Αννα Φιλιώτου: Η ελπίδα συμβάλλει στη θεραπεία

Αννα Φιλιώτου: Η ελπίδα συμβάλλει στη θεραπεία

8' 8" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οι περισσότεροι άνθρωποι ζούμε την πεζή και προστατευμένη καθημερινότητά μας χωρίς να θέλουμε να φανταστούμε ή να υποψιαστούμε πώς είναι η ζωή των επιστημόνων που βρίσκονται για μια ολόκληρη ζωή στην εμπροσθοφυλακή της αντιμετώπισης των πιο σοβαρών ασθενειών. Μια τέτοια ζωή έχει ζήσει η Αννα Φιλιώτου. Μια ζωή που διαμορφώνει κράμα χαρακτήρα, ο οποίος συνδυάζει την αντοχή και τη δωρικότητα με την ευαισθησία και τη σεμνότητα. Για μια καθηγήτρια Αιματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών που εργάστηκε για 40 χρόνια στο Ιπποκράτειο και διατέλεσε επικεφαλής της Β΄ Παθολογικής Κλινικής, του Πανεπιστημιακού Αιματολογικού Εργαστηρίου και της Μονάδας Εϊτζ, τα υπαρξιακά ερωτήματα, οι έννοιες της επιστήμης, του Θεού, της ζωής και του θανάτου δεν είναι θεωρητικές κατασκευές, ούτε φευγαλέες ανησυχίες, αλλά μια ωμή, σκληρή και διαρκής «κανονικότητα». Και όταν η «ματιά» και η εμπειρία ενός τέτοιου χαρακτήρα διοχετεύεται στο αυτοβιογραφικό δοκίμιο, στη λογοτεχνία και στην ποίηση, το αποτέλεσμα καταλήγει σε μιαν άποψη για τη ζωή που έχει «ζυγιστεί» πολλές φορές.

Η Αννα Φιλιώτου γεννήθηκε το 1943. Ο πατέρας της ήταν μαθηματικός με καταγωγή από τη Ζάκυνθο και η μητέρα της φιλόλογος, με καταγωγή από το Ρέθυμνο. Η μητέρα, ισχυρή προσωπικότητα, εκπαιδευτικός, που μπορούσε να απαγγείλει απέξω τον «Επιτάφιο» του Περικλή, την παρακινούσε να σπουδάσει μηχανικός. Η ίδια ήθελε να γίνει φιλόλογος, αλλά ταυτόχρονα είχε κλίση και στις θετικές επιστήμες. Συγκέρασε τις δύο κλίσεις στην ιατρική, καθώς η επιστήμη του Ιπποκράτη, που κατά πολλούς θεωρείται η ανωτάτη των επιστημών, περιέχει έντονο το στοιχείο του συναισθήματος και κατά κάποιον τρόπο συγγενεύει με τη φιλολογία.

Η Αννα Φιλιώτου και ο αδελφός της Διονύσης Φιλιώτης, φαρμακοποιός, ιδρυτής και πρόεδρος της φαρμακευτικής εταιρείας Φαρμασέρβ-Lilly, πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια στο Ρέθυμνο. Στην Αθήνα ήλθαν το 1961. Σύντομα ξεκίνησε η εποχή των σπουδών.

«Η ιατρική περιέχει ποίηση», λέει η κ. Φιλιώτου. «Ερεθίζει τον συναισθηματικό σου κόσμο και βγάζει στην επιφάνεια κρυμμένα κοιτάσματα του χαρακτήρα σου. Οταν ολοκλήρωσα τη σταδιοδρομία μου και αποχώρησα από την κλινική, τότε κατάλαβα πόσο πολύ με είχε επηρεάσει ως άνθρωπο η ιατρική». Ως νέα απόφοιτος της ιατρικής ακολούθησε την ειδικότητα της αιματολογίας, γιατί «συνδυάζει την κλινική και το εργαστήριο». Εκανε τη διδακτορική διατριβή της στην κληρονομική αιμορραγική τελαγγειεκτασία και μάλιστα εντόπισε μια εστία της νόσου, στην Παιανία της Αττικής, από όπου συνέλεξε δεδομένα. «Υπήρχε στην Παιανία μια εστία κληρονομικότητας. Η ασθένεια προκαλεί αγγειακές βλάβες που οδηγούν σε αιμορραγία και το πιο συχνό νόσημα είναι η ρινορραγία».

Τα κακοήθη νοσήματα

Στην κλινική ασχολήθηκε με τα κακοήθη νοσήματα του αίματος, τα οποία χαρακτηρίζονται από υψηλή θνησιμότητα. «Η θεραπεία επιτυγχάνεται σπανιότερα από όσο συμβαίνει σε άλλες νόσους, αλλά συμβαίνει. Και πράγματι είχα ασθενείς που ήταν νέοι όταν χτυπήθηκαν από λευχαιμία, αλλά θεραπεύτηκαν και επιβίωσαν. Τώρα έχουν οικογένειες και παιδιά και με συγκινεί που ακόμη έρχονται και με επισκέπτονται».

Συζητούμε για το κατά πόσον η θεραπεία εξαρτάται και από τη θέληση του ασθενούς. «Η ίαση είναι πολλές φορές και μια απόφαση του ασθενούς», λέει. «Ο ασθενής πρέπει να επιλέγει ένα γιατρό που να τον εμπιστεύεται. Ετσι δημιουργείται μια στέρεα θεραπευτική σχέση, η οποία επιδρά θετικά στη θεραπεία. Δεν πρόκειται για κάτι μεταφυσικό, αλλά για κάτι απολύτως πραγματικό».

Πρέπει οι γιατροί να λένε στον ασθενή ολόκληρη την αλήθεια; «Τα λες όλα, αλλά έως ενός σημείου», απαντά. «Δεν κλείνεις εντελώς το παράθυρο της ελπίδας. Πάντα στη ζωή και στην επιστήμη υπάρχει κάτι που δεν το ξέρουμε. Θα πεις την αλήθεια, αλλά δεν πρέπει να τον οδηγήσεις στην απελπισία. Θα του προσφέρεις έστω μια μικρή διέξοδο ελπίδας. Γιατί αυτό μπορεί να συμβάλει στη θεραπεία, όσο λίγες κι αν είναι οι πιθανότητες».

Η κυρία Φιλιώτου παρέμεινε στο Ιπποκράτειο και στο πανεπιστήμιο από το 1970 έως το 2010. Τη δεκαετία του ’70 είχε συνεργαστεί με το «Ανδρέας Συγγρός» και μελετούσαν μια μορφή του σαρκώματος Καπόζι που προσβάλλει κυρίως μεσογειακούς λαούς και δεν είχε σχέση με το έιτζ. «Οταν ξέσπασε το έιτζ στις ΗΠΑ, το 1981, εμφανίστηκαν στο Ιπποκράτειο ασθενείς με Καπόζι, κυρίως αλλοδαποί, που είχαν έιτζ», θυμάται. «Εμείς, επειδή είχαμε μελετήσει το Καπόζι αμέσως πέσαμε πάνω στην ασθένεια και γρήγορα, το 1982, δημιουργήσαμε μια πολύ καλή Μονάδα Εϊτζ». Το 2004 ανέλαβε τη διεύθυνση της μονάδας.

«Οταν αποχώρησα τo 2010 είχαμε περίπου 200 ασθενείς, αλλά οι πιο πολλοί πλέον ήταν φορείς. Το έιτζ είναι τώρα μια χρόνια νόσος έπειτα από την ανακάλυψη του γνωστού κοκτέιλ φαρμάκων. Μέχρι να ανακαλυφθούν αυτά τα φάρμακα, όμως, είδαμε φαινόμενα που δεν μπορούσαμε να τα φανταστούμε· είδαμε ασθενείς να φεύγουν από τη ζωή με κάθε είδους απλές λοιμώξεις».

Η κυρία Φιλιώτου είναι αισιόδοξη για το μέλλον της ιατρικής. Πιστεύει ότι στο κοντινό μέλλον για πολλές σοβαρές ασθένειες θα εφαρμόζονται θεραπείες που σήμερα υπάρχουν μόνο σε θεωρητικό ή πειραματικό επίπεδο. «Μπορεί να ανακαλυφθούν φάρμακα και θεραπείες για τους ιούς, για τον καρκίνο, για τη λευχαιμία, και ήδη προχωρούμε σε αυτή την κατεύθυνση με τα μονοκλωνικά αντισώματα που ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα και τις στοχευμένες θεραπείες».

Εχει τέλος η γνώση;

«Δεν είμαι ιδιαίτερα θρησκευόμενο άτομο. Πιστεύω σε μια ισορροπία των πραγμάτων στη γη και στο σύμπαν, όπως πιστεύω ταυτόχρονα και στη δυνατότητα της υπέρβασης. Δηλαδή ότι υπάρχει πάντα αυτό που δεν ξέρουμε και που θα το μάθουμε μέσα από την πρόοδο της επιστήμης που δεν σταματά ποτέ». Θα φτάσει, άραγε, η εποχή που ο άνθρωπος θα κατακτήσει όλη τη γνώση; Υπάρχει η δυνατότητα επίλυσης όλων των αινιγμάτων και των μυστηρίων; «Δεν ξέρω αν θα τα ανακαλύψουμε όλα κάποτε, μάλλον θα παραμένουν πάντοτε μυστήρια άλυτα. Εξαρτάται από το πόσο θα ζήσει ο πολιτισμός. Ενας πολιτισμός που επιβιώνει απεριόριστα, μπορεί θεωρητικά να προσεγγίσει την απεριόριστη γνώση, αλλά ποιος ξέρει αν η γνώση έχει τέλος. Ισως η απάντηση δίνεται μέσα από αυτό που λέει ο Ελύτης στο “Αξιον Εστί”, τον στίχο “αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας”. Γιατί πράγματι ο κόσμος είναι μικρός και μέγας ταυτόχρονα».

Αννα Φιλιώτου: Η ελπίδα συμβάλλει στη θεραπεία-1

Αισιόδοξη για το μέλλον της ιατρικής δηλώνει η κ. Αννα Φιλιώτου. Πιστεύει ότι στο κοντινό μέλλον για πολλές σοβαρές ασθένειες θα εφαρμόζονται θεραπείες που σήμερα υπάρχουν μόνο σε θεωρητικό ή πειραματικό επίπεδο. «Ηδη προχωρούμε σε αυτή την κατεύθυνση με τα μονοκλωνικά αντισώματα», λέει.

Αγάπη για τη συγγραφή, την ποίηση, τη μαγειρική και τον Γκάντι

«Τα ποιήματα που κατά τη διάρκεια της ιατρικής σταδιοδρομίας μου έγραφα στα περιθώρια των ιατρικών βιβλίων, τα συγκέντρωσα ύστερα από 40 χρόνια και εκδόθηκαν σε ένα βιβλίο ποίησης». Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο της, το «Διά μέσου Ανοιξης» (εκδόσεις Λεξίτυπον). Και από τότε άρχισε να παράγει νέο υλικό. «Αμέσως μόλις συνταξιοδοτήθηκα το 2010, πέρασα στη συγγραφή. Γράφω κάθε μέρα. Είμαι ψυχαναγκαστική σε αυτό. Κάθε βράδυ θα βρεθώ οπωσδήποτε μπροστά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή». Είναι μητέρα δύο παιδιών, της Δανάης και του Σάμη. Απολαμβάνει την οικογένεια και τις φιλίες, αλλά γνωρίζει ταυτόχρονα να είναι αυτάρκης. Περνάει πολλές ώρες στο πιάνο, αλλά και στην κουζίνα, καθώς λατρεύει τη μαγειρική.

Οι αναγνωστικές επιλογές της είναι ποικίλες. Στην ποίηση έχει αδυναμία στον Λειβαδίτη, στον Σολωμό, στον Κάλβο, στον Ελύτη, στον Σεφέρη και στους μεγάλους τραγικούς ποιητές. Από τη νεότερη λογοτεχνία διαβάζει από Καζαντζάκη έως Ρουσντί και Ορχάν Παμούκ. «Το είχα προβλέψει ότι ο Παμούκ θα έπαιρνε το Νομπέλ, το έλεγα στο εργαστήριο. Εχει γράψει το “Μαύρο Βιβλίο” και άλλα σπουδαία βιβλία. “Τα παιδιά του Μεσονυχτίου” του Ρουσντί είναι ένα ακόμη θαυμάσιο βιβλίο. Εκεί περιγράφει τα προβλήματα της Ινδίας. Εχω τρέλα με την Ασία και την Ινδία. Εχω ταξιδέψει πολύ εκεί και έχω συμμετάσχει σε ανθρωπιστικές δράσεις». Η αγάπη της για την Ινδία είναι κάτι που ήλθε απροσδόκητα στη συζήτηση. «Οταν πήγα στην Ινδία για πρώτη φορά, συγκλονίστηκα. Πρώτον, από τον πολιτισμό της, από τους ναούς της και, δεύτερον, από τη φτώχεια, από το θέαμα που είδα στο Βαρανάσι, το παλιό Μπεναρές. Εκεί περνάει ο Γάγγης και πραγματοποιούνται τελετές καύσης των νεκρών. Υπάρχει μια φτώχεια που δεν μπορούμε να τη φανταστούμε. Δεν με απώθησε η φτώχεια. Αντίθετα, με συγκλόνισε ότι δεν γνωρίζουμε πώς ζει ο διπλανός μας και δεν κάνουμε κάτι για να τον βοηθήσουμε. Στην Ινδία αισθάνθηκα ακόμη πιο πολύ ότι ο άνθρωπος εξαρτάται από το πού θα γεννηθεί, αλλά επίσης αισθάνθηκα ότι εμείς που είχαμε την τύχη να γεννηθούμε σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, στην Ευρώπη, πρέπει να κάνουμε κάτι για τους άλλους. Η φτώχεια δεν είναι ντροπή. Ντροπή είναι να την αποφεύγεις με τις πράξεις σου».

Στη Βομβάη επισκέφθηκε το σπίτι του Γκάντι. «Το μνημείο του Γκάντι είναι στο Δελχί, αλλά το σπίτι του βρίσκεται στη Βομβάη. Εκεί καταλαβαίνεις την ταπεινή του ζωή, βλέπεις τα αντικείμενά του, τα σανδάλια του. Ηταν μια προσωπικότητα μεγάλη για την Ινδία και τον κόσμο. Ανθρωπος θαρραλέος και μορφωμένος. Θα μπορούσε να ήταν ένας κυριλέ τύπος, αλλά εμφανιζόταν γυμνός μπροστά στη βασίλισσα της Αγγλίας. Δεν μπορεί να το κάνει ο καθένας αυτό. Ο Γκάντι είχε προσωπικότητα».

Η συνάντηση

Βρεθήκαμε στο εστιατόριο «Καποδιστριακό», το οποίο στεγάζεται στο Εντευκτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών, γνωστό ως «κτίριο Κωστή Παλαμά» στη συμβολή των οδών Ακαδημίας και Σίνα. Πρόκειται για ένα εστιατόριο υψηλής ποιότητας με κλασική διακόσμηση, σεμνή τιμολογιακή πολιτική και μέγιστη ησυχία και διακριτικότητα, αφού δεν ανήκει στα «στέκια της μόδας». Η κ. Φιλιώτου προτίμησε το μπέργκερ με πατάτες κι εγώ το ριζότο, ενώ μοιραστήκαμε μία πράσινη σαλάτα. Δύο ποτήρια λευκό κρασί συνέβαλαν στη ροή της συζήτησης. Ο λογαριασμός ήταν 46 ευρώ.

Οι σταθμοί της

1943

Γεννιέται στην Αθήνα. Οι γονείς της ήταν διακεκριμένοι εκπαιδευτικοί, ο πατέρας μαθηματικός και η μητέρα φιλόλογος.

1962

Εισάγεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επέλεξε την Ιατρική γιατί «είναι η επιστήμη που περιέχει ποίηση».

1970

Ξεκινά να εργάζεται στο Ιπποκράτειο, στη Β΄ Παθολογική Κλινική, όπου θα παραμείνει για 40 χρόνια.

1982

Συμβάλλει στη δημιουργία της Μονάδας Εϊτζ στο Ιπποκράτειο. Το 2004 ανέλαβε τη διεύθυνσή της.

1988

Αναγορεύεται καθηγήτρια Αιματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

2005

Κάνει το πρώτο ταξίδι στην Ινδία, που αποτέλεσε την αφορμή και την αφετηρία για τη συμμετοχή σε διεθνείς ανθρωπιστικές αποστολές.

2012

Εκδίδεται η πρώτη συλλογή ποιημάτων με τίτλο «Διά Μέσου Aνοιξης» (εκδόσεις Λεξίτυπον). Ακολουθεί το 2015 το μυθιστόρημα «Eνα πιάνο στην παράγκα».

2019

Προετοιμάζει το δεύτερο μυθιστόρημα που θα έχει τίτλο «Το εργαστήριο της οδού Πανόρμου».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή