Μία δεκαετία πριν, η Τόμπι Κιμ Λι (Toby Κim Lee), Αμερικανίδα νοτιοκορεατικής καταγωγής, έκανε τη διδακτορική της διατριβή στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Η ιδέα της να ερευνήσει έναν θεσμό με ιστορία μισού αιώνα γεννήθηκε σε μια σκοτεινή αίθουσα του East Village της Νέας Υόρκης το 2000. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου μαζί με τη Θεσσαλονίκη «ταξίδευαν» ήδη στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, κερδίζοντας αναγνωρισιμότητα και κοινό για το ελληνικό σινεμά.
Η έρευνά της κατά τη διετία 2008-2010 αποτελεί ντοκουμέντο, καθώς περιγράφει το φεστιβάλ μέσα από το κοινωνικό και πολιτικό κλίμα μιας από τις πιο δύσκολες περιόδους της χώρας. Τα μέτρα λιτότητας και η μείωση των δαπανών δεν άφησαν αλώβητο και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (ΦΚΘ). Η κρίση χτύπησε την πόρτα του, αλλά η ιδέα για αναβολή ολίγων εβδομάδων απορρίφθηκε ασυζητητί. «Μια αναβολή θα σημάνει την καταδίκη του», δήλωνε το 2012 κατηγορηματικά ο δήμαρχος της πόλης Γιάννης Μπουτάρης. «Δεν σκοτώνεις έναν θεσμό που διανύει την έκτη δεκαετία της ζωής του. Το φεστιβάλ είναι ταυτισμένο με τη Θεσσαλονίκη. Είναι περιουσιακό στοιχείο της πόλης. Χάρη σε αυτό, η Θεσσαλονίκη ακούγεται πέρα από τα σύνορά της. Μαζί της θα συνεχίσει».
Το φεστιβάλ τότε στάθηκε στα πόδια του χάρη στα ευρωπαϊκά προγράμματα, χορηγούς και εθελοντές και χωρίς να μειώσει την ποιότητά του βρήκε τον βηματισμό του. Σήμερα στέρεο πια, με μια νέα δυναμική, προσπαθεί να ανακτήσει το χαμένο έδαφός του στον διεθνή κινηματογραφικό χάρτη. Οι πολίτες το αγκαλιάζουν. Εχει φανατικούς και σταθερούς σινεφίλ, κερδίζει νεανικό κοινό, οι εθελοντές αυξάνονται (834 αιτήσεις για 200 θέσεις), οι προβολές του είναι sold out, οι συνέργειες μεταξύ φορέων (ΜΟMus, ΚΘΒΕ, ΚΟΘ κ.ά.) διευρύνονται, η γκρίνια για μεταφορά των γραφείων του ΦΚΘ από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη κόπασε με τη μόνιμη διαμονή και προσπάθεια της γενικής διευθύντριας Ελίζ Ζαλαντό να διατηρεί τη ζωντάνια του φεστιβάλ καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Και επιπλέον, το ΦΚΘ εξακολουθεί να λειτουργεί ως φυτώριο νέων δημιουργών. «Είναι εντυπωσιακό ότι το τμήμα Κινηματογράφου του ΑΠΘ αποτελεί πρώτη επιλογή για το 85% των νεοεισερχομένων φοιτητών, ενώ μυημένοι του φεστιβάλ 100% είναι όσοι εισέρχονται με κατατακτήριες», αναφέρει στην «Κ» ο πρόεδρος του τμήματος Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ Παναγιώτης Ιωσηφέλης.
Οι επετειακές εκδηλώσεις φέτος για τα 60χρονα του θεσμού (30/10-10/11) στρέφουν το βλέμμα όχι μόνο στις ιστορικές του στιγμές με σειρά εκδηλώσεων, αλλά κυρίως στο μέλλον. Βασική προτεραιότητα πατώντας στην 7η δεκαετία είναι η ανάδειξη των νέων δημιουργών μέσα από πρωτοβουλίες που εγκαινιάζονται φέτος («Meet the Future» στην Αγορά, «Meet the Neighbors» – ένα διαγωνιστικό τμήμα). «Τα τελευταία χρόνια τρεις είναι οι κατευθύνσεις μας: να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη του ελληνικού κινηματογραφικού κόσμου, να διεισδύσουμε στην πόλη κατά τη διάρκεια όλης της χρονιάς με την αύξηση των δραστηριοτήτων μας, να ενισχύσουμε τη διεθνή του φυσιογνωμία», αναφέρει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΦΚΜ Ορέστης Ανδρεαδάκης. «Κρατήσαμε την ποιότητα, αυξήσαμε το κοινό –άνοδο εισιτηρίων κατά 10% όταν οι περισσότεροι κινηματογράφοι της χώρας είχαν μείωση– αλλά χάσαμε τον διεθνή ανταγωνισμό, εξηγεί στην «Κ». Οι περικοπές τα τελευταία χρόνια λόγω της κρίσης μάς εμπόδισαν να είμαστε ανταγωνιστικοί με τα ομοειδή φεστιβάλ (Τεργέστη, Σεράγεβο, Γενεύη, Στοκχόλμη κ.ά.). Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να ακολουθήσουμε μια νέα στρατηγική στην Ευρώπη ώστε να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος».
«Μοναδική εμπειρία»
Αρκούν μόνο η προσπάθεια του φεστιβάλ και η αγάπη του κοινού για να γίνει πιο ανταγωνιστικό στην Ευρώπη; Ποια είναι η θέση της πόλης σε αυτή τη στρατηγική στόχευση; «Η έκρηξή του το 1993 με τη μετεξέλιξή του από ελληνικό σε διεθνές, πιστεύω ότι βοήθησε και τη Θεσσαλονίκη στην ισχυροποίηση του brand name. Ολοι όσοι εργάστηκαν (Μισέλ Δημόπουλος, Δημήτρης Εϊπίδης, Δέσποινα Μουζάκη) έβαλαν το λιθαράκι τους –πάνω στα οποία πατάμε– για την εξέλιξη του ΦΚΘ, που θεωρείται ένα τα καλύτερα της Ευρώπης και το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ ένα από τα καλύτερα στον κόσμο», επισημαίνει ο Ορέστης Ανδρεαδάκης. «Το φεστιβάλ έφερε σπουδαία ονόματα του παγκόσμιου σινεμά, που άφησαν το ίχνος τους στη Θεσσαλονίκη, όχι μόνον επειδή έφαγαν στα εστιατόριά της, κινήθηκαν στους δρόμους της και στα μνημεία της αλλά πέρα από τη λάμψη, η παρουσία τους ήταν χρήσιμη για την ελληνική κινηματογραφία και, για το κοινό, μια μοναδική εμπειρία».
Είναι αμφίδρομη η σχέση φεστιβάλ – πόλης; Επενδύει τελικά η πόλη στον πιο δημοφιλή θεσμό της; Με μια ματιά στις λίστες των χορηγών (φέτος συγκεντρώθηκαν 400.000 ευρώ) εύκολα διακρίνει κανείς ότι τα τελευταία χρόνια, με εξαίρεση κάποια ξενοδοχεία, χώρους εστίασης και οινοπαραγωγούς που προσφέρουν σε είδη, κανένας από τους μεγάλους ομίλους που δραστηριοποιείται στη Θεσσαλονίκη δεν συμβάλλει οικονομικά στο φεστιβάλ. «Η συμμετοχή της πόλης σε έναν θεσμό με ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης δεν αφορά αποκλειστικά και μόνο το φεστιβάλ αλλά την επιθυμία των πόλεων. Ενδεικτικό μοντέλο αποτελεί το Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σεράγεβο, το οποίο, αν και νεότερο της Θεσσαλονίκης (ιδρύθηκε το 1995), έχει εξελιχθεί στο σημαντικότερο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.