Στα χαρτιά, η Χιλή είναι μια χώρα-υπόδειγμα. Η «Νορβηγία» της Λατινικής Αμερικής, με φανταστικές επιδόσεις στην ανταγωνιστικότητα και στην οικονομική ελευθερία, μικρό εξωτερικό χρέος, το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην περιοχή και ανάπτυξη στο 4% το 2018. Το γεγονός ότι τυπικά όλα βαίνουν καλώς καθιστά τη μεγάλη κοινωνική έκρηξη των τελευταίων ημερών ακόμη σοβαρότερη.
Το πρόβλημα στη Χιλή δεν είναι κάτι παροδικό, μια οικονομική κρίση ή κάποιο έκτακτο συμβάν, είναι το ίδιο το μοντέλο ανάπτυξης, που προσφέρει εντυπωσιακά νούμερα και αφήνει πίσω τη μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού. Το αίσθημα κοινωνικής αδικίας στη χώρα με τις μεγαλύτερες ανισότητες μεταξύ των 28 χωρών του ΟΟΣΑ ξεχείλισε με μια φαινομενικά ασήμαντη αφορμή: Το κόστος των εισιτηρίων του μετρό του Σαντιάγκο αυξήθηκε από τα 800 πέσος στα 830, αύξηση που ισοδυναμεί με περίπου τέσσερα λεπτά του ευρώ. Σε μια χώρα στην οποία το 50% του πληθυσμού μοιράζεται μόλις το 2% του πλούτου, η αύξηση ήταν καταλύτης για διαμαρτυρίες, αρχικά στους σταθμούς του μετρό, με νεαρούς να πηδούν μαζικά τις μπάρες εισόδου, και εν συνεχεία στους δρόμους.
Για τον πρόεδρο Σεμπαστιάν Πινιέρα, 804ο πλουσιότερο άνθρωπο στον κόσμο, ο οποίος απέκτησε την ιδεολογία του και τις βάσεις της περιουσίας του την περίοδο Πινοσέτ, ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης των διαδηλώσεων ήταν ο τρόπος της χούντας: πρώτα αστυνομική καταστολή, μετά στρατός στους δρόμους, σε συνδυασμό με κατάσταση εκτάκτου ανάγκης που επιτρέπει στους στρατιώτες να πυροβολούν το πλήθος, νυχτερινές απαγορεύσεις της κυκλοφορίας, μαζικές συλλήψεις, βασανιστήρια στα αστυνομικά τμήματα κ.λπ. «Βρισκόμαστε σε πόλεμο με έναν εχθρό ισχυρό και αδίστακτο, που δεν σέβεται τίποτα και κανέναν», είπε ο Πινιέρα όταν οι διαδηλωτές άρχισαν να πυρπολούν σταθμούς και συρμούς του μετρό και να λεηλατούν κτίρια.
Χρειάστηκαν τέσσερις ημέρες ταραχών, με τους νεκρούς να έχουν φθάσει τους 18, τον κόσμο να συγκεντρώνεται ξανά και ξανά στην Πλάσα Ιτάλια στο κέντρο του Σαντιάγκο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να πλημμυρίζουν με εικόνες άγριας στρατιωτικής βιαιότητας, για να θορυβηθεί ο Πινιέρα, να πάρει πίσω τις αυξήσεις στα εισιτήρια και να ανακοινώσει πακέτο φιλολαϊκών μέτρων. Οι αυξήσεις 9% στα τιμολόγια του ρεύματος, που είχαν ανακοινωθεί, δεν θα εφαρμοστούν, οι κατώτατες συντάξεις θα αυξηθούν, οι τιμές των φαρμάκων θα μειωθούν και τα υψηλά εισοδήματα θα φορολογηθούν λίγο περισσότερο.
Με την αναδίπλωσή του, ο Πινιέρα προσπάθησε να κατευνάσει τα πνεύματα ενόψει δύο σημαντικών διεθνών διασκέψεων που φιλοξενούνται στο Σαντιάγκο στα μέσα Νοεμβρίου και στις αρχές Δεκεμβρίου.
Ισως υπάρχει έως τότε χρόνος για να φύγουν τα τανκς από τους δρόμους και για να αποκατασταθούν οι ζημιές από τους βανδαλισμούς, αλλά αυτό που καταστράφηκε οριστικά είναι το ρόδινο αφήγημα του «μοντέλου» της Χιλής.
«Ο νεοφιλελευθερισμός γεννήθηκε στη Χιλή», γράφει εδώ και λίγες ημέρες ένας τοίχος στην πρωτεύουσα της χώρας, «και εδώ πεθαίνει».