Εχουν παρέλθει επτά χρόνια από το 2012, οπότε η Πορτογαλία εισήγαγε για πρώτη φορά το σύστημα της «χρυσής βίζας», δηλαδή την παροχή άδειας παραμονής σε αλλοδαπούς ως αντάλλαγμα για επενδύσεις ύψους τουλάχιστον 500.000 ευρώ. Εχει κατορθώσει να προσελκύσει 4,3 δισ. ευρώ στην πορτογαλική αγορά ακινήτων από κεφάλαια ξένων επενδυτών. Ωστόσο, αυτή η «εισβολή» ξένου χρήματος, που είναι τόσο αναγκαία για τη χώρα της Ιβηρικής, έχει οδηγήσει σε δυσθεώρητα ύψη τις τιμές των ακινήτων καθιστώντας τα απρόσιτα για τους Πορτογάλους. Οπως χαρακτηριστικά τονίζει σχετικό ρεπορτάζ του Bloomberg, οι αυτόχθονες έχουν γίνει «παράπλευρη απώλεια» της πολιτικής της «χρυσής βίζας» και δεν διαφαίνεται καμία προοπτική να αποκλιμακωθούν οι τιμές στο μέλλον.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, μόνο το πρώτο τρίμηνο του έτους οι τιμές των ακινήτων στην Πορτογαλία αυξήθηκαν κατά 9,2%, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρωζώνη, αλλά και τη μεγαλύτερη στην ευρύτερη Ε.Ε. μετά την Τσεχία και την Ουγγαρία. Ο πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα, που αναμένεται να αναδειχθεί και πάλι νικητής στην εκλογική αναμέτρηση του επόμενου μήνα, έχει επανειλημμένως τονίσει πως η χώρα χρειάζεται πραγματικά αυτήν την πολιτική για να εξακολουθήσει να προσελκύει κεφάλαια. Και ο υπουργός Εξωτερικών Αουγκούστο Σάντος Σίλβα έχει φτάσει στο σημείο να χαρακτηρίσει «εθνικό δικαίωμα» το επίμαχο πρόγραμμα προσέλκυσης επενδυτών. «Δεν έχουν την πολυτέλεια να πουν όχι», τονίζει ο Τιάγκο Γκουερέιρο, δικηγόρος που ζει στη Λισσαβώνα και ειδικεύεται σε φορολογικά θέματα. Οπως επισημαίνει ο ίδιος, «τα κίνητρα που έδωσε η κυβέρνηση έχουν μετατρέψει πόλεις όπως η Λισσαβώνα σε μαγνήτες για τους επενδυτές, χάρη στους οποίους εξελίχθηκαν σε κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς».
Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, αλλά και της Ισπανίας, έχουν υιοθετήσει διάφορες εκδοχές της «χρυσής βίζας». Συνήθως τα συστήματα αυτά επιβιώνουν μέχρις ότου αρχίσουν οι μαζικές αντιδράσεις για την εκτίναξη των τιμών των ακινήτων και τη διαφθορά που υπερκαλύπτουν τα οφέλη. Η πολιτική πίεση αναγκάζει τότε τις κυβερνήσεις να τα καταργήσουν. Στην Πορτογαλία, όμως, η κατάσταση ενδέχεται να διαρκέσει για χρόνια. Η διαφορά από άλλες χώρες συνίσταται στο ότι υπάρχουν ακόμη πολλά ακίνητα που χρειάζονται ανακαίνιση και οι τιμές παραμένουν σε σχετικά λογικά επίπεδα συγκρινόμενες τουλάχιστον με άλλες χώρες της Ευρώπης. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που η Ευρώπη ανέκαμψε από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.
Στη διάρκεια της κρίσης, όμως, η Πορτογαλία είχε μείνει πίσω από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε ό,τι αφορά την προσέλκυση επενδύσεων. Τότε, πολλά κτίρια στο ιστορικό κέντρο της Λισσαβώνας κινδύνευαν να καταρρεύσουν. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των δημοτικών αρχών της πορτογαλικής πρωτεύουσας, είχαν γίνει ερείπια ή βρίσκονταν σε κακή κατάσταση περίπου 12.000 κτίρια, σχεδόν το 20% του συνόλου των ακινήτων στην πόλη. Αυτό άρχισε να αλλάζει το 2012, όταν η κυβέρνηση κατήργησε τα όρια στα επίπεδα των ενοικίων και εισήγαγε το σύστημα της «χρυσής βίζας» όπως και τις φοροαπαλλαγές, με σκοπό πάντα να προσελκύσει ξένους επενδυτές. Ετσι σήμερα βλέπει κανείς στη Λισσαβώνα να είναι σε εξέλιξη εργασίες αποκατάστασης σε διάφορα μέγαρα, πολλά παλιά κτίρια να μετατρέπονται σε ξενοδοχεία, διαμερίσματα να προσφέρονται για βραχυχρόνια ενοικίαση και να κατασκευάζονται πολυτελή πολυκαταστήματα.
Την ίδια στιγμή, όμως, μεγάλος αριθμός κατοίκων της πρωτεύουσας αναγκάζεται να την εγκαταλείψει και να μετακομίσει σε φθηνότερες περιοχές αδυνατώντας να αντεπεξέλθει στο ύψος των ενοικίων. Τον περασμένο μήνα, online διαφήμιση πρότεινε στους Πορτογάλους να ενοικιάσουν έναντι 600 ευρώ τον μήνα κοντέινερ που έχουν μετατραπεί σε κατοικίες. Τους συνιστά να τα επιλέξουν ως λύση στην έλλειψη προσιτής στέγης στη Λισσαβώνα. Παρενέβη άμεσα το δημοτικό συμβούλιο της πρωτεύουσας και τα κοντέινερ εξαφανίστηκαν. Διέρρευσε, όμως, η είδηση στην εφημερίδα Publico και κατέστησε σαφή την έκταση του προβλήματος.