Ο Σεπτέμβριος για τους σινεφίλ στην Αθήνα είναι άμεσα συνδεδεμένος με τις «Νύχτες Πρεμιέρας». Αν όχι από την πρώτη διοργάνωση, 25 χρόνια πριν, τότε σίγουρα την τελευταία δεκαετία, οπότε και το ενδιαφέρον του κοινού έχει ανέβει κατακόρυφα και η αναζήτηση εισιτηρίων για τις περισσότερες προβολές έχει γίνει δύσκολη υπόθεση. Πάντως, η φετινή επετειακή βερσιόν του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, που ανοίγει αυλαία την προσεχή Τετάρτη (18-29/9), υπόσχεται να αποζημιώσει όσους στηθούν σε ουρές ή αγοράσουν κάρτες διαρκείας για να… ξημεροβραδιαστούν στις αίθουσες.
Και φέτος υπάρχουν τρία διαγωνιστικά τμήματα: διεθνές μεγάλου μήκους με 12 ταινίες από όλο τον κόσμο που θα διεκδικήσουν τη Χρυσή Αθηνά· διεθνές ντοκιμαντέρ, το οποίο τα τελευταία χρόνια μάς φέρνει πολύ ενδιαφέροντα φιλμ τεκμηρίωσης, του πιο δυναμικού δηλαδή είδους του σύγχρονου σινεμά· ελληνικών μικρού μήκους, ανάμεσα στις οποίες θα δούμε και το διαμαντάκι «Η απόσταση ανάμεσα στον ουρανό κι εμάς» του Βασίλη Κεκάτου, που έφυγε με τον Χρυσό Φοίνικα από τις Κάννες. Αρωμα κρουαζέτ θα έχει, βέβαια, και η πρεμιέρα, όπου θα προβληθούν τα «Παράσιτα» του φετινού θριαμβευτή Μπονγκ Τζουν-χο, ενώ το φεστιβάλ θα κλείσει με το πολυαναμενόμενο «Ενήλικοι στην αίθουσα» του Κώστα Γαβρά.
Εκείνο ωστόσο που έχει περισσότερο ενδιαφέρον στην 25η έκδοση των «Νυχτών» είναι τα καλοδιαλεγμένα αφιερώματα. Ειδικότερα αυτό που τιτλοφορείται «Το ξύπνημα της Ανοιξης: Αγρια άνθη του τσεχικού Νέου Κύματος». Πέραν των πιστών κινηματογραφόφιλων, λίγοι πιθανότατα γνωρίζουν πως η λεγόμενη «Ανοιξη της Πράγας» είχε και πολύ έντονη διάσταση σχετική με το σινεμά. Μέσα στον γενικότερο πολιτισμικό οργασμό που προκάλεσε η σύντομη χαλάρωση του πολιτικού κλίματος τη δεκαετία του 1960, μια σειρά από ταλαντούχους αποφοίτους της περίφημης Ακαδημίας Κινηματογράφου και Τηλεόρασης της Πράγας έστειλαν στη μεγάλη οθόνη ταινίες πραγματικής πρωτοπορίας και πρωτοφανούς κινηματογραφικού θράσους.
Με τη φαντασία τους πλήρως απελευθερωμένη και τις επιρροές τους να ξεκινούν από τη λογοτεχνία και να φτάνουν στα μοντερνιστικά κινήματα και στην Ιστορία, οι νεαροί Τσέχοι κατάφεραν να παραγάγουν γνήσια τέχνη η οποία επηρέασε πολλούς μεταγενέστερους δημιουργούς. Η δική τους τύχη, ωστόσο, ήταν λιγότερο ευνοϊκή. Η στρατιωτική επέμβαση των σοβιετικών τανκς τον Αύγουστο του 1968 έθεσε τέλος σε αυτή την οργιώδη κινηματογραφική δραστηριότητα, με τα γυρίσματα να διακόπτονται, τα ήδη εγκεκριμένα σενάρια να απορρίπτονται και πολλές από τις ταινίες να απαγορεύονται διά παντός. Οι δε δημιουργοί τους αναγκάστηκαν να αφήσουν τις καριέρες τους ή να φύγουν στο εξωτερικό, όπως έκανε ο Μίλος Φόρμαν.
Καινούργιες κόπιες
Ηδη ωστόσο είχε γίνει πολλή δουλειά. Οι φετινές «Νύχτες Πρεμιέρας» με τη βοήθεια και συνδιοργάνωση του Τσεχικού Κέντρου Πολιτισμού στην Αθήνα μάζεψαν και θα παρουσιάσουν 12 από εκείνα τα αριστουργήματα, τα οποία για χρόνια παρέμειναν «ανεπιθύμητα», όμως σήμερα αναγνωρίζονται από κορυφαίους σκηνοθέτες όπως ο Γιώργος Λάνθιμος. Μάλιστα, η τελευταία μικρού μήκους ταινία του Ελληνα κινηματογραφιστή με τίτλο «Νimic» θα παρουσιαστεί σε πανελλήνια πρώτη πριν από το τσεχικό «Ο αποτεφρωτής» του Γιουράι Χερζ. Ολα τα φιλμ του αφιερώματος θα προβληθούν σε καινούργιες, ψηφιακά αποκατεστημένες κόπιες.
Τα αφιερώματα, βέβαια, δεν σταματούν εδώ. Οπως είχε γίνει και πέρυσι με μεγάλη επιτυχία, το φεστιβάλ φιλοξενεί ξανά το τμήμα «Music and Film». Εκεί υπάρχουν ταινίες για όλα τα (μουσικά) γούστα: Το «Ella Fitzgerald: Just One of Those Things» για τη ζωή της κορυφαίας Αφροαμερικανής ερμηνεύτριας. Το «Amazing Grace», ένα χαμένο πετράδι από συναυλία της Αρίθα Φράνκλιν, γυρισμένο το 1972 από τον Σίντνεϊ Πόλακ και ολοκληρωμένο μόλις πρόσφατα. Το «Blinded by the Light», μια ιστορία λατρείας για το «αφεντικό», Μπρους Σπρίνγκστιν. Το «Miles Davis: Birth of Cool», με θέμα τον μεγάλο τζαζίστα. Και τέλος, για όσους προτιμούν τον πιο σκληρό ήχο, το «Murder in the front Row», μια κινηματογραφική κοινωνική μελέτη πάνω στη γέννηση του θρας μέταλ στο Σαν Φρανσίσκο της δεκαετίας του 1980, κινήματος το οποίο μας έδωσε θρυλικές μπάντες όπως οι Metallica, Megadeath, Slayer κ.ά.
Αν έπρεπε, τέλος, να συμπληρώσουμε μια λίστα με τα «μη χάσετε» του φετινού φεστιβάλ, αυτή θα είχε ως εξής: Από την κατηγορία Festival Darlings, το «Δυστυχώς απουσιάζατε», την καινούργια πολύ επίκαιρη ταινία του μάστορα του κοινωνικού ρεαλισμού Κεν Λόουτς. Από τις προβολές Μετά τα Μεσάνυχτα, το σοκαριστικό «Χρυσό γάντι» του Φατίχ Ακίν και από τις Ειδικές Προβολές το τελικό μοντάζ του θρυλικού «Αποκάλυψη τώρα» του Φράνσις Φορντ Κόπολα.