Υπήρχε ένα έργο από αυτά που παρουσιάζονται στην κεντρική έκθεση της 7ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, το οποίο δεν θέλησε να αποκαλύψει ολόκληρη την προσωπικότητά του στα εγκαίνια. Η πολύ διακριτική φύση του το έκανε να «σιωπά» όταν γύρω του η κοσμοσυρροή και ο θόρυβος άρχισαν να πυκνώνουν. Αυτός είναι ο «Ανιχνευτής αγγέλων» των Τζέικομπ Γκοτέλ και Ιάσονα Καραΐνδρου, ένα γλυπτό που ανιχνεύει τη σιωπή. «Το έργο “μεταφράζει” τη σιγή», λέει ο Ιάσων Καραΐνδρος. «Τη μετατρέπει σε φως με μια λαμπίτσα που ανάβει πολύ διακριτικά, πολύ ντροπαλά, σαν κεράκι. Κι έτσι ήσυχα σβήνει, γιατί είναι πολύ ευαίσθητο στους ήχους. Αντιλαμβάνεται τα πάντα γύρω του, όχι μόνον τις ανθρώπινες ομιλίες αλλά και τον χώρο, από τις λάμπες νέον έως τα αεροπλάνα που περνούν, το γουργουρητό της κοιλιάς μας ή μια γυναίκα που πλησιάζει φορώντας τακούνια. Ετσι δημιουργεί ένα μικροκλίμα που αντιδρά σε σχέση με τους θεατές. Ο τίτλος προέρχεται από τη γαλλική έκφραση “Un ange passe” (Ενας άγγελος περνάει), που δηλώνει τη στιγμή της απόλυτης ησυχίας».
Μπορεί λοιπόν ο ανιχνευτής να μην κατέγραψε κανέναν περαστικό άγγελο στα επιτυχημένα και θορυβώδη εγκαίνια, αλλά στην ησυχία της επόμενης επίσκεψης, μας χάρισε λίγες φωτεινές στιγμές. Η επιστροφή σε αυτό το παράξενο αντικείμενο των δύο καλλιτεχνών –ταυτοχρόνως επιστημονικό εργαλείο και ποιητική σύνθεση– ήταν μία από τις δικές μας στάσεις κατά την περιήγηση στους χώρους της 7ης Μπιενάλε· μιας διοργάνωσης που φέτος φέρει ακριβώς αυτόν τον τίτλο: «Στάση». «“Στάση” εκ του “στέκομαι” με όλη την πολυσημία της λέξης», διευκρινίζει η Συραγώ Τσιάρα, αναπληρώτρια διευθύντρια MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών, διευθύντρια και μέλος της επιμελητικής ομάδας που απαρτίζεται από 11 πρόσωπα. «Αφενός μορφολογικά σε όλες τις εκθέσεις υπάρχουν σημεία για να σταθεί ο θεατής και να δημιουργήσει μια προσωπική σχέση με το έργο. Αφετέρου η λέξη εκφράζει τη δική μας στάση ως επιμελητών απέναντι σε ό,τι συμβαίνει σήμερα στην τέχνη και στις μεγάλες διοργανώσεις. Κατά τρίτο λόγο δηλώνεται η στάση των καλλιτεχνών απέναντι στην τέχνη τους – φέτος εγκαινιάζονται τα Artists Talks και μια περισσότερο θεωρητική προσέγγιση επίκαιρων προβληματισμών».
Θα μπορούσε η λέξη «στάση» να δηλώνει επίσης μια στασιμότητα στη σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή; τη ρωτάμε. «Αισθάνομαι περισσότερο μια αμηχανία παρά στασιμότητα», απαντά. «Αυτό συμβαίνει πάντα στις μεταβατικές περιόδους. Πρόκειται όμως για μια γόνιμη στάση, κατά την οποία δοκιμάζονται διαρκώς νέοι τρόποι. Ακόμη και το κοινό αλλάζει: γίνεται περισσότερο συμμετοχικό ενώ οι εκθέσεις τέχνης λειτουργούν πλέον και ως χώρος κοινωνικής συνεύρεσης».
Οποιος θέλει να επισκεφθεί και τους έξι διαφορετικούς χώρους που φιλοξενούν την 7η Μπιενάλε πρέπει να διασχίσει την πόλη, από το λιμάνι ώς τη Σταυρούπολη και από την Κασσάνδρου έως τη ΔΕΘ – έβδομος χώρος βρίσκεται στην Αθήνα, το Momus – Μουσείο Αλεξ Μυλωνά. Με απορίες ή παρορμητισμό, με αντιστάσεις ή ανατροπές, με ποιητικότητα ή ρεαλισμό, με φαντασία και επινοητικότητα, οι καλλιτέχνες αναζητούν εναλλακτικά σημεία θέασης του κόσμου. Και το κοινό τούς ακολουθεί. Η ποικιλία των εκφραστικών μέσων που χρησιμοποιούν –από τις ταπισερί, τη χαρακτική, τη ζωγραφική έως τη φωτογραφία, το βίντεο και τις περφόρμανς– αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της φετινής διοργάνωσης. «Στην πραγματικότητα όλα έχουν νόημα στον 21ο αιώνα», σχολιάζει η Συραγώ Τσιάρα. «Μας συγκινεί ταυτόχρονα το χειροποίητο, αλλά και το άυλο, η υφαντική και η τεχνολογία».
Για όποιον βρεθεί στη Θεσσαλονίκη τους επόμενους μήνες –η Μπιενάλε διαρκεί έως τις 16 Φεβρουαρίου–, εκτός από τις στάσεις του στη σύγχρονη τέχνη, πρέπει να κάνει οπωσδήποτε μια επίσκεψη στη μεγάλη αναδρομική έκθεση για τη Λιουμπόβ Ποπόβα στο Momus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης- Συλλογή Κωστάκη (έως 1/3/20) και να εισπνεύσει τον αναζωογονητικό αέρα της μοντέρνας δημιουργίας από τις αρχές του 20ού αιώνα· μιας εποχής, όπου ήταν διάχυτη η βεβαιότητα της αλλαγής.