Τι μουσική μπορεί να άκουγε ο πρώτος άνθρωπος; Μάλλον αυτή της φύσης· ο μύθος δεν μας λέει τίποτα περί μουσικής στην Εδέμ, συνεπώς ο Αδάμ δεν πρέπει να άκουγε μουσική πέρα από τιτιβίσματα και ήχους άλλων ζώων.
Ωστόσο, το υπέροχο «Ρέκβιεμ» του ο Γάλλος Γκαμπριέλ Φορέ το κλείνει με το νανουριστικό, ονειρώδες «In Paradisum» – παρηγοριά και παραμυθία μαζί απέναντι στον τρόμο του «τελευταίου μυστηρίου». Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι αυτή μια μουσική που άκουσε ο Αδάμ στα κρυφά.
Και τι μουσική μπορεί να άκουγε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε σε έναν άλλον κόσμο; Οταν ο Νιλ Αρμστρονγκ περπάτησε πάνω στη Σελήνη; Το ερώτημα διεγείρει τον κύριο Γκρι, ο οποίος είχε συγκινηθεί με την ταινία του Ντάμιεν Τσαζέλ («Ο “Πρώτος άνθρωπος” ήταν και πατέρας», 14.10.2018) με θέμα την πρώτη προσσελήνωση του 1969 και κυρίως τον ίδιο τον Αρμστρονγκ, περισσότερο ως άνθρωπο και λιγότερο ως αστροναύτη και ψυχρό τεχνοκράτη.
Ξέρουμε ότι στο Διάστημα δεν μεταδίδονται οι ήχοι. Και τις δύο, περίπου, ώρες που περπάτησαν πάνω στο φεγγάρι, πρώτος ο Αρμστρονγκ και δεύτερος ο Μπαζ Ολντριν, μουσική δεν άκουσαν. Ούτε τα τιτιβίσματα που άκουσε ο Αδάμ – ούτε και τη φωνή του Θεού επίσης. Μονάχα τη βαριά ανάσα τους μέσα στη στολή.
Η μουσική όμως που συνέθεσε ο Τζάστιν Χούργουιτς για την ταινία του Τσαζέλ μοιάζει να είναι βγαλμένη από τα όνειρα που μπορεί να έβλεπε ο Αρμστρονγκ αφότου επέστρεψε στη Γη και ορισμένες νύχτες ονειρεύτηκε πως ήταν ξανά και πάλι πίσω στη σταχτιά σιωπή της Σελήνης. Ή πίσω, στα χρόνια που είχε στην αγκαλιά του τη μικρή του κόρη, προτού πεθάνει πρόωρα και τραγικά από παιδικό καρκίνο. Αυτές οι δύο στιγμές, η μία της ανάτασης, η άλλη του πένθους, σαν να έγιναν ένα μέσα του.
Πέρα από τη λεγόμενη «περιστασιακή» μουσική (το incidental music κατά τους αγγλόφωνους), πέρα από τις μουσικές εποχής, πέρα και από το ορμητικό, εντυπωσιακό μοτίβο που εκφράζει τη δραματική ένταση, το δέος και την αποφασιστικότητα πίσω από την κοσμοϊστορική αυτή αποστολή, το άλμπουμ της μουσικής υπόκρουσης της ταινίας μοιάζει πράγματι στο μεγαλύτερο μέρος του με ένα διαρκές όνειρο, μιαν αιώρηση κάπου ανάμεσα στη Γη και τη Σελήνη, κάπου ανάμεσα σε αυτόν τον κόσμο και σε κάποιον άλλο, κάπου ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα.
Στο αιθέριο «In Paradisum», ο Φορέ χρησιμοποίησε την (αγγελική) άρπα. Το ίδιο κάνει και εδώ ο (νεότατος, στα 34 του σήμερα) Χούργουιτς, ο οποίος έχει στο ενεργητικό του δύο εκρηκτικά soundtrack, το «Whiplash» και το αριστουργηματικό «La La Land» – και οι δύο ταινίες σκηνοθετημένες από τον Τσαζέλ.
«Θυμάμαι τις σκηνές του περίπατου πάνω στο φεγγάρι», λέει ο κύριος Γκρι ακούγοντας την άρπα να τον τινάζει σαν ηλεκτρικό ρεύμα. «Θυμάμαι τώρα και την απίστευτη μουσική που είχε γράψει ο Μπράιαν Ινο μαζί με τους αδελφούς Λανουά για τις αποστολές στη Σελήνη το 1983, το «Apollo: Atmospheres and Soundtracks».
«Διαστημικές» μουσικές: Η μουσική των Πρωτόπλαστων, του ανθρώπου που αντικρίζει έναν κόσμο (ένα πρόσωπο, ένα βλέμμα, έναν ουρανό) για πρώτη φορά. Δεν το ξεχνάς ποτέ κάτι τέτοιο. Γι’ αυτό και είναι μουσική που αιωρείται κι αφού έχει τελειώσει η (όποια) ταινία. Οπως τώρα».