, μία ημέρα προτού αποσφραγιστεί η πόρτα που τους χώριζε από τον έξω κόσμο. Ηταν χλωμοί και αδύνατοι, αλλά χαρούμενοι όλοι τους που είχαν αντέξει σε αυτή τη δοκιμασία. Το Mars500 ήταν η μεγαλύτερη σε διάρκεια προσομοίωση διαστημικής αποστολής στον Αρη και πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα. Ζητούμενο αυτού του πειράματος ήταν πώς θα επηρεαστεί η ψυχολογία των συμμετεχόντων από τη συνύπαρξη σε έναν τόσο μικρό χώρο. Με την πάροδο των μηνών διαπιστώθηκε από τους ερευνητές ότι κάποιοι από αυτούς που συμμετείχαν στο πείραμα εμφάνισαν διαταραχές ύπνου και άλλοι έγιναν λιγότερο παραγωγικοί. Το πλήρωμα αποτελείτο από μηχανικούς, έναν χειρουργό και έναν εκπαιδευτή αστροναυτών.
Ενα σκέλος της προετοιμασίας περιελάμβανε και οδήγηση σε δύσβατο έδαφος. (OeWF/ Paul Santek)
Η επίδραση του εγκλεισμού στη διάθεση και στις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά και το πώς προσαρμόζεται και αποδίδει ο ανθρώπινος οργανισμός υπό αυτές τις συνθήκες, είναι το βασικό αντικείμενο μελέτης και στα αντίστοιχα πειράματα που πραγματοποιούνται από το 2013 με την υποστήριξη της NASA στη Χαβάη. Πρόκειται για το πρόγραμμα HI-SEAS (Hawaii Space Exploration Analog Simulation). Οι συμμετέχοντες ζουν σε έναν θόλο 110 τετραγωνικών μέτρων που έχει κατασκευαστεί πάνω σε ηφαιστειακό έδαφος. Η επικοινωνία τους με το κέντρο ελέγχου γίνεται με εικοσάλεπτη καθυστέρηση και έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο. Υπάρχει, βέβαια, κάπου φυλαγμένο και ένα κινητό τηλέφωνο, το οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν μόνο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Δεν επιτρέπεται να βγουν από τον θόλο χωρίς να φορέσουν τη διαστημική τους στολή. Η ηλεκτροδότηση της εγκατάστασης γίνεται από ηλιακούς συλλέκτες και το φαγητό αποτελείται αυστηρά από αποξηραμένες, σχεδόν άγευστες τροφές. Ανά έξι εβδομάδες τους δίνουν νερό, ενώ οι υπόλοιπες προμήθειες φτάνουν σποραδικά.
Η απομόνωση των πρώτων συμμετεχόντων διήρκεσε τέσσερις μήνες και στην πορεία το πρόγραμμα επέκτεινε τη διάρκειά του φτάνοντας τον ένα χρόνο. Οι εμπειρίες όσων συμμετείχαν από το αντίστοιχο πείραμα που πραγματοποιήθηκε την περίοδο 2015-2016 καταγράφηκαν στο δημοφιλές στις ΗΠΑ ηχητικό ντοκιμαντέρ «The Habitat».
Η ανάλυση των δεδομένων
Στην περίπτωση της προσομοίωσης του Austrian Space Forum εκτιμάται ότι η ανάλυση του μεγάλου όγκου δεδομένων που θα συλλεχθούν θα διαρκέσει περίπου έξι μήνες. «Το στοιχείο της ομαδικότητας και της περιπέτειας κάνει αυτές τις αποστολές ενδιαφέρουσες. Ιδανικά θα προκύψουν χρήσιμα συμπεράσματα με το τέλος του πειράματος», λέει ο κ. Γολέμης. Ο ίδιος από την εργασιακή του θέση στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος γνωρίζει πώς λειτουργεί μια ομάδα υποστήριξης.
Η πιθανή συμμετοχή του στο πλήρωμα, που θα βρεθεί στην έρημο Νεγκέβ τον επόμενο χρόνο, θα του δώσει τη δυνατότητα να κοιτάξει και από μια άλλη οπτική γωνία. Ακόμη και αν δεν επιλεγεί στην τελική ομάδα θα παραμείνει υποψήφιος για κάποια άλλη μελλοντική προσομοίωση. «Θα είναι σημαντικό συμπλήρωμα στη δουλειά μου να δω πώς λειτουργεί ένα πλήρωμα και να καταλάβω πώς αντιμετωπίζει μια αποστολή ένας αστροναύτης», λέει. Αυτή θα είναι η ευκαιρία του να βρεθεί στην άλλη πλευρά.