Την 25η Ιουνίου 2018 το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης εξέδωσε την Οδηγία 2018/822/Ε.Ε., η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαφάνειας και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών αναφορικά με την πάταξη των διασυνοριακών επιθετικών φορολογικών σχεδιασμών.
Συγκεκριμένα, η Οδηγία εισάγει την υποχρέωση στους συμβούλους των φορολογουμένων (στους λεγόμενους «ενδιάμεσους») ή στους ίδιους τους φορολογουμένους (κατά περίπτωση) να γνωστοποιούν στις φορολογικές αρχές τις διασυνοριακές συναλλαγές τους, εφόσον αυτές παρουσιάζουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού.
Εν συνεχεία, οι φορολογικές αρχές όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε. θα ανταλλάσσουν τις πληροφορίες αυτές κάθε ημερολογιακό τρίμηνο.
Βασικές έννοιες
Ως «δηλωτέα διασυνοριακή ρύθμιση (ή συναλλαγή)» θεωρείται μία ρύθμιση, είτε μεταξύ δύο ή περισσότερων κρατών-μελών είτε μεταξύ ενός κράτους-μέλους και μιας τρίτης χώρας, εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Ως «ενδιάμεσος» ορίζεται κάθε πρόσωπο που εμπλέκεται με κάποιο τρόπο στη δηλωτέα διασυνοριακή συναλλαγή, ήτοι κάθε πρόσωπο που καταρτίζει, διαθέτει στην αγορά, οργανώνει ή διαχειρίζεται την υλοποίηση της εν λόγω συναλλαγής (π.χ. ο δικηγόρος, ο λογιστής, ο φορολογικός σύμβουλος, κ.λπ.).
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο «ενδιάμεσος» απαλλάσσεται από την υποχρέωση γνωστοποίησης, για παράδειγμα όταν υπάρχει επαγγελματικό απόρρητο, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο του κράτους-μέλους, όταν βρίσκεται εκτός Ε.Ε., όταν διαθέτει απόδειξη ότι η γνωστοποίηση έχει γίνει από άλλον ενδιάμεσο, κ.λπ. Στις περιπτώσεις αυτές την υποχρέωση γνωστοποίησης έχει ο ίδιος ο φορολογούμενος.
Οι πληροφορίες που θα γνωστοποιούνται περιλαμβάνουν στοιχεία των εμπλεκόμενων μερών, όπως το όνομα, τον ΑΦΜ, τη φορολογική κατοικία, κ.λπ., λεπτομέρειες για την ίδια τη διασυνοριακή ρύθμιση, καθώς και τα διακριτικά γνωρίσματα τα οποία καθιστούν τη διασυνοριακή ρύθμιση δηλωτέα.
Η Οδηγία καλύπτει όλους τους φόρους που προβλέπονται από την εθνική νομοθεσία ενός κράτους-μέλους, με εξαίρεση τον ΦΠΑ, τελωνειακούς δασμούς, ειδικούς φόρους κατανάλωσης και ασφαλιστικές εισφορές.
Οι κυρώσεις της παραβίασης της υποχρέωσης γνωστοποίησης καθορίζονται από το κάθε κράτος-μέλος και θα πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές.
Σημαντικές προθεσμίες
Τα κράτη-μέλη οφείλουν να ενσωματώσουν την Οδηγία στην εσωτερική τους νομοθεσία μέχρι τις 31/12/2019. Η πρώτη προθεσμία γνωστοποίησης στις φορολογικές αρχές λήγει στις 31/8/2020 και αφορά συναλλαγές που έχουν υλοποιηθεί το διάστημα από 25/6/2018 (ήτοι αναδρομικά) και έως 30/6/2020.
Περαιτέρω, η προθεσμία γνωστοποίησης ορίζεται στις 30 ημέρες από την ημέρα όπου η ρύθμιση είναι έτοιμη ή διαθέσιμη για εφαρμογή ή από την ολοκλήρωση του πρώτου σταδίου της εφαρμογής (ό,τι από τα δύο συμβεί πρώτο). Η πρώτη αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών αρχών θα γίνει την 31η Οκτωβρίου 2020.
Διακριτικά γνωρίσματα επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού.
Η Οδηγία δεν δίνει τον ορισμό της έννοιας του «επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού». Προβλέπει όμως εκείνα τα χαρακτηριστικά μιας συναλλαγής ή ρύθμισης, τα οποία συνιστούν ισχυρή ένδειξη για την ύπαρξη φορο-αποφυγής ή κατάχρησης. Οι ενδείξεις αυτές αποκαλούνται Διακριτικά (hallmarks).
Tα Διακριτικά διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες και κάποια από αυτά λαμβάνονται υπόψη μόνο όταν πληρούν το «κριτήριο ελέγχου κύριου οφέλους» (main benefit test), εάν δηλαδή μπορεί να αποδειχθεί ότι το κύριο όφελος ή ένα από τα κύρια οφέλη που μπορεί κάποιος εύλογα να αναμένει από τη συναλλαγή, συνίσταται στην απόκτηση φορολογικού πλεονεκτήματος (απαλλαγή, μείωση, επιστροφή ή αναβολή φόρου, αύξηση φορολογικών ζημιών, κ.λπ.).
Η Ελλάδα δεν έχει ενσωματώσει ακόμα την Οδηγία στην εσωτερική της νομοθεσία και συνεπώς θα πρέπει να το πράξει έως το τέλος του τρέχοντος έτους. Με βάση τις σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις, οι «ενδιάμεσοι» σύμβουλοι, αλλά και οι επιχειρήσεις και οι λοιποί φορολογούμενοι θα πρέπει να εξετάσουν με προσοχή τις διασυνοριακές συναλλαγές τους, οι οποίες υλοποιήθηκαν από την 25/6/2018 και μετά, ώστε να αξιολογήσουν εάν αυτές έχουν τα διακριτικά γνωρίσματα μιας δηλωτέας συναλλαγής και συνεπώς εάν έχουν υποχρέωση γνωστοποίησης στις φορολογικές αρχές, όπως αναλύσαμε.
* Η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη του φορολογικού τμήματος της ASnetwork (www.asnetwork.gr).