Τις πρώτες εμφατικές αλλαγές προς μια Ελλάδα χωρίς καπνό από τσιγάρο φαίνεται ότι πετυχαίνει η νέα απόπειρα της πολιτείας για επί της ουσίας εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. Μπορεί ακόμη να μην έχουν ξεκινήσει οι αυστηροί έλεγχοι για την τήρηση της απαγόρευσης του καπνίσματος σε κλειστούς δημόσιους χώρους, ωστόσο ήδη η ανταπόκριση των πολιτών για διακοπή του καπνίσματος φαίνεται να ανακινείται, ενώ όλο και περισσότερα καταστήματα «δηλώνουν άκαπνα»· ακολουθώντας το παράδειγμα του καφεπαντοπωλείου «Ο Λεωνίδας», ορεινού χωριού των Ιωαννίνων, το οποίο –σε πείσμα της ελληνικής λογικής– απαγόρευσε το κάπνισμα στο εσωτερικό του.
Το στοίχημα για την κυβέρνηση είναι πλέον να μη διαψεύσει τις ελπίδες της πλειονότητας των Ελλήνων που θέλουν τη χώρα να συγκαταλέγεται στις πολιτισμένες, όπου οι πολίτες σέβονται το δικαίωμα των άλλων για περιβάλλον ελεύθερο από καπνό.
«Το τελευταίο διάστημα υπάρχει μια ανακίνηση του ενδιαφέροντος για διακοπή του καπνίσματος. Αυτό το βλέπουμε στο δικό μας νοσοκομείο ακόμα και από τους ίδιους τους γιατρούς και το προσωπικό, που με την ευκαιρία της εφαρμογής του νόμου ενδιαφέρονται να το κόψουν», σημειώνει στην «Κ» η κ. Παρασκευή Κατσαούνου, επίκουρος καθηγήτρια Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, υπεύθυνη του Ιατρείου Διακοπής Καπνίσματος στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός και πρώην πρόεδρος της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος της Ευρωπαϊκής και της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.
Οπως αναφέρει, «πριν από δέκα χρόνια, όταν ψηφίστηκε για πρώτη φορά η καθολική απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους, υπήρξε έντονη κινητοποίηση από καπνιστές για να απαλλαγούν από τη συνήθειά τους, όπως διεφάνη από την κίνηση στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος. Αυτή, έπειτα από λίγο, μαζί με την αδυναμία εφαρμογής του νόμου, ατόνησε και σχεδόν πάγωσε τα 2-3 πρώτα χρόνια της κρίσης. Μετά απέκτησε ξανά ένα σταθερό ενδιαφέρον, το οποίο εμπειρικά μπορούμε να πούμε ότι αυξήθηκε το τελευταίο διάστημα».
Σύμφωνα με την κ. Κατσαούνου, αυτό το ενδιαφέρον δυστυχώς δεν είναι επικεντρωμένο σωστά. Εκείνο που λείπει είναι η ενημέρωση ότι μπορεί κάποιος να κόψει το κάπνισμα με επιτυχία και ασφάλεια στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος που υπάρχουν σε νοσοκομεία ανά τη χώρα. Το αποτέλεσμα της έλλειψης ενημέρωσης είναι να καταφεύγουν πολλοί σε μη ασφαλείς λύσεις, όπως είναι το ηλεκτρονικό ή το θερμαινόμενο τσιγάρο. Συνολικά στην Ελλάδα υπάρχουν αυτή τη στιγμή 33 πιστοποιημένα από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία ιατρεία διακοπής καπνίσματος στο ΕΣΥ, τα στοιχεία επικοινωνίας των οποίων μπορεί να βρει κάποιος στην ιστοσελίδα www.denkapnizo.org της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.
Το ποσοστό επιτυχίας στα ιατρεία είναι περίπου στο 35%-40%, έναντι μόλις 3% όσων επιχειρήσουν να το κόψουν μόνοι τους. Στα περισσότερα η αναμονή για να ξεκινήσει η θεραπεία σωματικής και συμπεριφορικής απεξάρτησης δεν ξεπερνά τους δύο μήνες.
Η θεραπεία απαιτεί εβδομαδιαίες επισκέψεις στο ιατρείο για τον πρώτο μήνα και μετά επισκέψεις στους τρεις μήνες –όταν, δηλαδή, διακόπτεται η φαρμακευτική αγωγή–, στους έξι μήνες και στον ένα χρόνο.
Σύμφωνα με την κ. Κατσαούνου, το κόστος της φαρμακευτικής αγωγής, η οποία δεν καλύπτεται προς το παρόν από τον ΕΟΠΥΥ, υπολογίζεται στα 250 ευρώ τον μήνα, δαπάνη την οποία ο πρώην καπνιστής θα αποσβέσει γρήγορα, αφού δεν θα αγοράζει τσιγάρα.
Ο κόσμος προσαρμόζεται
Σημάδια ωριμότητας για την αποδοχή της απαγόρευσης του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους δείχνουν και πολλοί πολίτες που επισκέπτονται «άκαπνα» καταστήματα. «Ο κόσμος σε μεγάλο ποσοστό φαίνεται να προσαρμόζεται στην ιδέα ότι μπορεί να πάει σε ένα κατάστημα όπου δεν επιτρέπεται το κάπνισμα. Στην αρχή έπρεπε να το λέμε συνέχεια ότι απαγορεύεται το κάπνισμα, ήμασταν αυστηροί, οπότε και πέρασε στους πελάτες μας. Πλέον έρχονται πολλοί καπνιστές, που τους είναι πολύ εύκολο να βγουν έξω για να καπνίσουν, όπως συμβαίνει παντού στον υπόλοιπο κόσμο», αναφέρει στην «Κ» ο Γιώργος, μέλος μιας ομάδας φίλων που λειτουργούν καφέ – βιβλιοπωλείο στην περιοχή της Ακρόπολης το οποίο εφαρμόζει τον νόμο. Οπως σημειώνει, «από όσους θα έρθουν και θα ζητήσουν να καπνίσουν, εννέα στους δέκα θα συμμορφωθούν και μάλιστα θα ζητήσουν και συγγνώμη. Υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί να ενοχληθούν ή να τους φανεί “ελιτίστικο” ή ακόμα και να φύγουν.
Πολύ σπάνια, όμως».
Το συγκεκριμένο καφέ είναι ένα εκ των 477 καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος που βρίσκονται στη λίστα του akapnos.gr, μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2017 σε μια προσπάθεια να δώσει σε μη καπνιστές πληροφορίες για το πού μπορούν να διασκεδάσουν χωρίς να υποφέρουν από τον καπνό των άλλων.
Η λίστα του akapnos.gr αυξάνει διαρκώς. «Περίπου 170 καταστήματα έχουν προστεθεί τον τελευταίο χρόνο, ενώ, ειδικά τις τελευταίες δύο εβδομάδες, έχουν πληθύνει οι αναφορές που λαμβάνουμε για καταστήματα που δηλώνουν ότι απαγορεύουν το κάπνισμα εντός των χώρων τους», σημειώνει στην «Κ» ο εμπνευστής της πρωτοβουλίας, σχεδιαστής συστημάτων κυβερνοασφάλειας και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τον Ελεγχο του Καπνίσματος, που συνέστησε πρόσφατα το υπουργείο Υγείας, Γιώργος Μπαλαφούτης. Αυτή τη στιγμή περίπου 800 καταστήματα είναι σε «αναμονή» για να μπουν στη λίστα. Πρόκειται για καταστήματα που είτε πελάτες τους είτε οι ίδιοι οι διαχειριστές τους έχουν αναφέρει ότι δεν επιτρέπουν το κάπνισμα ή το άτμισμα στους εσωτερικούς τους χώρους. Οι δέκα εθελοντές του akapnos.gr θα διερευνήσουν ηλεκτρονικά, μέσω αξιολογήσεων σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φωτογραφίες που υπάρχουν από το εσωτερικό των χώρων κ.λπ., με επισκέψεις τους στον χώρο και με επικοινωνία με τους ιδιοκτήτες.
Αναφορικά με το ποια καταστήματα συνήθως εφαρμόζουν το κάπνισμα, τη μεγαλύτερη πιθανότητα έχουν τα wine bars, ακολουθούν τα ζαχαροπλαστεία και μετά τα ακριβά εστιατόρια. «Υπάρχουν και εξαιρέσεις», λέει η Αμαλία και συνεχίζει: «Η αγαπημένη μου διερεύνηση ήταν ένα καφενείο σε χωριό κοντά στα Γιάννενα. Στην αρχή θεώρησα ότι δεν υπάρχει περίπτωση ούτε μία στο εκατομμύριο να είναι άκαπνο. Είναι το κλασικό καφενείο – παντοπωλείο του χωριού. Εντέλει, από έρευνα και ερωτήσεις που έκανα σε γνωστούς μου που ζουν στην περιοχή, αποδείχθηκε ότι όντως είναι άκαπνο».
«Είναι τιμή για εμάς τα καταστήματα να θέλουν να μπουν στη λίστα. Αλλά και γι’ αυτούς είναι μια αναγνώριση το ότι τόλμησαν και απαγόρευσαν το κάπνισμα πριν εφαρμοστεί ο νόμος», επισημαίνει ο κ. Μπαλαφούτης. Και καταλήγει: «Πιστεύω ότι όσο πιο πολλά καταστήματα έχει η λίστα τόσο πιο χρήσιμη θα είναι. Τουλάχιστον έως ότου φτάσει η στιγμή που όλα θα είναι άκαπνα και έτσι η λίστα δεν θα έχει πλέον λόγο ύπαρξης».