Στην έγχρωμη φωτογραφία που είναι τραβηγμένη το περασμένο καλοκαίρι στην αυλή του σπιτιού του, στο Κιάτο, φαίνεται χαρούμενος. Εκείνο το πρωί ο Γιάννης Σπανός (δεξιά), ο Γιώργος Κατσαρός (αριστερά), ο επιχειρηματίας Βαγγέλης Κουρομηνάς (κέντρο), αλλά και ο Μίμης Πλέσσας, ο οποίος απουσιάζει από τη φωτογραφία, είχαν δώσει τα χέρια. Οι τρεις σπουδαίοι συνθέτες είχαν συμφωνήσει για μια σειρά εμφανίσεων στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο τον ερχόμενο Δεκέμβριο. Θα ξεκινούσαν πρόβες τις επόμενες ημέρες. Δεν πρόλαβαν. Χθες ο Γιάννης Σπανός «έσπασε» τη συμφωνία. Εφυγε ήρεμα το βράδυ στον ύπνο του. Ηταν 85 ετών.
Τι να πρωτοπεί κανείς γι’ αυτόν τον δημιουργό; Ποιες επιτυχίες του να πρωτοαναφέρει; «Μαρκίζα», «Οδός Αριστοτέλους», «Ανθρωποι μονάχοι», «Σπασμένο καράβι», «Μια αγάπη για το καλοκαίρι», «Με πνίγει τούτη η σιωπή», «Γύριζαν τα τρένα», «Ηρθε ένας φίλος», «Πρώτη του Δεκέμβρη», «Είπα να φύγω», «Προσωπικά»· αμέτρητα σπουδαία τραγούδια από έναν συνθέτη που συνεργάστηκε με σπουδαίους στιχουργούς, διέθετε σπάνια αίσθηση της μελωδίας, αλλά ταυτόχρονα ήταν και αυθεντικά λαϊκός.
Ο Γιάννης Σπανός (δεξιά), ο Γιώργος Κατσαρός (αριστερά) και ο επιχειρηματίας Βαγγέλης Κουρομηνάς.
Ο Γιάννης Σπανός γεννήθηκε το 1934 στο Κιάτο Κορινθίας. Από μικρός αφοσιώθηκε στο πιάνο και σε νεαρή ηλικία βρέθηκε πιανίστας στο Παρίσι, εγκαταλείποντας τις σπουδές Νομικής, που ούτως ή άλλως είχε ξεκινήσει μόνο για το χατίρι του πατέρα του. Εγινε ακομπανιατέρ σε τροβαδούρους της αριστερής όχθης του Σηκουάνα, όπως ο Σερζ Γκενσμπούρ, άκουσε τραγούδια του από τη Ζιλιέτ Γκρεκό, την Πία Κολόμπο, την Μπριζίτ Μπαρντό, έγινε φίλος με την Μπαρμπαρά. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στην «Κ» είχε εξομολογηθεί: «Ούτε κατάλαβα τη διαδρομή. Δεν μου αρέσει να αναπολώ. Δεν κοιτάζω παλιές φωτογραφίες, ούτε διαβάζω τι έγραφαν για μένα. Αποφεύγω την παγίδα της νοσταλγίας γιατί θέλω να ζω ό,τι συμβαίνει γύρω μου».
Νέο Κύμα
Στο Παρίσι πήρε σπουδαία μαθήματα. «Εμαθα πόσο μεγάλο όπλο είναι η απλότητα. Η απλότητα κρύβει δύναμη, ενώ η μεγαλομανία, αδυναμία». Επέστρεψε στην Ελλάδα με γεμάτες αποσκευές, με έναν κοσμοπολιτισμό που σπάνια συναντούσες τότε, με διάθεση να εξερευνήσει νέες μουσικές επικράτειες. Στη Γαλλία ο Γιάννης Σπανός μελοποίησε Γάλλους ποιητές (Αραγκόν, Βερλέν, Ελιάρ κ.ά.). Ερχόμενος στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του ’60, θέλησε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του με την ελληνική ποίηση.
Είχε την τύχη να γνωρίσει τον Αλέκο Πατσιφά, σπουδαίο γνώστη της ποίησης και του καλού τραγουδιού. Ετσι ξεκίνησε το Νέο Κύμα. Ενθουσιασμένος με τις πρώτες του μελοποιήσεις, ο Πατσιφάς έβγαλε στη Lyra την «Πρώτη» και «Δεύτερη Ανθολογία». Την «Τρίτη Ανθολογία» ο Σπανός τη δούλεψε μεταξύ 1972-1975. Τη θεωρούσε την πιο ώριμη και ολοκληρωμένη δουλειά του πάνω στην ποίηση. «Εργο ψυχής και καρδιάς, δείγμα του μεγάλου σεβασμού και της αγάπης που τρέφω προς τους ποιητές και το κοινό», όπως είχε πει.
Σταθμός στην πορεία του ήταν και ο δίσκος που έκανε με τη Βίκυ Μοσχολιού, πάλι στη δισκογραφική εταιρεία Lyra και πάλι με την καθοδήγηση του Αλέκου Πατσιφά. Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1977 και από κει βγήκαν σπουδαίες επιτυχίες. «Ανθρωποι μονάχοι», «Σ’ ένα εξπρές», «Ας πούμε ώρα καλή», αλλά και το «Ναύτης βγήκε στη στεριά», το οποίο αρχικά ο Πατσιφάς δεν ήθελε να συμπεριληφθεί στο άλμπουμ γιατί δεν ταίριαζε με την αισθητική του. Ομως ο παραγωγός του δίσκου, Γιώργος Μακράκης, επέμεινε, το τραγούδι δεν αφαιρέθηκε και έγινε τεράστια επιτυχία.
Ηταν κορυφαίος συνθέτης, γλυκός και ζεστός άνθρωπος.
Πάντα αισιόδοξος
Ο Γιάννης Σπανός ήταν ένας γλυκός, ζεστός άνθρωπος, γενναιόδωρος με τους νεότερους. Δεν σνόμπαρε καλλιτέχνες, δεν υποτίμησε άλλες «περιοχές» του τραγουδιού. «Κυκλοφορούσα όλη τη νύχτα και πήγαινα και σε κουτούκια, όπως τα λέγαμε, χώρους που δεν ήταν πρώτοι. Εκεί γνώρισα μεγάλους λαϊκούς ερμηνευτές που τότε δεν τους υπολόγιζαν, όπως ήταν η Ρίτα Σακελλαρίου. Είχαν ένα δικό τους αίσθημα οι χώροι αυτοί. Δεν μπορείς να περιφρονείς ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού τραγουδιού», έλεγε.
Δεν τσιγκουνευόταν τα καλά λόγια για τους νέους δημιουργούς. «Υπάρχουν τραγούδια που μόλις τα ακούω ξαφνιάζομαι και αμέσως ρωτάω ποιος το έγραψε». Και πάντα ήταν αισιόδοξος. Ακόμη και στα πιο δύσκολα. «Στα χειρότερα οι Ελληνες επιστρατεύουν το χιούμορ. Ολοι ταλαιπωρούμαστε, αλλά δεν χρειάζεται να το ρίξουμε και στο μοιρολόι. Μετά τον πάτο έρχεται η άνοδος».
«Οδός Αριστοτέλους»
Σε ένα αφιέρωμα της «Κ» για τους 100 καλύτερους ελληνικούς δίσκους, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος είχε αφηγηθεί αυτή την ιστορία:
«Η “Οδός Αριστοτέλους” είναι ο τέταρτος στη σειρά δίσκος που έκανα με τον Γιάννη Σπανό. Ενα συνθέτη που αγαπώ πολύ, ταιριάζουμε και έχουμε γράψει τραγούδια που, νομίζω, άφησαν εποχή. Είχαν προηγηθεί οι δίσκοι “Μια Κυριακή”, “Σαββατόβραδο” και “Μέρες αγάπης” που έβγαλαν μεγάλα σουξέ. Εκείνο τον καιρό (1973) ο Γιάννης έμενε στο πατρικό του σπίτι, στην οδό Μοσχονησίων, ένα μικρό διαμέρισμα πολυκατοικίας στον πρώτο όροφο, γεμάτο φασαρία. Εκεί τον συναντούσα όποτε έπρεπε να δουλέψουμε. Κουβεντιάζαμε, πίναμε, ξανακουβεντιάζαμε, ξαναπίναμε και κατά τις 10 το βράδυ έφευγα σχεδόν μεθυσμένος έχοντας στις τσέπες μου μια-δυο κασέτες με μελωδίες. Γιατί, πρέπει να πω, τα περισσότερα τραγούδια που έχω γράψει με τον Σπανό είναι πάνω σε μελωδίες: μου έδινε ο συνθέτης τη μουσική κι εγώ “κάρφωνα” στις νότες τους στίχους. Στην “Οδό Αριστοτέλους”, όμως, η δουλειά έγινε αλλιώς. Εγραψα πρώτα τους στίχους και μετά ακολούθησε ο Γιάννης με τις μουσικές του».