Είναι το σχέδιο που παρουσίασε η κυβέρνηση, για τη διαχείριση του προσφυγικού – μεταναστευτικού προβλήματος, η οριστική λύση; Μικρές οι πιθανότητες. Η σημερινή κυβέρνηση, όπως και η προηγούμενη, κινείται σε αχαρτογράφητα νερά. Καλείται να διαχειριστεί ένα ζήτημα που υπερβαίνει τις δυνατότητες της χώρας και απαιτεί ενιαία στρατηγική τουλάχιστον σε επίπεδο Ε.Ε. και συνεννοήσεις σε ακόμα ευρύτερο, γεωπολιτικά, πλαίσιο. Ωστόσο, αυτές οι προϋποθέσεις δεν υφίστανται.
Οι επιλογές της Αθήνας είναι περιορισμένες. Εκείνοι που θα μπορούσαν και θα έπρεπε να συνδράμουν περιορίζονται σε ρόλο παρατηρητή και, όχι λίγες φορές, αφ’ υψηλού κριτή και τιμητή για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Με τις προοπτικές μετακίνησης, είτε οργανωμένα είτε λάθρα, από την Ελλάδα προς άλλες χώρες της Ε.Ε. να είναι εξαιρετικά περιορισμένες και την απειλή της επιστροφής τους εδώ εάν συλληφθούν, η χώρα μας, ήδη από το 2015, καλείται να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα ενός διαρκώς διογκούμενου αριθμού προσφύγων και μεταναστών. Η κυβέρνηση κατέληξε στην επιλογή των κλειστών κέντρων κράτησης στα νησιά και των κέντρων «ελεγχόμενης φιλοξενίας» στην ενδοχώρα, σε μια προσπάθεια αφενός να κατευνάσει τις ανησυχίες των τοπικών κοινωνιών και αφετέρου με την ελπίδα η προοπτική διαμονής σε κλειστά κέντρα να λειτουργήσει αποτρεπτικά και να περιορίσει τις αφίξεις, οι οποίες συνεχίζονται σε αυξημένους αριθμούς, τέτοιους που καθιστούν κενή νοήματος τη φράση «αποσυμφόρηση των νησιών».
Η ανάσχεση των ροών είναι το ένα κρίσιμο στοίχημα. Το δεύτερο, ίσως πιο σημαντικό, είναι η αποκατάσταση ενός αποτελεσματικού μηχανισμού επιστροφών όσων κρίνεται ότι δεν δικαιούνται την παροχή ασύλου. Ο μηχανισμός που συμφωνήθηκε ανάμεσα σε Ε.Ε. και Τουρκία το 2016 δεν λειτούργησε ποτέ πραγματικά, όπως αποδεικνύεται από τους αριθμούς. Η Τουρκία είναι ο δύσκολος παράγων στην εξίσωση των επιστροφών, καθώς αποδείχθηκε διαχρονικά απρόθυμος εταίρος σε έναν τέτοιο μηχανισμό, ακόμη και στο πλαίσιο διμερών συμφωνιών με την Ελλάδα. Εξίσου περίπλοκη έχει αποδειχθεί συχνά στο παρελθόν η διαδικασία επιστροφών απευθείας στις χώρες προέλευσης, η συνεργασία των οποίων δεν μπορεί να προεξοφληθεί. Και εκεί θα κριθεί σε σημαντικό βαθμό η επιτυχία ή μη του σχεδίου που παρουσίασε και σταδιακά θέτει σε εφαρμογή η κυβέρνηση.