Η ειδική απεσταλμένη του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ για τη Νεολαία, Τζαγιάθμα Βικραμαναγιάκε, έχει μπροστά της μια πλήρη ατζέντα. Από την κλιματική αλλαγή μέχρι τη μετανάστευση, η νέα γενιά ενσωματώνεται σε όλες τις παγκόσμιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι διεθνείς οργανισμοί. «Πρέπει να κάνουμε τη νέα γενιά κομμάτι των διαδικασιών, να τους αντιμετωπίζουμε ως ίσα μέλη που συνεισφέρουν στον διάλογο και στις λύσεις», αναφέρει η Βικραμαναγιάκε στην «Κ», σε συνέντευξη που παραχώρησε στο πλαίσιο του φετινού Athens Democracy Forum. Με ειλικρίνεια, αυτοκριτική και συγκρατημένη αισιοδοξία, η ειδική απεσταλμένη για τη Νεολαία συζητεί για τον πατερναλισμό που δέχονται οι νεαροί ακτιβιστές του κλίματος, τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νέες γενιές και την ανάγκη της συμμετοχικότητας των νέων στη δημοκρατία.
– Το γραφείο του ειδικού απεσταλμένου του γενικού γραμματέα για τη Νεολαία είναι ένα σχετικά νέο όργανο για τον ΟΗΕ, το οποίο ιδρύθηκε το 2013. Ποια είναι η εντολή του γραφείου και πώς εξελίχθηκε η εφαρμογή του αυτά τα χρόνια;
– Πράγματι, η θέση αυτή σχεδιάστηκε το 2013 υπό τον πρώην γ.γ. Μπαν Κι Μουν, και ο προκάτοχός μου Αχμαντ Αλενταγουί ήταν ο πρώτος απεσταλμένος της Νεολαίας στον ΟΗΕ. Εκανε φανταστική δουλειά όσον αφορά την οργάνωση της δομής, τη διαμόρφωση του αφηγήματος γύρω από τους νέους στο πλαίσιο του ΟΗΕ, την ευαισθητοποίηση και την υπεράσπιση των αξιών μας και την τοποθέτηση αυτού του νέου γραφείου σε ηγετική θέση στο πλαίσιο του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών. Στην ουσία, η δουλειά μου βασίζεται στα θεμέλια που έβαλαν οι δυο τους, με το έργο τους.
Προσωπικά διορίστηκα από τον γ.γ. Γκουτέρες πριν από δύο χρόνια και ανέλαβα καθήκοντα με μια ατζέντα που είναι νωπή, αλλά ωριμάζει με πολύ γρήγορο ρυθμό. Πριν γίνω απεσταλμένη της Νεολαίας, ήμουν πολύ δραστήρια σε οργανώσεις για θέματα των νέων και παρακολουθούσα την ατζέντα για επτά χρόνια προτού αναλάβω θέση. Εχω δει μια πολύ απότομη αύξηση στην αναγνώριση της ηγεσίας και της αντιπροσωπείας των νέων, ιδιαίτερα στο πλαίσιο του ΟΗΕ και των κεντρικών μας Διευθύνσεων. Μία από τις πρώτες μου αποστολές από τον ίδιο τον γ.γ. ήταν να αναπτύξω μια στρατηγική με την υποστήριξη των 40 οργανισμών και προγραμμάτων μας. Ονομάζεται Youth 2030 και ανακοινώθηκε πέρυσι, ενώ βρίσκεται σήμερα σε φάση υλοποίησης. Μια προσωπική στιγμή που σχετίζεται με το πού βρισκόμαστε: εντυπωσιάστηκα από μια ομάδα νέων στη Θεσσαλονίκη που ονομάζεται Youth Club της UNESCO. Με δική τους πρωτοβουλία έχουν μεταφράσει τη Στρατηγική Νεολαίας του ΟΗΕ στην ελληνική γλώσσα και μου παρουσίασαν ένα αντίγραφο. Με συγκινεί πως έχουμε ήδη αντίκτυπο πέρα από τα σύνορα.
Πέρα από αυτό, ο αριθμός των χωρών που φέρνουν εκπροσώπους της νεολαίας στο πλαίσιο των αντιπροσωπειών τους στον ΟΗΕ έχει αυξηθεί σημαντικά. Ο αριθμός των οργανώσεών μας που συνεργάζονται με τη νεολαία έχει επίσης διπλασιαστεί – για παράδειγμα το UNHCR έχει πλέον ένα συμβουλευτικό όργανο που απαρτίζεται από νέους. Και, βέβαια, τα μεγάλα συνέδρια που φιλοξενήσαμε φέτος, όπως η διάσκεψη για την αλλαγή του κλίματος τον περασμένο μήνα, έχουν ομάδες εργασίας νεολαίας με συμβουλευτικές ικανότητες και πλατφόρμες για τους νέους που τοποθετήθηκαν a priori. Φυσικά, οι προκλήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν. Πρέπει να βεβαιωθούμε πως οι πλατφόρμες αυτές δεν χρησιμοποιούνται ως προσωπεία, για να προστεθεί λίγο χρώμα σε εκδηλώσεις ή για να έχουμε πλάνα όπου παιδιά κυματίζουν σημαίες τελετουργικά. Θέλουμε νέους που να είναι κομμάτι της διαδικασίας και να προσφέρουν πραγματική αξία στις συνομιλίες και στα έργα μας.
– Μία από τις ομάδες νεολαίας δίχως φωνή είναι τα προσφυγόπουλα και οι ανήλικοι αιτούντες άσυλο. Στην Ελλάδα, ο αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων μεταναστών αυξάνεται για μία ακόμη φορά. Με ποιον τρόπο το γραφείο του ΟΗΕ για τη Νεολαία επιδιώκει να κινητοποιήσει τη διεθνή κοινότητα για την επίλυση αυτού του προβλήματος;
– Η εντολή μου είναι μια παγκόσμια εντολή, επομένως δεν περιορίζεται στη συμβουλή ή στην εκπροσώπηση του γενικού γραμματέα. Επεκτείνεται στην υπεράσπιση 1,8 δισεκατομμυρίων νέων από όλο τον κόσμο και δίνω ιδιαίτερη προσοχή σε εκείνους που είναι πιο ευάλωτοι και βρίσκονται σε κίνδυνο. Ο αυξανόμενος αριθμός νεαρών προσφύγων, μεταναστών και αιτούντων άσυλο –ιδιαίτερα των ασυνόδευτων παιδιών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη– είναι βέβαια ένα ζήτημα ιδιαίτερα ανησυχητικό. Συμφωνώ με την υπεράσπιση που κάνει η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, όσον αφορά την προστασία και τη φροντίδα των ασυνόδευτων παιδιών από το σημείο άφιξης μέχρι την ένταξη. Οπως είπατε, οι αριθμοί αυξάνονται ραγδαία: το τελευταίο στατιστικό στοιχείο που άκουσα στην Ελλάδα αναφέρεται σε 4.600 ασυνόδευτους ανηλίκους. Υπάρχει τεράστια ανάγκη να έρθει το ζήτημα στο προσκήνιο και να σκεφτούμε λύσεις για τα δικαιώματα και την αξιοπρέπειά τους.
Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας, μαζί με άλλους εταίρους του ΟΗΕ, ζητούμε την κλιμάκωση των εγκαταστάσεων φροντίδας και την ταχεία εφαρμογή νέων νόμων για την κηδεμονία και την ανατροφή. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως ο ΟΗΕ εκτιμά την πολύ γενναιόδωρη υποστήριξη και αλληλεγγύη που έδωσαν οι Ελληνες στους νέους πρόσφυγες. Θέλω να αναφέρω επίσης πως δεν πρόκειται μόνο για ευθύνη της Ελλάδας. Εκτός από σημείο άφιξης, η Ελλάδα αποτελεί επίσης σημείο διέλευσης για όσους επιθυμούν να μεταφερθούν σε άλλα μέρη της Ευρώπης. Αποτελεί κοινή ευθύνη και των άλλων χωρών της Ε.Ε., οι οποίες πρέπει να εντείνουν τα προγράμματα ένταξης και να δημιουργήσουν ευκαιρίες και υπηρεσίες ανακατανομής και οικογενειακής επανένωσης.
– Ενα άλλο ζήτημα που φέρνει στον νου η αναφορά σας στην κοινή ευθύνη, αφορά την κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για μια σπάνια περίπτωση όπου η νεολαία έχει συμβάλει στην ατζέντα τεραστίων παγκόσμιων συνεδρίων, όπως στη διάσκεψη κορυφής του ΟΗΕ τον περασμένο μήνα. Ποιος είναι ο ρόλος της νεολαίας στον διάλογο για την αλλαγή του κλίματος;
– Μου έχει διατυπωθεί ξανά αυτή η ερώτηση και η απάντησή μου θα είναι η ίδια: βγείτε στους δρόμους οποιασδήποτε πόλης την Παρασκευή και θα βρείτε την απάντησή σας. Δεν υπάρχει πλέον περιθώριο για να μιλήσουμε για τον ρόλο της νεολαίας στη συζήτηση, διότι αναμφισβήτητα την οδηγούν οι νέοι. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο ακτιβισμός του κλίματος δεν ξεκίνησε φέτος, αλλά ότι οι νεαροί ακτιβιστές του κλίματος με τις αποχές από τα σχολεία κατάφεραν να δώσουν στο κίνημα μια νέα ζωή και ένα νέο πρόσωπο. Εχουν επιτύχει πραγματικά τη μεταμόρφωση του διαλόγου για το κλίμα από μια φουτουριστική δράση σε μια προτεραιότητα του σήμερα. Σέβομαι πολύ αυτό που έχουν δημιουργήσει.
Η μεγαλύτερη πρόκληση που παραμένει είναι να φέρουμε σε επικοινωνία τους ακτιβιστές για να δημιουργήσουμε δίκτυα, να οικοδομήσουμε αλληλεγγύη σε διάφορα μέρη του κόσμου και να στείλουμε ένα συλλογικό μήνυμα στους παγκόσμιους ηγέτες. Η Γκρέτα Τούνμπεργκ, η Καταρίνα Λορένζο και η Παλόμα Κόστα έκαναν ακριβώς αυτό, και αν αγνοήσουμε αυτή την έκκληση για δράση, θα ωθήσουμε τους νέους αυτούς στο να απομακρυνθούν από επίσημες συζητήσεις και πολιτικές διαδικασίες.
Στόχοι – λύσεις
– Παρατηρήσαμε μια πατερναλιστική αντίδραση σε ολόκληρο τον κόσμο προς τους νέους ακτιβιστές. Ποιο είναι το μήνυμά σας προς τους παλαιότερους κλειδοκράτορες που αρνούνται να πάρουν στα σοβαρά τη νεολαία;
– Η Γκρέτα έδωσε την καλύτερη απάντηση, όταν συνάντησε την εκφοβιστική και απογοητευτική αντίδραση που περιγράφετε. Οταν κάποιος της είπε να επιστρέψει στο σχολείο, εκείνη είπε δύο πράγματα: Πρώτον, γιατί να πηγαίνουμε στο σχολείο και να προετοιμαζόμαστε για το μέλλον όταν η επιστήμη μάς προειδοποιεί πως ίσως το μέλλον μας να μην υπάρχει; Και δεύτερον, γιατί να πηγαίνουμε στο σχολείο και να μαθαίνουμε γεγονότα όταν οι ηγέτες τα αγνοούν; Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι η νεολαία δεν διαμαρτύρεται απλώς, αλλά προσφέρει λύσεις, επικαλείται τους επιστήμονες και αναφέρεται σε συγκεκριμένους αριθμούς, στόχους και βιομηχανίες. Καλέσαμε δύο ομάδες νέων στη διάσκεψη κορυφής του κλίματος τον Σεπτέμβριο, οι οποίοι χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να δημιουργήσουν μερικές συναρπαστικές λύσεις για τον πλανήτη. Από τους μικρούς επιχειρηματίες έως τους καινοτόμους και ακτιβιστές της νέας γενιάς, οι νέοι φέρνουν διάφορα εργαλεία στο τραπέζι και όχι μόνο διαμαρτυρίες.
Πώς θα γίνουν δημιουργοί θέσεων εργασίας και όχι μόνο εργαζόμενοι
«Η Ελλάδα έχει τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας των νέων στην Ευρωζώνη, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο έχουμε πάνω από 64 εκατομμύρια άνεργους νέους, εκατομμύρια περισσότερους υποαπασχολούμενους και περίπου 150 εκατομμύρια νεαρά άτομα που απασχολούνται, αλλά εξακολουθούν να βρίσκονται σε συνθήκες φτώχειας επειδή δεν αποζημιώνονται αρκετά».
– Ενα άλλο ζήτημα των νέων στην Ελλάδα έχει να κάνει με τη δεκαετία της κρίσης που διανύσαμε. Η ανεργία των νέων έφτασε το 50% και οι μισθοί της νέας γενιάς παραμένουν χαμηλοί. Πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την οικονομική ανεξαρτησία της νεολαίας εδώ και στον κόσμο;
– Η στρατηγική του ΟΗΕ για τη νεολαία έχει δύο διαφορετικά τμήματα. Το δεύτερο αφορά τομείς προτεραιότητας και μία από αυτές είναι η αξιοπρεπής απασχόληση για τους νέους. Η Ελλάδα έχει τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας των νέων στην Ευρωζώνη, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο έχουμε πάνω από 64 εκατομμύρια άνεργους νέους, εκατομμύρια περισσότερους υποαπασχολούμενους και περίπου 150 εκατομμύρια νεαρά άτομα που απασχολούνται, αλλά εξακολουθούν να βρίσκονται σε συνθήκες φτώχειας επειδή δεν αποζημιώνονται αρκετά. Το ζήτημα της δημιουργίας θέσεων εργασίας για τη νεολαία είναι σημαντικό, αλλά οι νέοι σε όλο τον κόσμο μου λένε συνεχώς ότι δεν χρειάζονται απλώς απασχόληση αλλά δουλειές με αξιοπρέπεια. Τώρα περάσαμε στην 4η βιομηχανική επανάσταση και εξετάζουμε πλέον πώς μπορούμε να προωθήσουμε την αυτοαπασχόληση και την επιχειρηματικότητα μέσω φιλικών προς τη νεολαία κανονιστικών ρυθμίσεων και χρηματοδότησης και πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε πως οι νέοι θα γίνουν δημιουργοί θέσεων εργασίας και όχι μόνο εργαζόμενοι. Η εκπαίδευση είναι επίσης καίριας σημασίας εδώ, καθώς πρέπει να διασφαλίσουμε πως οι νέοι θα είναι εξοπλισμένοι με τις δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να συμμετάσχουν στις οικονομίες του μέλλοντος.
– Ωστόσο, στο ζήτημα της δίκαιης αποζημίωσης, ο ΟΗΕ εξακολουθεί να προσφέρει απλήρωτες πρακτικές άσκησης στους νέους.
– Εχετε δίκιο και είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Η στρατηγική μας για τη νεολαία έχει αναγνωρίσει ότι ο ΟΗΕ πρέπει να θέσει ένα παράδειγμα ηγεσίας. Προωθούμε συνεχώς το ζήτημα αυτό στο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών για να βρούμε λύσεις και να κάνουμε τις ευκαιρίες που προσφέρουμε προσβάσιμες σε όλους τους νέους, από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση. Είμαι στην ευχάριστη θέση να πω ότι υπηρεσίες όπως ο ΔΟΕ και η UNICEF σε ορισμένες χώρες έχουν αρχίσει να πληρώνουν τους πρακτικάριους, ενώ αυτή τη στιγμή το κοινό συμβούλιο του UNDP-UNFPA επανεξετάζει το ζήτημα. Με την ανάπτυξη της ατζέντας για τη νεολαία εντός και εκτός των Ηνωμένων Εθνών και με τη συνεχή υπεράσπισή μας, βλέπουμε ήδη κάποιες αλλαγές. Ελπίζουμε να τις επιταχύνουμε.
– Ας τελειώσουμε τη συζήτησή μας με ένα θέμα που σχετίζεται με το Athens Democracy Forum. Σε ολόκληρο τον κόσμο, τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί δεν ανταποκρίνονται στον ταχύ ρυθμό της τεχνολογικής αλλαγής και της καινοτομίας. Τι ρόλο διαδραματίζει η νεολαία σε αυτή την πρόκληση;
– Αυτή η ερώτηση με φέρνει σε δύσκολη θέση, διότι εργάζομαι σε μια οργάνωση που είναι πολύ τυπική και γραφειοκρατική. Από τις συνομιλίες μου σε όλο τον κόσμο βλέπω τα αποτελέσματα αυτού που ρωτάτε: οι νέοι χάνουν την εμπιστοσύνη τους σε επίσημους θεσμούς, όπως οι κυβερνήσεις και ο ΟΗΕ, και εκφράζουν έλλειψη ενδιαφέροντος. Αν η νεολαία απομονωθεί από τις πολιτικές διαδικασίες, αυτό σίγουρα δεν βοηθά τις δημοκρατίες μας να ευδοκιμήσουν και να είναι επιτυχείς. Οι Millennials και οι Generation Zers μεγαλώνουν με την τεχνολογία που ενσωματώνεται πλέον στα πάντα, αλλά τα θεσμικά μας όργανα δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τον ρυθμό της προόδου και να το αντικατοπτρίσουν. Επιπλέον, η έλλειψη αντιπροσώπευσης των νέων στην πολιτική και τη λήψη αποφάσεων συμβάλλει επίσης στην αίσθηση της απομόνωσης. Αυτό κάνει τους νέους ευάλωτους σε εξτρεμιστικές ρητορείες και παρέχει γόνιμο έδαφος για να ανθήσει ο λαϊκισμός. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συνέδρια όπως το Athens Democracy Forum είναι σημαντικά: προσφέρουν μια ειλικρινή και σκληρή οπτική γωνία στα υπάρχοντα θεσμικά όργανα και μας βοηθούν να δούμε τι κάνουμε λάθος και ωθούμε τους νέους μακριά.