Της νομιμοποίησης αυθαιρέτων ουκ έστιν τέλος. Με νέα ρύθμιση, που κατατέθηκε χθες στη Βουλή, παρατείνεται έως το τέλος του 2025 –αλλά με ακριβότερο πρόστιμο– η δυνατότητα «ρύθμισης» παράνομων κατασκευών ή χρήσεων. Ισχύει για όλα τα αυθαίρετα, εκτός από τα κτίρια χωρίς άδεια ή με μεγάλες αυθαιρεσίες, για τα οποία η προθεσμία λήγει σε έξι μήνες από σήμερα. Θεσπίζεται επίσης η δυνατότητα έκδοσης ηλεκτρονικής ταυτότητας κτιρίου και για διηρημένες ιδιοκτησίες (λ.χ. για ένα διαμέρισμα), θολό ωστόσο παραμένει το τοπίο για τις παρανομίες σε κοινόχρηστους χώρους ενός κτιρίου. Η έκτη ρύθμιση σε διάστημα μιας δεκαετίας για νομιμοποίηση αυθαιρεσιών κατατέθηκε χθες στη Βουλή. Δεν πρόκειται για αυτοτελές πλαίσιο (όπως πριν από μία δεκαετία, με τη ρύθμιση Σουφλιά για τους ημιυπαίθριους), αλλά για επιμέρους τροποποίηση της ισχύουσας νομοθεσίας, που εισήχθη σε σχέδιο νόμου με τη μορφή τροπολογίας. Συγκεκριμένα:
• Παρατείνεται έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025 η νομιμοποίηση αυθαιρέτων μέσω της ισχύουσας ρύθμισης (ν. 4495/17).
• Για τα «μεγάλα αυθαίρετα», η δυνατότητα νομιμοποίησης παύει στις 30 Ιουνίου 2020. Πρόκειται για τα αυθαίρετα που έχουν χτιστεί χωρίς οικοδομική άδεια ή έχουν μεγάλες υπερβάσεις (λ.χ. η κάλυψη, το ύψος και η δόμηση να μην ξεπερνούν το 40% των όσων προέβλεπε η άδεια).
• Το πρόστιμο νομιμοποίησης θα συνεχίζει να υπολογίζεται όπως σήμερα για τους επόμενους έξι μήνες. Από την 1η Ιουλίου 2020 και για ένα έτος θα είναι προσαυξημένο κατά 20%. Στη συνέχεια θα αυξάνεται κατά 5% ετησίως. Επομένως, για όσα αυθαίρετα δηλωθούν από την 1η Ιουλίου 2021 έως τις 30 Ιουνίου 2022 θα είναι αυξημένο κατά 25%, έως τις 30 Ιουνίου 2023 κατά 30%, έως τις 30 Ιουνίου 2024 κατά 35% και, τέλος, από την 1η Ιουλίου 2024 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025 κατά 40%.
Προκειμένου να ξεκαθαρίσει η κατάσταση με τις δηλώσεις αυθαιρέτων που έχουν μεταφερθεί από τον ένα νόμο στον άλλο, το υπουργείο δίνει συγκεκριμένες προθεσμίες για να υποβάλει ο μηχανικός τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Οι ημερομηνίες αυτές εξαρτώνται από τον χρόνο που υποβλήθηκε το αίτημα μεταφοράς ή εξοφλήθηκε το παράβολο. Και αφορά είτε μεταφορά δηλώσεων από τον ν. 4014/11 στον ν. 4178/13, ή τις περιπτώσεις υπαγωγής στον 4178/13 που δεν μεταφέρονται στον ν. 4495/17. Η προθεσμία για τα δικαιολογητικά λήγει τον Μάιο του 2020, για όσες υποβλήθηκαν έως το τέλος του 2013 και τον Μάιο του 2021 για όσες υποβλήθηκαν το 2017 (με ενδιάμεσες προθεσμίες).
«Με την προτεινόμενη ρύθμιση τίθεται το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κλείσει οριστικά ο κύκλος των τακτοποιήσεων αυθαιρέτων κατασκευών», αναφέρει η αιτιολογική έκθεση των ρυθμίσεων. «Η παράταση σέβεται απολύτως το νομολογιακό προηγούμενο, καθώς: α) θέτει συγκεκριμένες, τελικές καταληκτικές ημερομηνίες για την τακτοποίηση, β) παρέχει αντικίνητρα για την καθυστερημένη τακτοποίηση (κυρίως την καταβολή αυξημένου προστίμου), γ) δεν αφορά σε αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσεις μεταγενέστερες της 28ης Ιουλίου 2011 και δ) συνδέει την τακτοποίηση με το μέτρο της ηλεκτρονικής ταυτότητας, το οποίο θεωρήθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας ως βασικό μέσο αποτροπής της αυθαίρετης δόμησης στο μέλλον και απαραίτητο στοιχείο ορθολογικού και χωροταξικού πολεοδομικού σχεδιασμού».
Το πρώτο επιχείρημα στην αιτιολογική έκθεση είναι έωλο, καθώς και ο νόμος του 2017, όπως και όλοι οι προηγούμενοι, έθεταν τελικές, καταληκτικές ημερομηνίες, οι οποίες στη συνέχεια… παρατείνονταν. Επιλέγοντας να παρατείνει τη σημερινή ρύθμιση, τροποποιώντας την μόνο ως προς τα πρόστιμα και την «αφαίρεση» των μεγάλων αυθαιρέτων μετά τον Ιούνιο του 2020, το υπ. Περιβάλλοντος κινήθηκε στον πιο ασφαλή, από νομική άποψη, δρόμο, καθώς όλες οι κατηγοριοποιήσεις και οι απαγορεύσεις έχουν ήδη κριθεί από το ΣτΕ συνταγματικές. Ετσι, παρά τις δηλώσεις του υπουργού Κ. Χατζηδάκη κατά των διαδοχικών παρατάσεων των προηγούμενων νόμων, το υπουργείο τελικά έδωσε… τη μεγαλύτερη παράταση των τελευταίων ετών.
2,2 εκατομμύρια δηλώσεις από το 2009
Το 1,3 εκατομμύριο έχουν ξεπεράσει οι δηλώσεις αυθαιρέτων από τις τρεις τελευταίες ρυθμίσεις. Από αυτές, όμως, μόνο περί το ένα τρίτο έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία, ενώ μεγάλος αριθμός δηλώσεων παραμένει στα αρχικά στάδια, πριν την πληρωμή παραβόλου.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που έδωσε χθες στη δημοσιότητα το Τεχνικό Επιμελητήριο (που διαχειρίζεται την πλατφόρμα δήλωσης αυθαιρέτων):
• Οι δηλώσεις στον τελευταίο νόμο (ν. 4495/2017) φθάνουν τις 523.176. Από αυτές, τη διαδικασία έχει ολοκληρώσει λιγότερο από το ένα πέμπτο και συγκεκριμένα οι 95.969. Σημαντικός είναι ο αριθμός (171.639) που βρίσκεται στο αρχικό, διερευνητικό στάδιο της διαδικασίας.
• Επιπλέον 72.832 δηλώσεις που είχαν αρχικά γίνει στην προηγούμενη ρύθμιση (ν. 4178/13) «μεταφέρθηκαν» στον ισχύοντα νόμο, προφανώς λόγω μεγαλύτερης έκπτωσης στο πρόστιμο.
• Οι δηλώσεις που έγιναν στον νόμο του 2013 ανέρχονται σε 399.829. Περίπου στα δύο τρίτα των περιπτώσεων (276.108) η διαδικασία αποπληρωμής του παραβόλου και του προστίμου έχει ολοκληρωθεί.
• Ακόμα 273.982 δηλώσεις αυθαιρέτων έχουν «μεταφερθεί» από τον πρώτο νόμο για τα αυθαίρετα (ν. 4014/11) στον νόμο του 2013. Περίπου στις μισές (166.359) το πρόστιμο έχει αποπληρωθεί. Ενας σημαντικός αριθμός, 45.130, βρίσκεται σε αρχικό στάδιο.
• Τέλος, στον ν. 4014/11 απέμειναν 74.716 δηλώσεις αυθαιρέτων. Από αυτές, περίπου 27.000 βρίσκονται σε αρχικό στάδιο και είναι άγνωστο αν τελικά θα διεκπεραιωθούν. Αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου 176.000 δηλώσεις που είχαν καταχωρηθεί το 2011-2013 χωρίς να προχωρήσουν, τελικώς διαγράφηκαν, αφού δεν υπήρχε πλέον τρόπος να διεκπεραιωθούν.
Συνολικά, λοιπόν, από το 2011 έως το 2019 δηλώθηκαν 1.344.535 πολεοδομικές παρανομίες. Αν σε αυτές προστεθούν οι 890.021 δηλώσεις που έγιναν με βάση τον νόμο Μπιρμπίλη (2010) για τους ημιυπαίθριους και οι 6.790 δηλώσεις που έγιναν με τον αντίστοιχο νόμο Σουφλιά (2009), τότε ο συνολικός αριθμός των δηλώσεων πολεοδομικών παρανομιών φθάνει αισίως τα 2.241.346.
Πάντως, ένα μεγάλο μέρος των δηλώσεων βρίσκεται ακόμη σε αρχικά στάδια: περίπου 250.000 δηλώσεις μέσω του ν. 4495 βρίσκονται πριν από το στάδιο πληρωμής παραβόλου (υπαγωγή), ακόμα 123.000 από τον ν. 4178 και 43.000 από τον ν. 4014. Αντίθετα, η διαδικασία έχει ολοκληρωθεί για 585.000 δηλώσεις, λίγο περισσότερο από το ένα τρίτο των συνολικών.
Οσον αφορά τα έσοδα, από τις τρεις τελευταίες ρυθμίσεις έχουν εισπραχθεί 2.469.091.357 ευρώ (περίπου από 1 δισ. από τους νόμους του 2011 και 2013 και 390.000 από τον νόμο του 2017). Αν σε αυτά προστεθούν τα 933.542.303 ευρώ που εισπράχθηκαν από τη ρύθμιση Μπιρμπίλη και τα 32.174.108 ευρώ από τη ρύθμιση Σουφλιά, τότε το σύνολο των εσόδων ξεπερνά τα 3,43 δισ. ευρώ.