Μία από τις χειρότερες κληρονομιές του λαϊκισμού είναι η συκοφάντηση οποιασδήποτε πρωτοβουλίας που έρχεται από «τα κάτω» και μπορεί να μπολιάσει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, η οποία –ας μη γελιόμαστε– δεν είναι στα καλύτερά της. Η καχυποψία για τις «λαϊκές πρωτοβουλίες» έχει βάση, διότι στο όνομα του απροσδιόριστου λαού έγιναν εγκλήματα, και δεν εννοούμε μόνο τις καριέρες που έχτισαν κάποιοι. Πολλοί κολάκεψαν τους πολίτες με υποσχέσεις που δεν μπορούσαν να υλοποιηθούν και μετά δίχασαν τις χώρες τους φτιάχνοντας φανταστικούς εχθρούς για να δικαιολογήσουν την αποτυχία τους. Από την άλλη, ζήσαμε δημοψήφισμα με ερώτημα την… Debt Sustainability Analysis, που κόντεψε να τινάξει την Ελλάδα στον αέρα. Στη Βρετανία διακινήθηκαν χειρότερα ψεύδη, όπως τα περί «τουρκικής μεταναστευτικής εισβολής», που οδήγησαν στο Brexit.
Με βάση αυτήν τη νωπή εμπειρία, πολλοί δεν είδαν με καλό μάτι την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τη νομοθέτηση με λαϊκή πρωτοβουλία, πρόταση που αποδέχθηκε η κυβέρνηση και τελικώς στο άρθρο 73 προστέθηκε η εξής παράγραφος: «Με υπογραφή 500.000 πολιτών που έχουν δικαίωμα ψήφου, μπορούν να κατατίθενται έως δύο ανά κοινοβουλευτική περίοδο προτάσεις νόμων στη Βουλή, οι οποίες με απόφαση του προέδρου της παραπέμπονται στην οικεία κοινοβουλευτική επιτροπή προς επεξεργασία και εν συνεχεία εισάγονται υποχρεωτικά προς συζήτηση και ψήφιση στην Ολομέλεια του σώματος. Οι προτάσεις νόμων του προηγούμενου εδαφίου δεν μπορεί να αφορούν θέματα δημοσιονομικά, εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας…».
Σε αυτήν τη συνταγματική διάταξη κάποιοι είδαν την κληρονομιά της αμεσοδημοκρατίας που άνθησε στις «πλατείες» και άλλοι άκουσαν έναν αντίλαλο των «Αγανακτισμένων». Βάσιμες οι υποψίες, αλλά από την άλλη πρέπει να θυμηθούμε ότι υπάρχουν θετικές πρωτοβουλίες «από τα κάτω» που έμειναν στο συρτάρι, από τον φόβο θορυβωδών μειοψηφιών. Από το 2012, π.χ., λιμνάζει μια νομοθετική πρωτοβουλία που είχε αναλάβει ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης. Το σχέδιο νόμου, που έφτιαξαν οι συνταγματολόγοι Ν. Αλιβιζάτος, Αντ. Μανιτάκης και Μιχ. Βροντάκης, προέβλεπε κανόνες στις διαδηλώσεις των 50 ατόμων, αυτές που για ψύλλου πήδημα παραλύουν τα κέντρα των πόλεων. Το σχέδιο «αρχειοθετήθηκε» μετ’ επαίνων.
Η εν λόγω πρωτοβουλία δεν ήταν ακριβώς «λαϊκή», αλλά ήταν «από τα κάτω», εκτός δηλαδή της τυπικής διαδικασίας. Τώρα τουλάχιστον θα συζητηθεί αν έχει ως προίκα 500.000 υπογραφές. Βεβαίως, υπάρχει ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθεί η νέα διάταξη από τους λαϊκιστές. Αλλά σάμπως δεν εργαλειοποιήθηκαν τόσοι και τόσοι θεσμοί της αμιγούς αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας;
Εν κατακλείδι, αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι πως ο λαϊκισμός δεν ηττάται με νομοθετήματα. Απαιτεί διαρκή αγώνα…