Oταν ο Βεζούβιος εξερράγη το 79 μ.Χ. καταστρέφοντας την Πομπηία και το Ηράκλειο (Ερκουλάνουμ), oι κάτοικοι και τα πολύτιμα αντικείμενά τους, μεταξύ των οποίων και μια λαμπρή βιβλιοθήκη παπύρων, απανθρακώθηκαν εξαιτίας των υψηλότατων θερμοκρασιών της ηφαιστειακής τέφρας και των αερίων. Οι επιστήμονες, όμως, αισιοδοξούν ότι δεν έχουν χαθεί όλα. Τα ευαίσθητα κείμενα μπορούν να αναγνωσθούν και πάλι, χάρη σε μια καινοτόμο προσέγγιση με τη βοήθεια των ακτίνων Χ υψηλής ενέργειας και της τεχνητής νοημοσύνης. «Αν και μπορεί κανείς να διαπιστώσει γραφή σε κάθε νιφάδα παπύρου, το άνοιγμα του εγγράφου απαιτεί ο πάπυρος να είναι ευλύγιστος και εύκαμπτος, κάτι που σήμερα δεν συμβαίνει», εξηγεί ο καθηγητής Μπρεντ Σιλς, πρόεδρος του Τμήματος Επιστήμης Ηλεκτρονικών Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι και συντονιστής της έρευνας.
Δύο πάπυροι, οι οποίοι θα εξεταστούν, διατηρούνται στο Ινστιτούτο της Γαλλίας, στο Παρίσι, και αποτελούν μέρος μιας υπέροχης συλλογής 1.800 παπύρων που ήρθαν στο φως το 1752, κατά τη διάρκεια ανασκαφών σε μια αρχαία ρωμαϊκή βίλα που ανήκε στον πεθερό του Ιουλίου Καίσαρα.
Ο Σιλς και οι συνεργάτες του έχουν και στο παρελθόν χρησιμοποιήσει ακτίνες Χ υψηλής ενέργειας προκειμένου να «ξετυλίξουν εικονικά» έναν εβραϊκό πάπυρο 1.700 ετών, που είχε εντοπιστεί στην συναγωγή Ελ Τζέντι του Ισραήλ. Η περίπτωση, ωστόσο, των παπύρων του Ηρακλείου είναι διαφορετική, καθώς το μελάνι που ανιχνεύθηκε σε κάποια τμήματά τους περιέχει ίχνη μολύβδου, οπότε δεν κατέστη δυνατό να αναγνωσθεί το εσωτερικό τους μόνο με τη βοήθεια ακτίνων Χ. Γι’ αυτό οι ερευνητές κατέληξαν στην εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης συνδυαστικά με ακτίνες Χ υψηλής ενέργειας. Η νέα μέθοδος χρησιμοποιεί φωτογραφίες των τμημάτων των παπύρων όπου η γραφή είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού, προκειμένου η τεχνητή νοημοσύνη να εκπαιδευτεί να αναγνωρίζει τα σημεία όπου εντοπίζεται το μελάνι στις απεικονίσεις των ίδιων τμημάτων, με ακτίνες Χ.
Η θεωρία πίσω από την τεχνική είναι ότι το σύστημα θα καταφέρει να διακρίνει και να μάθει τις μικρές διαφορές ανάμεσα στις περιοχές με μελάνι και τις κενές, στις απεικονίσεις ακτίνων Χ, όπως είναι οι διαφορές μεταξύ των ινών του παπύρου. Οταν η τεχνολογία εκπαιδευτεί στα θραύσματα, το σύστημα θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί, με δεδομένα από τους κλειστούς πάπυρους, ώστε να αποκαλυφθεί το κείμενο στο εσωτερικό τους.
Ο Σιλς τόνισε ότι η επιστημονική ομάδα του εξέτασε και σάρωσε τους παπύρους στις εγκαταστάσεις του συγχρότρου Diamond Light Source, στην Οξφόρδη της Βρετανίας. Μετά την ολοκλήρωση της συγκέντρωσης στοιχείων των ακτίνων Χ, θα ξεκινήσει η εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης. Το σύστημα θα εφαρμοστεί στους παπύρους μέσα στους επόμενους μήνες. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι πάπυροι περιέχουν ελληνικά φιλοσοφικά κείμενα ή, πιθανώς, λατινικά. Ελπίζουν, βέβαια, να αποκαλύψουν χαμένα έργα, όπως ποιήματα της Σαπφούς ή το δοκίμιο που έγραψε ο Μάρκος Αντώνιος για τη μέθη του.