«Η Πορτογαλία μετά τις εκλογές της περασμένης Κυριακής είναι μία χώρα πολύ διαφορετική, που παραμένει ωστόσο η ίδια», ήταν η περιγραφή του βετεράνου δημοσιογράφου Χοσέ Ροντρίγκο ντος Σάντος στο τέλος της εκλογικής βραδιάς. Η φαινομενικά αντιφατική αποφώνηση σκιαγραφεί με ακρίβεια την πολιτική κατάσταση στη σύγχρονη Πορτογαλία, που αντιστέκεται στην πανευρωπαϊκή τάση, προσφέροντας μία ακόμη θητεία στον Σοσιαλιστή πρωθυπουργό Αντόνιο Κόστα. Εκ πρώτης όψεως, το εκλογικό σώμα μοιάζει να εγκρίνει τη «συνεννόηση» (geringonca) που επέτρεψε στον Κόστα να κυβερνήσει με την ανοχή του Κομμουνιστικού Κόμματος και του Αριστερού Μπλοκ, μετά τις αμφίρροπες εκλογές του 2015, όπως εξηγεί σε άρθρο της στο περιοδικό New Statesman η Ζοάνα Ραμίρο. Η κυβέρνηση των Σοσιαλιστών ψήφισε ηπιότερο δημοσιονομικό πακέτο και ενίσχυσε τα κοινωνικά προγράμματα, ανατρέποντας την καταστροφική πολιτική λιτότητας της προηγούμενης συντηρητικής κυβέρνησης. Οι πολίτες μοιάζουν έτσι ικανοποιημένοι με τον Κόστα, προσφέροντας στο Σοσιαλιστικό Κόμμα ποσοστό 37% των ψήφων και 20 επιπλέον έδρες στο Κοινοβούλιο. Λιγότερο ικανοποιημένοι είναι οι άτυποι κυβερνητικοί εταίροι του Κόστα, με το Αριστερό Μπλοκ να διατηρεί τις έδρες του, χάνοντας όμως ψήφους, ενώ ο συνασπισμός Κομμουνιστών και Πράσινων να υποχωρεί στο 6,5%.
Η επιτυχία των αριστερών κομμάτων παραμένει, όμως, εντυπωσιακή σε μία εποχή ανόδου του δεξιού λαϊκισμού και της ξενοφοβίας σε όλη την Ευρώπη. Το αποτέλεσμα αντικατοπτρίζει την ίδια ώρα τη βαθιά απογοήτευση του εκλογικού σώματος, με την αποχή να φθάνει στο 45,5%. Ενδεικτική της στάσης αυτής των ψηφοφόρων είναι η ανάδειξη νέων κομμάτων, όπως του PAN που αγωνίζεται για τα δικαιώματα των ζώων ή του Τσέγκα του Αντρέ Βεντούρα, το πρώτο υπερήφανα φασιστικό κόμμα στο πορτογαλικό Κοινοβούλιο μετά την Επανάσταση των Γαριφάλων το 1974.
Πρόσκληση συνεργασίας
Στην ομιλία του μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, ο Κόστα απηύθυνε πρόσκληση συνεργασίας στο φιλοζωικό κόμμα PAN, καθώς και στο οικολογικό φιλοευρωπαϊκό Λίβρε, που είναι το πρώτο με ηγέτη μαύρη γυναίκα, την Ζοασίν Κατάρ Μορέιρα. Η συμμετοχή των δύο αυτών κομμάτων στον άτυπο κυβερνητικό συνασπισμό μπορεί να μεταβάλει την ισορροπία δυνάμεων στη Βουλή, ενισχύοντας τους Σοσιαλιστές και υποσκάπτοντας την ισχύ των Κομμουνιστών. Για τους περισσότερους Πορτογάλους, όμως, το status quo δεν είναι πια ανεκτό, με τις φιλελεύθερες οικονομικές απόψεις των Σοσιαλιστών να είναι ικανές να οδηγήσουν σε ανατροπή του εύθραυστου συνασπισμού. Η νέα Βουλή και η ιδιότυπη συνεννόηση μεταξύ Κόστα, Κομμουνιστών, Αριστερού Μπλοκ και μικρότερων προοδευτικών κομμάτων έχει πάλι τη δυνατότητα να ικανοποιήσει την απαίτηση του εκλογικού σώματος για απομάκρυνση από το φιλελεύθερο δημοσιονομικό πρότυπο, που τόσο στοίχισε στους Πορτογάλους.