Κοιτάζουμε, είπε, προς το μέλλον. Το είπε για να δικαιολογήσει γιατί, για χάρη του μέλλοντος, επιβάλλεται να ασχοληθούμε με το παρελθόν.
Ο Βαγγέλης Βενιζέλος δίνει εμμέσως τη δική του απάντηση στο δίλημμα, στο οποίο απάντησε ο Μητσοτάκης από τη Θεσσαλονίκη, όταν είπε ότι δεν προτίθεται να ανοίξει φάμπρικα εξεταστικών: Πρέπει να εξεταστούν και να δικαστούν όσοι κίνησαν τη μηχανή της Novartis – με μεθοδεύσεις που σε μεγάλο βαθμό εκτυλίχθηκαν σε κοινή θέα;
Πρέπει δηλαδή να ανοίξει ένας κύκλος διώξεων για εισαγγελείς· πρώην ανώτατους εισαγγελείς που κάλυπταν τις δικονομικές ευρεσιτεχνίες των υφισταμένων τους· πρώην υπουργούς που διέπρεψαν ως μαριονετίστες· και τον πρώην πρωθυπουργό που λάνσαρε τα έργα τους ως πολιτική του πραμάτεια; Ή μήπως όχι;
Μήπως η ανακίνηση αυτής της υπόθεσης απειλεί να καθηλώσει τη δημόσια ζωή σε μια ατμόσφαιρα που ο ίδιος ο Βενιζέλος χαρακτήρισε ζοφερή;
Η διάζευξη είναι παραπλανητική. Μπορεί κανείς να φανταστεί πολλά ενδιάμεσα σενάρια. Μπορεί η υπόθεση να ωριμάσει ανακριτικά χωρίς να αφεθεί να καταλάβει την ατζέντα της κυβέρνησης – και της χώρας. Μπορεί η πλειοψηφία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, μη επιτρέποντας στους ελεγχόμενους να βρουν τον αντιπολιτευτικό λόγο ύπαρξης που, μέχρι στιγμής, αναζητούν εναγωνίως.
Ο αντίλογος είναι ότι στην αποκατάσταση της τιμής των θεσμών δεν χωρούν πολιτικές σκοπιμότητες. Ομως, η ανάκριση για τις ευθύνες πολιτικών προσώπων δεν γίνεται σε πολιτικό κενό. Τυχόν δίωξη εναντίον ενός πολιτικού αρχηγού, ακόμη κι αν έχει έρεισμα, είναι πολύ εύκολο να αποβεί καταλύτης ηρωοποίησης και πολιτικής του ανάστασης. Αντιθέτως, για την πολιτική του καταδίκη ίσως αρκεί η αποκάλυψη της ενοχής, χωρίς τον καταλογισμό της.
Ο τρόπος με τον οποίο μιλάει για τη Novartis –η έμμεση αναγνώριση του κινδύνου να σε ρουφήξει ο «ζόφος» που προσπαθήσεις να διαλύσεις– επιβεβαιώνει ότι ο Βενιζέλος δεν σκέφτεται ποτέ μόνο νομικά. Μπορεί ο γραφικός του χαρακτήρας να είναι ευδιάκριτος στην κοινή γραμμή αντεπίθεσης όλων των προσώπων που στοχοποιήθηκαν από τον ΣΥΡΙΖΑ· δεν έχουν όμως όλοι τον πολιτικό μεταβολισμό που θα τους επιτρέψει να μείνουν νηφάλια ευθυγραμμισμένοι.
Ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, πάντως, τοποθέτησε τη συζήτηση για τη Novartis στα συμφραζόμενα της ιστορικής στιγμής. Οι δύο παράλληλες ανακρίσεις –«σκανδάλου» και αντισκανδάλου– τρέχουν, ενώ η χώρα «έχει κηρυχθεί σε κατάσταση κανονικότητας».
Η διατύπωση είναι τόσο αμφίσημη όσο αμφίρροπη είναι η πραγματικότητα: Η χώρα κηρύσσεται «κανονική» – όπως κηρύσσεται διατηρητέο ένα σπίτι που είναι ακόμη ετοιμόρροπο.
Το ερώτημα είναι αν ο δρόμος προς την κανονικότητα πρέπει απαραιτήτως να περάσει από την αναψηλάφηση των μπάζων της αντικανονικότητας.