Η… πτήση από τα Σεπόλια στις ΗΠΑ

Η… πτήση από τα Σεπόλια στις ΗΠΑ

7' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Ωραία είναι και από εδώ η θέα της Ακρόπολης. Από το πατρικό μου βλέπαμε την πίσω πλευρά του λόφου», λέει μόλις καθόμαστε στο εστιατόριο του Μουσείου Ακρόπολης. «Μέναμε στα Σεπόλια, μια γειτονιά εντελώς διαφορετική εκείνα τα χρόνια. Είχε κυρίως μονοκατοικίες, με κήπους και πρασιές. Μπροστά στο σπίτι μας υπήρχε ένα παρκάκι. Θυμάμαι κι έναν κινηματογράφο, το “Αμόρε”, που λειτουργούσε και ως χειμερινός και ως θερινός».

Η Αθήνα της δεκαετίας του ’50 είναι ολοζώντανη στη μνήμη της δρος Φρειδερίκης Δαρεμά, επιστήμονος με διεθνές κύρος, η οποία, μέχρι πριν από λίγους μήνες διηύθυνε το Air Force Office of Scientific Research, το ερευνητικό τμήμα της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, δηλαδή, επικεφαλής διακοσίων και πλέον επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων.

Είναι η πρώτη γυναίκα που έχει αναλάβει αυτή τη θέση. Και η θαυμαστή πορεία της ξεκίνησε από τη χώρα μας.

Ο πατέρας της καταγόταν από ένα χωριό έξω από τα Μέθανα, από πολύ φτωχή αγροτική οικογένεια. «Τελείωσε το Γυμνάσιο στον Πόρο, δουλεύοντας παράλληλα μια και οι γονείς του δεν μπορούσαν να τον βοηθήσουν, σπούδασε στη Φαρμακευτική και διατηρούσε φαρμακείο στο Κολωνάκι. Ηθελε να με δει γιατρό, αλλά εγώ λιποθυμούσα στη θέα του αίματος. Η μητέρα μου, αντιθέτως, ήταν από πλούσιο σόι: είχε αποφοιτήσει από το Κολλέγιο Ανατόλια και είχε ταξιδέψει σε πολλές χώρες – μια κοσμοπολίτισσα που με παρακινούσε να γίνω συγγραφέας…».

Φιλομαθής από μικρή

Η μοναχοκόρη τους είχε έντονη περιέργεια για καθετί –«κυρίως ήθελα να ξέρω πώς λειτουργεί ο φυσικός κόσμος»– και φιλομάθεια. «Οταν ήμουν νήπιο, ερχόταν το σχολικό να πάρει τον αδελφό μου, που ήταν τρία χρόνια μεγαλύτερος, και έκλαιγα ήθελα να πάω κι εγώ στο σχολείο», θυμάται. «Αργότερα, ως μαθήτρια, είχα μεγάλη αγάπη στα Μαθηματικά και στη Φυσική. Η κυρία Τούλα, η μοδίστρα της μαμάς μου, έφερε μια μέρα στο σπίτι μας ένα φυλλάδιο για τον Δημόκριτο το είχαν μοιράσει στο σχολείο της κόρης της. Το “ξεψάχνισα”! Διάβασα για τους “μαγικούς αριθμούς” της Πυρηνικής Φυσικής και μαγεύτηκα. Είπα: αυτό θα κάνω. Εδωσα, λοιπόν, εξετάσεις στο πανεπιστήμιο. Ημουν πρωτοετής στη Φυσικομαθηματική Σχολή όταν ο πατέρας μου αρρώστησε και πέθανε – με τον καημό ότι δεν σπούδαζα Ιατρική…».

Πτυχιούχος πλέον, το 1970, η Φρειδερίκη Δαρεμά φεύγει για τις Ηνωμένες Πολιτείες με υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright. H μητέρα της όχι μόνο δεν φέρνει αντίρρηση, αλλά την προτρέπει να ανοίξει τα φτερά της εκτός Ελλάδας. «Οταν έφτασα στην Αμερική, ήμουν τόσο χαρούμενη που νόμιζα ότι είχα πεθάνει και βρισκόμουν στον παράδεισο. Δεν ήταν, όμως, εύκολα τα πράγματα για μια γυναίκα, και δη Ελληνίδα, που δεν μιλούσε και τόσο καλά τη γλώσσα. Πήρα το μάστερ μου, στην Πυρηνική Φυσική, από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Ιλινόι. Ομως, ο βασικός όρος της υποτροφίας ήταν ότι θα επέστρεφα στην Ελλάδα έπειτα από δύο χρόνια. Το είχαν προβλέψει για να αποτρέψουν αυτό που σήμερα αποκαλούμε brain drain. Κι εγώ είχα ήδη παντρευτεί – με τον άνδρα μου μας είχε φέρει κοντά η Φυσική».

Ηθελε να μείνει, λοιπόν. Κατάφερε να πάρει έγκριση από το Ιδρυμα Fulbright και το ελληνικό υπουργείο Παιδείας. Σκόνταφτε, όμως, στην Αμερικανική Υπηρεσία Μετανάστευσης. «“Εχεις υπογράψει ότι θα επιστρέψεις, το δέχθηκες. Μένοντας εδώ θα πάρεις τη δουλειά κάποιου Αμερικανού πολίτη”, μου είπε με αυστηρότητα η υπάλληλος στην οποία έφτασε ο φάκελός μου. “Δεν παίρνω τη δουλειά κανενός, με την αξία μου την κερδίζω”, απάντησα. Είχα ήδη περάσει από συνέντευξη στο Εθνικό Εργαστήριο του Αργκόν και με είχαν επιλέξει ανάμεσα σε δεκαεννέα υποψηφίους, γιατί ήμουν η καλύτερη».

Η νεαρή Δαρεμά έμεινε, τελικά, στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό της, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Davis, και γέννησε τις δύο κόρες της, καταφέρνοντας να ισορροπεί ανάμεσα στα καθήκοντα της μητέρας και στις απαιτήσεις της καριέρας. Το 1982 προσελήφθη στην IBM, όπου ήδη εργαζόταν ο σύζυγός της.

Οι υπολογιστές

«Γνώριζα αρκετά για τους υπολογιστές κι έτσι ασχολήθηκα με τον Παράλληλο Προγραμματισμό. Θα σας εξηγήσω τι σημαίνει αυτό, με τρόπο απλό, όπως το εξήγησα τότε στη μητέρα μου», προλαβαίνει γελώντας την ερώτησή μου, βλέποντας προφανώς την απορία στο βλέμμα μου.

«Για να φτιαχτεί ένας τοίχος πρέπει ένας χτίστης να βάζει το ένα τούβλο πάνω στο άλλο. Ή μπορεί να υπάρχουν πολλοί χτίστες, αλλά πρέπει να συνεργάζονται άψογα για να γίνει σωστά η δουλειά. Αντιστοίχως, για να λυθεί ένα υπολογιστικό πρόβλημα, μπορείς να χρησιμοποιήσεις περισσότερα του ενός κομπιούτερ. Φτάνει να τα προγραμματίσεις με τον κατάλληλο τρόπο, αλλάζοντας τα μαθηματικά και τα μοντέλα που έχεις ως εργαλεία. Εγώ πρότεινα στην IBM ένα νέο μοντέλο προγραμματισμού, το SPMD (single program, multiple data), πιο αποτελεσματικό από τα τότε υπάρχοντα. Είναι αυτό που κυρίως χρησιμοποιείται στο supercomputing από τότε».

Η… πτήση από τα Σεπόλια στις ΗΠΑ-1

«Αυτό που έχω συνειδητοποιήσει είναι το πολύ καλό επίπεδο γνώσεων που έχουμε οι απόφοιτοι των ελληνικών πανεπιστημίων. Το διαπίστωνα όποτε έπρεπε να συναγωνιστώ Αμερικανούς με τα ίδια, φαινομενικά, τυπικά προσόντα», λέει η δρ Φρειδερίκη Δαρεμά. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ

Ηταν τέτοια η απήχηση του SPMD, που τη Φρειδερίκη Δαρεμά άρχισαν να καλούν για διαλέξεις οργανισμοί και φορείς όπως η NASA και το αμερικανικό υπουργείο Ενέργειας. Ταυτόχρονα δεχόταν και προτάσεις συνεργασίας. «Το 1994, έπειτα από δώδεκα χρόνια στην IBM, ξεκίνησα να εργάζομαι στο Εθνικό Ιδρυμα Επιστημών, στο Αρλινγκτον της Βιρτζίνια. Στο μεταξύ, είχα πάρει διαζύγιο από τον σύζυγό μου και, πριν απαντήσω, το είχα συζητήσει με τις κόρες μου, δεν θα αποφάσιζα ερήμην τους. “Μαμά, θα σε μισήσουμε αν αρνηθείς αυτή τη δουλειά”, μου είπαν».

Το πρωί «μαμά», το βράδυ «μάμι»

«Οταν έφυγα από την πατρίδα μας, ο θείος μου, δικηγόρος τότε στην αμερικανική πρεσβεία τής Αθήνας, μου έκανε δώρο δύο σημαίες: της Ελλάδας και των ΗΠΑ. Τις έχω ακόμα στο υπνοδωμάτιό μου. Εχω κρατήσει πολλές ελληνικές συνήθειες. Μαγειρεύω, για παράδειγμα, τα φαγητά που έμαθα από τη μητέρα μου: πίτες, γιουβαρλάκια, κοτόπουλο λεμονάτο, λαδερά. Φτιάχνω και πολύ καλό ραβανί. Εχω μια μεγάλη συλλογή από ελληνικά χειροποίητα κεραμικά, την οποία εμπλουτίζω σε κάθε ταξίδι μου. Θέλω οι εγγονές μου, η Ζωή και η Ηβη, να μάθουν τη γλώσσα μας. Οι κόρες μου είχαν Ελληνίδα νταντά αλλά όσο μεγάλωναν, το αμερικανικό “κομμάτι” τους επικρατούσε ολοένα και περισσότερο. Θυμάμαι την πρώτη μέρα που η πρωτότοκη, η Κριστίνα, πήγε στο σχολείο: το πρωί ήμουν η “μαμά”. Το ίδιο βράδυ με φώναζε “μάμι”…».

Να μη σπάσει αυτή η τόσο πολύτιμη αλυσίδα της προσφοράς

Δεκαέξι χρόνια έμελλε να διαρκέσει η συνεργασία της με το Εθνικό Ιδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ. Το 2010, η Φρειδερίκη Δαρεμά πήρε «μεταγραφή» για την Υπηρεσία Ερευνών της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, της οποίας τη διεύθυνση ανέλαβε το 2016.

Τι ακριβώς κάνουν οι επιστήμονες εκεί; «Βασική έρευνα σε διάφορους τομείς: Μαθηματικά, Φυσική, Νανοτεχνολογία, Αεροναυπηγική, μεταξύ άλλων. Μελετούμε από τα μόρια των καυσίμων που χρησιμοποιούνται στα αεροσκάφη μέχρι τα σχήματα και τα υλικά από τα οποία φτιάχνονται τα βλήματα που μεταφέρουν, ώστε να είναι ανθεκτικά στην τριβή που προκαλείται στις μεγάλες ταχύτητες. Ζητούμενο είναι δηλαδή να υπάρχουν τρόποι πρακτικής εφαρμογής των ευρημάτων και συμπερασμάτων μας».

Ολες αυτές τις δεκαετίες που βρίσκεται στην Αμερική, η συνομιλήτριά μου έχει δει πολλούς νέους συμπατριώτες μας να ακολουθούν πορεία αντίστοιχη με τη δική της. «Αυτό που έχω συνειδητοποιήσει είναι το πολύ καλό επίπεδο γνώσεων που έχουμε οι απόφοιτοι των ελληνικών πανεπιστημίων. Το διαπίστωνα όποτε έπρεπε να συναγωνιστώ Αμερικανούς με τα ίδια, φαινομενικά, τυπικά προσόντα. Ενας συνάδελφός μου με ρώτησε κάποτε: “Μα, τι συμβαίνει κι εσείς οι Ελληνες είστε τόσο καλοί στις επιστήμες;” Του απάντησα ότι το χρωστάμε στο… νερό της Αθήνας! Νιώθω ευγνώμων για όσα μου έδωσε η πατρίδα μας – και το Ιδρυμα Fulbright, φυσικά. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις ευκαιρίες που αξιώθηκα. Γι’ αυτό και αποφάσισα να χρηματοδοτήσω η ίδια έναν κύκλο διαλέξεων στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Davis, και στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Ιλινόι ώστε να καλούνται να μιλήσουν επιστήμονες: γυναίκες, κυρίως, αλλά και άνδρες αφρικανικής ή λατινοαμερικανικής καταγωγής. Κάποιοι πρόσφεραν σε μένα. Τώρα θα προσφέρω κι εγώ, για να μη σπάσει αυτή η τόσο πολύτιμη αλυσίδα της προσφοράς».

Εδώ και λίγους μήνες η κ. Δαρεμά είναι συνταξιούχος. «Μου έχουν προτείνει θέσεις πρύτανη σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια, αλλά δυσκολεύομαι να το αποφασίσω δεν θέλω να φύγω από την Ουάσιγκτον», λέει.

Πώς είναι σήμερα η ζωή στην Αμερική; «Ποτέ δεν φύτρωναν χρήματα στα δένδρα, όπως ίσως νόμιζαν κάποιοι, αλλά πλέον, ειδικά για τους νέους είναι ακόμη πιο δύσκολα τα πράγματα. Μόνος τρόπος να αντέξει κανείς είναι να επιλέγει ως επάγγελμα αυτό που περισσότερο αγαπάει. Οπως είπε ο Τόμας Εντισον, η ιδιοφυΐα είναι 1% έμπνευση (inspiration) και 99% εφίδρωση (perspiration). Οταν υπάρχει αγάπη, η προσπάθεια που καταβάλλεις δεν σε κουράζει. Ιδρώνεις αλλά είσαι ικανοποιημένος…».

Η συνάντηση

Δώσαμε ραντεβού νωρίς το πρωί στο εστιατόριο του Μουσείου Ακρόπολης, που μόλις είχε ανοίξει. Την επόμενη μέρα η Φρειδερίκη Δαρεμά θα έφευγε για τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Κι έχω υποσχεθεί στους φίλους μου να πάμε το μεσημέρι για ένα τελευταίο μπάνιο στη Βουλιαγμένη», μου εξήγησε. Παραγγείλαμε το παραδοσιακό ελληνικό πρωινό: φρεσκοψημένο κουλούρι Θεσσαλονίκης με τυρί, φρέσκο χυμό πορτοκάλι και καφέ. «Μακάρι να υπήρχαν και στην Αμερική αυτά τα κουλούρια. Αλλά, δυστυχώς, εκεί βρίσκεις μόνο μπέιγκελ», σχολίασε. 

Οι σταθμοί της

1969

Πτυχίο από τη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

1970

Μεταβαίνει στις ΗΠΑ με υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright.

1972

Mάστερ στην Πυρηνική Φυσική από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο του Ιλινόι.

1976

Διδακτορικό στην Πυρηνική Φυσική από το Πανεπιστήμιο Davis της Καλιφόρνιας.

1980

Εργάζεται στο τμήμα Πυρηνικών Επιστημών του Schlumberger-Doll Research Laboratory.

1982

Ερευνήτρια στα κεντρικά της εταιρείας τεχνολογίας υπολογιστών IBM, στη Νέα Υόρκη.

1994

Επιστημονική σύμβουλος και αναλύτρια στο Εθνικό Ιδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ στο Αρλιγκτον.

2010

Διευθύντρια στο τμήμα Μαθηματικών και Βιοεπιστημών της Υπηρεσίας Ερευνών της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας.

2016

Γενική διευθύντρια της Υπηρεσίας Ερευνών της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή