Παρανοϊκοί με ακροατήριο

3' 15" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τι είναι το παράλογο; Η εναντίωση στον ίδιο μας τον εαυτό, το χάσμα ανάμεσα σ’ εμάς και στη ζωή μας. Το γεννάει η υιοθέτηση δύο αντιφατικών θέσεων, το «διαζύγιο» ανάμεσα σε δύο προσφιλείς ιδέες, αλλά και η σύγκρουση ανάμεσα στην ανάγκη αναζήτησης νοήματος και στην αδυναμία αυτό να ανευρεθεί.

Ο παραλογισμός στην πολιτική εξυπηρετεί γιατί προσφέρει στον παραλογιζόμενο σχεδόν απόλυτη ελευθερία. Μπορεί να προχωρεί σε οποιαδήποτε δήλωση ή πράξη χωρίς κανέναν λογικό, θεσμικό ή ηθικό περιορισμό· να επιλέγει το «στρίβειν» από κάθε σοβαρό αδιέξοδο· να κουρελιάζει τη σοφία της εμπειρίας· να ακυρώνει το περιεχόμενο της πολιτικής· να θέτει ψευτοδιλήμματα, να ντύνει μικρές ιδέες με μεγάλα λόγια, να ενθαρρύνει τον τυχοδιωκτισμό, να πυροδοτεί την αυθαιρεσία, να εγείρει πάθη…

Κύριο παράδειγμα ο Τραμπ. Διαλαλεί ότι είναι ο εκλεκτός, «τα βάζω με την Κίνα στο εμπόριο και κερδίζω» και έπειτα παραδέχεται ότι αυτός ο εμπορικός πόλεμος μπορεί να βλάψει την αμερικανική οικονομία. Αποσύρει το στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ από τη Β. Συρία αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στην Τουρκία ώστε να εισβάλει στην περιοχή, όμως στη συνέχεια ανακοινώνει ότι η εισβολή ήταν «κακή ιδέα» και διαβεβαιώνει πως «αν η Τουρκία κάνει κάτι που εγώ, με τη σπουδαία και απαράμιλλη σοφία μου, θεωρήσω ότι είναι εκτός ορίων, θα καταστρέψω ολοσχερώς την οικονομία της». Αγαπάει τους Κούρδους, τους πενταετείς συμμάχους των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους, αλλά αρνείται να τους υποστηρίξει γιατί δεν βοήθησαν τους Αμερικανούς… στην απόβαση στη Νορμανδία. Αλλωστε, «οι συμμαχίες είναι μια εύκολη υπόθεση», λέει, ευκαιριακά συνάπτονται, ομοίως λύνονται.

Αλλά δεν είναι μόνο ο υπερφίαλος, αλλοπρόσαλλος, ανερμάτιστος, φάσκων και αντιφάσκων Αμερικανός πρόεδρος και οι δόσεις παραδοξότητας που ορίζουν την τόσο πληθωρική θεατρική ζωή του. Είναι ώς ένα βαθμό και ο Κιμ Γιονγκ Ουν, συνεχιστής του πατρός Κιμ Γιονγκ Ιλ. Είναι οι κεκαλυμμένοι δυνάστες του σήμερα, Ορμπάν, Τσάβες, Πούτιν, Μαδούρο, Ερντογάν, Ντουτέρτε, με τις ελεγχόμενες αλλά διακριτές εκρήξεις υπερβολής και αυταρχισμού, που επιμένουν να προσαρμόζουν τον κόσμο στα μέτρα τους. Ο παραλογισμός πηγαίνει χέρι χέρι με τον λαϊκισμό και τον αυταρχισμό. Προφίλ παρανοϊκού είχαν όλοι οι δικτάτορες του παρελθόντος, από τον Χίτλερ έως τον Στάλιν και από τον Μομπούτου Σέσε Σέκο (Ζαΐρ), ο οποίος απαγχόνιζε δημόσια τους αντιπάλους του και εξόριζε όποιον εμφανιζόταν στην τηλεόραση (μόνον εκείνος το εδικαιούτο), έως τον Ιντί Αμίν Ντάντα (Ουγκάντα) που πετούσε τις σορούς των θυμάτων του σε κροκοδείλους, τον «Papa Doc» Ντιβαλιέ (Αϊτή) που θανάτωσε όλους τους μαύρους σκύλους της χώρας γιατί πίστευε ότι ένας πολιτικός του αντίπαλος είχε μεταμορφωθεί σε κύνα και τον Σαπαρμουράτ Νιγιαζόφ (Τουρκμενιστάν), ο οποίος έδωσε στους μήνες τα ονόματα των μελών της οικογένειάς του και έχτισε ένα παλάτι από πάγο στην έρημο.

Ομως, σήμερα ο παραλογισμός τείνει να λάβει διαστάσεις μάστιγας, να αποτελέσει δόγμα. Η οικουμένη τείνει να γίνει ένα σύμπαν όπου μπορούμε να βεβαιώσουμε τα πάντα με την ίδια αληθοφάνεια, τα εφικτά και τα ανέφικτα, τα υπαρκτά και τα φανταστικά: επιχειρήματα και ασυναρτησίες είναι εναλλάξιμα.

Και μέσα σε αυτό το περιβάλλον νομιμοποίησης του παραλόγου, προαγωγής της δημαγωγίας και της κάθε είδους ακρότητας, πολιτικού καιροσκοπισμού και ανομίας (παράλληλων καρπών των ίδιων παθογενειών) ολοένα κερδίζουν έδαφος οι εθνικολαϊκιστές, αριστεροί και δεξιοί, οι νεοναζιστές, οι σκοταδιστές, οι κάθε είδους προφήτες· ο κοινός νους υποχωρεί, οι άνθρωποι γίνονται πιο ανορθολογικοί, μεροληπτικοί, μισαλλόδοξοι, θυμωμένοι – εύκολα θύματα του λαϊκισμού. Πολλοί, βομβαρδισμένοι με διαδικτυακές δήθεν ερμηνείες των τεκταινόμενων και ατέρμονες ψευδολογίες περί συνωμοτούντων εχθρών και τεράτων, διολισθαίνουν στην προκατάληψη, στη σύγχυση, στον φόβο, στη διάψευση, ακόμη και σε σταδιακή απώλεια αυτοεκτίμησης, σε μια νέα φτωχότερη ταυτότητα.

Δεν είναι χωρίς συνέπειες η τρέλα των ηγετών. Η συστηματική παραμόρφωση της πραγματικότητας και οι αδιάλειπτες αντιφάσεις όχι μόνο παράγουν κακέκτυπα παρανοϊκών ηρώων, οι οποίοι αισθάνονται εξακολουθητικά εκείνη τη διαστολή μέσα τους που τους κάνει να ανταγωνίζονται τους θεούς, ή βασιλιάδες Ληρ, που καταφεύγουν στο παραλήρημα ως ύστατη διέξοδο από τις λύπες τους. Επιπλέον, εξασθενίζουν τη δυνατότητα των υπολοίπων να γκρεμίζουμε έωλους κόσμους και αστόχαστες βεβαιότητες, να ενισχύουμε με τον ορθό λόγο τη θέληση και τα σχέδια για πρόοδο και διάρκεια.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή