Ως δεύτερη ευκαιρία για την οριστική απαλλαγή από τα χρέη τους ή για την αναδιάρθρωση του δανεισμού τους θα λειτουργήσει για κάποιες επιχειρήσεις η μεταβίβαση των δανείων τους σε ξένα επενδυτικά κεφάλαια (funds), ενώ για άλλες η αλλαγή της ιδιοκτησίας των δανείων τους σηματοδοτεί τη σκλήρυνση της στάσης των πιστωτών, φέρνοντάς τες αντιμέτωπες με νέες προκλήσεις και δυσκολίες. Ο χάρτης των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων, που αριθμεί περί τα 40 δισ. ευρώ, αναμένεται να αλλάξει ριζικά, καθώς εκατοντάδες εκατομμυρίων ή και δισεκατομμυρίων ευρώ έχουν ήδη ή αναμένεται να αλλάξουν χέρια έως τα τέλη του 2019 και τα επόμενα δύο χρόνια, καθώς κορυφώνεται η διαδικασία εξυγίανσης του τραπεζικού συστήματος.
Η επιχειρηματική κοινότητα καλείται να βρει λύση στην αναδιάρθρωση του θηριώδους σε αρκετές περιπτώσεις δανεισμού του, αξιοποιώντας την ευελιξία με βάση την οποία λειτουργούν τα funds, που είτε μεμονωμένα είτε σε συνεργασία με τις τράπεζες υπόσχονται γενναίες αναδιαρθρώσεις. Μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι μεταξύ των οποίων η Euromedica και ο όμιλος Λιακουνάκου, η Creta Farms, η Χαλυβουργία Μάνεση, η ΑΝΕΚ, ο όμιλος Σαρακάκη, ο όμιλος Μανταντωνάκη, ο ξενοδοχειακός όμιλος Κυπριώτη, το Ολύμπιο Θεραπευτήριο Πάτρας, οι μαρίνες Ρόδου κ.ά., οι ιδιοκτήτες των οποίων βρίσκονται σε μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες για τη ρύθμιση των δανείων τους, χωρίς σε αρκετές περιπτώσεις αποτέλεσμα, θα βρεθούν αντιμέτωπες με τους νέους ιδιοκτήτες του δανεισμού τους. Από κοντά εκατοντάδες μικρομεσαίες και μικρότερες επιχειρήσεις, τα δάνεια των οποίων έχουν ήδη ή πρόκειται να μεταβιβαστούν στο πλαίσιο των μαζικών πωλήσεων δανείων που πραγματοποιούν οι τράπεζες τα τελευταία δύο χρόνια.
Καταλύτης στην αγορά της διαχείρισης των μεγάλων και των μικρών επιχειρηματικών δανείων θα αποτελέσει η μεγάλη τιτλοποίηση του χαρτοφυλακίου Cairo που αναμένεται να έχει ολοκληρώσει η Eurobank έως τα τέλη του χρόνου, μέσω της οποίας δάνεια 7,5 δισ. ευρώ θα αλλάξουν χέρια και θα μεταβιβαστούν στην Pimco με διαχειριστή την εταιρεία FPS, η οποία αποτελεί επίσης μέρος της συναλλαγής με την Pimco. Εκτός από τα δύο χαρτοφυλάκια Symbol και Amoeba που μεταβίβασαν η Εθνική και η Τράπεζα Πειραιώς αντίστοιχα το 2019, η λίστα με τα υπό πώληση ή τιτλοποίηση χαρτοφυλάκια είναι μακριά, καθώς σε πλήρη εξέλιξη είναι η διαδικασία πώλησης του χαρτοφυλακίου Neptune που περιλαμβάνει δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων ύψους 1,8 δισ. ευρώ της Alpha Bank, και έπεται συνέχεια με περαιτέρω πωλήσεις και τιτλοποιήσεις το 2020 από Alpha, Εθνική και Πειραιώς.
Πολλά από τα μεγάλα επιχειρηματικά δάνεια έχουν πωληθεί ή πρόκειται να πωληθούν μεμονωμένα από τις τράπεζες με τον τόνο στην αγορά να δίνει η Eurobank, που σε αρκετές περιπτώσεις, όπως σε αυτήν της Χαλυβουργίας Μάνεση, της αυτοκινητοβιομηχανίας Σαρακάκη, των μαρινών Ρόδου ή του Θεραπευτηρίου «Ολύμπιο», έχει αυτονομηθεί προχωρώντας σε πώληση του μεριδίου της. Την πρακτική αυτή ωστόσο θα ακολουθήσουν και οι άλλες τράπεζες σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, σταθμίζοντας κάθε φορά τα συμφέροντά τους, τα οποία δεν ταυτίζονται πάντα με των υπολοίπων τραπεζών.
Η ιδιοκτησιακή αλλαγή των δανείων που έχουν μεγάλοι ή μικρότεροι επιχειρηματικοί όμιλοι συνιστά σημαντική μεταστροφή στο ελληνικό επιχειρείν, που καλείται να συνομιλήσει με τα μεγάλα επενδυτικά funds, τα οποία έχουν κατακλύσει την ελληνική αγορά στο πλαίσιο των ευκαιριών που έχει ανοίξει το Ελντοράντο των κόκκινων δανείων στη χώρα μας. Για πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις, η μεταστροφή αυτή θα αποτελέσει δεύτερη ευκαιρία για την οριστική εξυγίανσή τους. Πρόκειται κυρίως για περιπτώσεις μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τα δάνεια των οποίων έχουν μεταβιβαστεί στο πλαίσιο των πωλήσεων χαρτοφυλακίων που έχουν ή πρόκειται να υλοποιηθούν και για τους οποίους δίνεται η δυνατότητα να απαλλαγούν οριστικά από τα δάνεια αυτά, αλλά και να ξεκαθαρίσουν τα ακίνητα με τα οποία συνδέονται αυτά τα δάνεια.
Οι περιπτώσεις επιχειρηματιών που απηλλάγησαν από τα χρέη τους παραδίδοντας τα ακίνητα που είχαν υποθηκευμένα και εξοφλώντας ένα πολύ μικρό μέρος από τις οφειλές τους, είναι χαρακτηριστικές στο πλαίσιο της χαρτοφυλακίου Amoeba που αγόρασε η Bain Capital από την Τράπεζα Πειραιώς και όπως εξηγούν αρμόδια στελέχη, αρκετοί είναι αυτοί που θα βγουν ωφελημένοι από παρόμοιες συναλλαγές. Το γεγονός ότι τα δάνεια αυτά έχουν πωληθεί στο 30% περίπου της αξίας τους και ότι το fund έχει συνήθως 3ετή ορίζοντα παρουσίας στη χώρα εντός του οποίου επιδιώκει να βγει από την αγορά με κέρδος, μπορεί να αποδειχθεί για ορισμένους ως μοναδική ευκαιρία να απαλλαγούν από τα χρέη τους.
Οπως εξηγούν αρμόδια στελέχη, η τράπεζα υπό το βάρος και των ποινικών διώξεων δεν έχει την ευελιξία να παραιτηθεί των εξασφαλίσεων που συνοδεύουν ένα δάνειο, όπως είναι π.χ. οι προσωπικές εγγυήσεις του επιχειρηματία, ούτε επίσης να αποδεχθεί διαγραφές δανείων χωρίς να δεσμεύσει άλλα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη.
Αντιθέτως, ένα fund δεν έχει παρόμοιες δεσμεύσεις ούτε νομικά κωλύματα και μπορεί να διαχειριστεί ένα δάνειο ως λευκή επιταγή, χωρίς τον εισαγγελικό πέλεκυ. Με δεδομένο μάλιστα ότι η τιμή που έχει αγοράσει το fund μπορεί να του επιτρέψει να διαγράψει μεγάλο μέρος της οφειλής και να «βγει» από το δάνειο με κέρδος, η μεταβίβαση ενός δανείου σε επενδυτή μπορεί να αποδειχθεί μια win win διαδικασία για τον οφειλέτη, που θα του επιτρέψει την πλήρη απαλλαγή από τα χρέη του.
Οι ελληνικές ιδιαιτερότητες και οι κίνδυνοι
Η ευελιξία που διαθέτουν τα funds δεν σημαίνει πάντα ότι η επιδίωξη των συμφερόντων τους μπορεί να παρεκκλίνει σημαντικά από τα συμφέροντα των τραπεζών. Το ιδιότυπο ελληνικό επιχειρείν έχει να αναδείξει και περιπτώσεις funds που κινδυνεύουν να «εγκλωβιστούν» σε επιχειρήσεις με υψηλό δανεισμό και περιορισμένη ικανότητα επιβίωσης.
Πρόκειται κυρίως για μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους με δανεισμό συνήθως και στις τέσσερις τράπεζες. Στις περιπτώσεις αυτές, ακόμη και αν μία τράπεζα έχει μεταβιβάσει τα δάνεια που έχει σε ένα fund, ο δρόμος που χαράσσουν είναι είτε κοινός είτε πολλές φορές μονόδρομος, αφού η αναδιάρθρωση του δανεισμού μιας επιχείρησης προϋποθέτει τη συμφωνία της πλειοψηφίας των πιστωτών. Δεν είναι άλλωστε λίγες οι φορές όπου η τράπεζα μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με το fund σε μια δικαστική διένεξη όταν θεωρήσει ότι δεν διασφαλίζονται τα συμφέροντά της και είναι χαρακτηριστική η φράση fund manager που, θέλοντας να περιγράψει την αδυναμία συμφωνίας με τις τράπεζες κατά τις μεταξύ τους διαπραγματεύσεις, κάνει λόγο για «αδυναμία σύγκλισης πλανητών».
Η περίπτωση της Χαλυβουργίας Μάνεση, μέρος των δανείων της οποίας πουλήθηκε στο fund HIG, είναι ενδεικτική της πολυπλοκότητας παρόμοιων αναδιαρθρώσεων που απαιτούν αξιόπιστο business plan και «συμφωνία χαρακτήρων», κάτι που δεν είναι πάντα αυτονόητο. Το γεγονός, πάντως, ότι παρά τη δεκαετή κρίση ορισμένες επιχειρήσεις παραμένουν στο σημείο μηδέν και ο δανεισμός τους διαιωνίζεται χωρίς να υπάρχει φως στο τούνελ, επιβεβαιώνει αφενός τις δυσκολίες που έχουν παρόμοια εγχειρήματα και ερμηνεύει και την επιλογή των τραπεζών να αυτονομηθούν, καταφεύγοντας σε αποφάσεις πέραν της ενιαίας λύσης που μέχρι σήμερα επεδίωκαν.
Η στροφή αυτή κάθε άλλο παρά διευκολύνει τον ρόλο των funds που έχουν τοποθετηθεί στην ελληνική αγορά, πολλά από τα οποία αναθεωρούν ήδη τους στόχους τους για την Ελλάδα, παρατείνοντας τη διαμονή τους ή εξετάζοντας τη μεταβίβαση σε τρίτο επενδυτή δανείων που έχουν τοποθετηθεί. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση πρόωρης αποχώρησης fund από την ελληνική αγορά είναι ίσως αυτή της Pillarstone, το μοντέλο της οποίας δοκιμάστηκε χωρίς επιτυχία.