Σύνθετες προθεσμιακές καταθέσεις, που συνδυάζουν απλή προθεσμιακή κατάθεση με τοποθετήσεις σε αμοιβαία κεφάλαια, χρηματοοικονομικά προϊόντα εγγυημένου κεφαλαίου, τραπεζοασφαλιστικά προγράμματα με εγγυημένη ή όχι απόδοση ή και αμιγώς επενδυτικά προϊόντα, ακόμη και για μικρά ποσά, είναι οι εναλλακτικές επιλογές στις οποίες στρέφονται οι καταθέτες στην προσπάθειά τους να προστατεύσουν την αξία των αποταμιεύσεών τους.
Τα επιτόκια στις προθεσμιακές καταθέσεις στη χώρα μας έχουν υποχωρήσει κάτω από τη μισή μονάδα και η «λάμψη» αυτής της μορφής αποταμίευσης, που κυριάρχησε τα χρόνια της κρίσης, έχει πλέον ξεθωριάσει οριστικά. Μετά τη μείωση των επιτοκίων στην οποία προχώρησε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η τάση είναι η περαιτέρω υποχώρησή τους έως τα τέλη του χρόνου σε επίπεδα που δεν ξεπερνούν το 0,20%.
Ο καθοδικός κύκλος των επιτοκίων δεν περιορίζεται στις καταθέσεις. Σε ιστορικά χαμηλά κινούνται και οι αποδόσεις των κρατικών τίτλων, με το 70% των κρατικών ομολόγων στην Ευρωζώνη να έχει αρνητική απόδοση, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολη την προσπάθεια των τραπεζών να πετύχουν ικανοποιητικές αποδόσεις προς όφελος των πελατών τους. Η επεκτατική πολιτική της κεντρικής τράπεζας, στο πλαίσιο της προσπάθειας για την αποφυγή της ύφεσης στην Ευρωζώνη, μέσω του νέου προγράμματος QE, έχει συμπαρασύρει σε δραματική πτώση των αντίστοιχων αποδόσεων και είναι χαρακτηριστικό ότι η απόδοση του 10ετούς γερμανικού τίτλου διαμορφώνεται στο -0,51%, του ισπανικού στο -0,23%, του ιταλικού στο 0,34%, ενώ το ελληνικό 5ετές ομόλογο έχει υποχωρήσει στο 0,73%. Σημείο αναφοράς για την πτώση των επιτοκίων στις προθεσμιακές καταθέσεις αποτελεί άλλωστε το επιτόκιο των εντόκων του Δημοσίου, που έχει υποχωρήσει στο 0,09% για το 3μηνο και στο 0,15% για το 6μηνο, επίπεδα που ουσιαστικά συνιστούν μηδενισμό των αποδόσεων.
Αν και, όπως σημειώνεται από την πλευρά των τραπεζών, η προοπτική των αρνητικών επιτοκίων που παρατηρείται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν αντιμετωπίζεται άμεσα στη χώρα μας, εντούτοις τα επιτόκια στις απλές προθεσμιακές καταθέσεις που αποτελούσαν μέχρι σήμερα την αιχμή των σταθερών αποδόσεων φλερτάρουν πλέον με το χαμηλότερο ιστορικά επίπεδο, ενώ εάν συνυπολογιστεί και ο πληθωρισμός, η πραγματική απόδοση είναι ουσιαστικά μηδενική ή ακόμα και αρνητική.
Αρμόδια τραπεζικά στελέχη κάνουν λόγο για «πρωτόγνωρη κατάσταση», που δεν αποτελεί ωστόσο μια συγκυριακή εξέλιξη. Αν και κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει για πόσο χρονικό διάστημα, είναι σαφές ότι τα χαμηλά επιτόκια ήρθαν για να μείνουν. Σε αυτό το περιβάλλον τόσο οι καταθέτες όσο και οι τράπεζες καλούνται να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα σχεδιάζοντας, όπως εξηγεί ο διευθυντής της διεύθυνσης καταθετικών και τραπεζοασφαλιστικών προϊόντων της Alpha Bank Γιάννος Ιωαννίδης, μια στρατηγική με βάση τις ανάγκες τους και αξιοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρει η τράπεζα. Παρά το γεγονός ότι τα επιτόκια στα εναλλακτικά προϊόντα χωρίς ουσιαστικό ρίσκο που προτείνουν οι τράπεζες σε τίποτα δεν θυμίζουν τα επιτόκια που ίσχυσαν στο πρόσφατο παρελθόν, εντούτοις είναι μονόδρομος και αποτελούν το πιο αποτελεσματικό εργαλείο για κάποιον που θέλει να προστατεύσει την αξία των χρημάτων του ή να κερδίσει μια στοιχειώδη απόδοση.
Οπως εξηγεί ο κ. Ιωαννίδης, βασικό στοιχείο στην προσπάθεια του καταθέτη να βελτιώσει την απόδοση των χρημάτων του αποτελεί η οργάνωση των αναγκών του, διαχωρίζοντας τα χρήματα που διαθέτει για τις καθημερινές του συναλλαγές και αυτά που θα αποταμιεύει για τις σπουδές των παιδιών του ή για τη σύνταξή του.
Στη λογική αυτή, ο λογαριασμός «Alpha Εξυπνη Αποταμίευση», που επιβραβεύει τον πελάτη με υψηλότερο επιτόκιο έως 0,90%, στοχεύει στο να εμφυσήσει στον καταθέτη τη λογική της αποταμίευσης αυξάνοντας ανάλογα με τις δυνατότητές του το μέσο υπόλοιπο των χρημάτων και απολαμβάνοντας έως και διπλάσιο επιτόκιο σε σχέση με το συμβατικό. Αντίστοιχα, ο καταθετικός λογαριασμός «Alpha Plus» συνδυάζει ένα μέρος προθεσμιακής κατάθεσης και ένα τμήμα επένδυσης που μπορεί να είναι έως και το 30% του ποσού, διασφαλίζοντας στο καταθετικό κομμάτι επιτόκιο 0,70% και απόδοση ανάλογα με την πορεία της επένδυσης.
Τη λογική της αποταμίευσης σε τακτική βάση ενσωματώνουν οι λύσεις που προτείνει η Τράπεζα Πειραιώς. Ενδεικτικά o «Αποταμιευτικός Λογαριασμός Μπορώ» επιβραβεύει τη συστηματική αποταμίευση, αφού προσφέρει προνομιακό επιτόκιο 1%, εφόσον ο πελάτης αποταμιεύει κάθε μήνα ποσό 20-500 ευρώ και δεν ξεπερνάει τη μία ανάληψη ετησίως. Στις εναλλακτικές λύσεις που προτείνει η τράπεζα είναι και οι δομημένες καταθέσεις, που δίνουν τη δυνατότητα επίτευξης μιας σημαντικά υψηλότερης απόδοσης, ανάλογα με την πορεία κάποιου δείκτη. Ενδεικτικά, την εβδομάδα που ακολουθεί, η τράπεζα προωθεί μια 3μηνη έκδοση που προσφέρει ελάχιστη απόδοση 0,05% και τη δυνατότητα πρόσθετης απόδοσης 1,50%, εφόσον η ισοτιμία ευρώ / δολαρίου ξεπεράσει μια προκαθορισμένη τιμή στη λήξη της κατάθεσης.
Οπως εξηγεί η διευθύντρια καταθέσεων και επενδυτικών προϊόντων Ειρήνη Μικροπούλου, «η πτώση των επιτοκίων στις παραδοσιακές προθεσμιακές καταθέσεις έχει κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των καταθετών για την τοποθέτηση μέρους των χρημάτων τους σε αμοιβαία κεφάλαια, χωρίς όμως να έχουν τις εξειδικευμένες γνώσεις των αγορών, αλλά ούτε και τον χρόνο για να τις παρακολουθούν». Για τον λόγο αυτό η τράπεζα δημιούργησε τα νέα χαρτοφυλάκια «Αμοιβαίων Κεφαλαίων Πειραιώς Optimum», η διαχείριση των οποίων γίνεται από εξειδικευμένους επαγγελματίες, χωρίς να απαιτείται η ενασχόληση του πελάτη. Μέσω της νέας αυτής πρότασης, ο πελάτης της Τράπεζας Πειραιώς, επισημαίνει η κ. Μικροπούλου, «μπορεί, ακόμη και με ένα σχετικά μικρό αρχικό κεφάλαιο της τάξης των 5.000 ευρώ, να απολαύσει τα οφέλη της υπηρεσίας διαχείρισης χαρτοφυλακίων, που παραδοσιακά είναι διαθέσιμη μόνο για μεγάλης αξίας χαρτοφυλάκια, και μέσω εξειδικευμένων στελεχών να καθορίσει το επενδυτικό του προφίλ και να επιλέξει το χαρτοφυλάκιο Optimum που ανταποκρίνεται καλύτερα στις προσωπικές του ανάγκες και στους επενδυτικούς του στόχους».
Τοποθετήσεις με εγγύηση κεφαλαίου
Στην αξία που έχει ο συμβουλευτικός ρόλος των τραπεζών στην αποτελεσματική διαχείριση των αποταμιεύσεων των νοικοκυριών ειδικά την περίοδο που διανύουμε, επιμένει ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Affluent Segment της Eurobank Γιώργος Βαρελτζίδης. Η Eurobank εκτός από τα αμιγώς προθεσμιακά προϊόντα ή την ευρεία γκάμα των αμοιβαίων κεφαλαίων, επιμένει στην έννοια της αποταμίευσης με την κατηγορία των τραπεζοασφαλιστικών προϊόντων «Εξασφαλίζω», που διατίθενται σε συνεργασία με την ασφαλιστική εταιρεία Eurolife ERB και ενσωματώνουν υψηλή απόδοση με υψηλό εγγυημένο τεχνικό επιτόκιο ακόμη και για μικρές αποταμιεύσεις. Με ελάχιστο ποσό τα 30 ευρώ τον μήνα και τακτικές καταβολές κάθε μήνα, τρίμηνο, εξάμηνο ή έτος, ο καταθέτης προσαρμόζεται στη συστηματική και πειθαρχημένη αποταμίευση για μακρά χρονική περίοδο, που φθάνει τα 15 χρόνια, και ανταμείβεται με το υψηλότερο εγγυημένο επιτόκιο 2% που διατίθεται σε αυτή την κατηγορία προϊόντων.
Η γκάμα των τραπεζοασφαλιστικών προϊόντων που διατίθενται από όλες τις τράπεζες, περιλαμβάνει και την κατηγορία των προϊόντων εφάπαξ καταβολής, δηλαδή της τοποθέτησης από 3.000 ευρώ –συνήθως– και πάνω με επιτόκιο επίσης εγγυημένο της τάξης του 1,5% και με την προϋπόθεση πάντα ότι ο πελάτης θα διακρατήσει το προϊόν μέχρι τη λήξη, που δεν μπορεί να είναι μικρότερη από τα 12 χρόνια συνήθως, ενώ ειδική κατηγορία είναι τα επενδυτικά ασφαλιστικά προϊόντα (unit linked) που μπορούν να εξασφαλίσουν υψηλή απόδοση, χωρίς ωστόσο εγγύηση.
Διακριτές κατηγορίες προϊόντων, δηλαδή αμιγώς καταθετικά, τραπεζοασφαλιστικά, εγγυημένου κεφαλαίου ή αμοιβαία κεφάλαια προτείνει η Εθνική Τράπεζα, επιλογή που, σύμφωνα με τον βοηθό γενικό διευθυντή Προϊόντων Λιανικής Τραπεζικής Βασίλη Σκιαδιώτη, «διασφαλίζει για τον καταθέτη ξεκάθαρη τιμολόγηση».
Οπως εξηγεί, εκτός από τις παραδοσιακές προθεσμιακές καταθέσεις, η Εθνική Τράπεζα προσφέρει σε σταθερή βάση προϊόντα εγγυημένου κεφαλαίου, διάρκειας από 3 μήνες έως 2 χρόνια, που συνδέουν την απόδοση με την πορεία ενός χρηματιστηριακού δείκτη, την ισοτιμία δύο νομισμάτων, την απόδοση κρατικών τίτλων κ.λπ.
Τα προϊόντα αυτής της κατηγορίας προϋποθέτουν ελάχιστο ποσό κατάθεσης τα 10.000 ευρώ, εγγυώνται σε οποιαδήποτε στιγμή στον καταθέτη το κεφάλαιό του, ενώ η απόδοση είναι συνάρτηση της εξίσωσης και του ρίσκου που ενσωματώνει κάθε έκδοση.