Η απεικόνιση της ανισότητας στην ηγεσία

Η απεικόνιση της ανισότητας στην ηγεσία

10' 3" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Παρότι την τελευταία δεκαετία έχουν σημειωθεί άλματα, η σύγχρονη ιστορία των γυναικών σε θέσεις ηγεσίας κρατών παραμένει εκπληκτικά μικρή. Η έλλειψη εκπροσώπησης των γυναικών στην πολιτική εξουσία είναι επίσης ένα φαινόμενο πολύ πιο σύγχρονο από ό,τι φανταζόμαστε. Τόσο στην αρχαιότητα όσο και κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, οι γυναίκες διατηρούσαν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της κληρονομικής ισχύος των μοναρχιών.

Ωστόσο, ο κατάλογος των εκλεγμένων και διορισμένων γυναικών αρχηγών κρατών μάς πάει πίσω μόλις 80 χρόνια. Από τα 195 επίσημα κράτη που αναγνωρίζει ο ΟΗΕ, μόλις τα 59 –δηλαδή λιγότερα από το ένα τρίτο– τοποθέτησαν σε κάποια στιγμή της ιστορίας τους μια γυναίκα στο κυβερνητικό τιμόνι. Δυστυχώς, τα περισσότερα από αυτά δεν είχαν παραπάνω από μία γυναίκα πρωθυπουργό, πρόεδρο, η γενική γραμματέα.

Πέρα από την ανισότητα που διαιωνίζεται, η σύγχρονη ιστορία της πολιτικής εκπροσώπησης των γυναικών χαρακτηρίζεται από ένα ακόμη παράδοξο: οι χώρες που έχουν αγκαλιάσει και εμπιστευθεί την ηγεσία σε γυναίκες δεν είναι αυτές που θα περίμενε κάποιος. Από τη Σιριμάβο Μπανταρανάικε στη Σρι Λάνκα, την πρώτη γυναίκα παγκοσμίως που έγινε μη κληρονομική επικεφαλής κυβερνήσεως, μέχρι την Μπεναζίρ Μπούτο στο Πακιστάν, την πρώτη γυναίκα επικεφαλής κυβερνήσεως μουσουλμανικής χώρας, δεκάδες αναπτυσσόμενα κράτη πρωτοπόρησαν τις δεκαετίες του ’60 και ’70, σπάζοντας τα σύγχρονα στερεότυπα της ανδροκρατούμενης πολιτικής εξουσίας. Το 1980, η Γιουτζίνια Τσαρλς εξελέγη πρωθυπουργός του εξωτικού νησιού της Δομίνικα, και κατ’ επέκταση ανεδείχθη ως πρώτη γυναίκα αρχηγός κράτους στην αμερικανική ήπειρο. Σαράντα χρόνια μετά, οι ΗΠΑ δεν έχουν ακόμη καταφέρει να φτάσουν σε αυτό το σημείο της πολιτικής εκπροσώπησης, καθώς η Χίλαρι Κλίντον, η μόνη γυναίκα υποψήφια μεγάλου κόμματος στην ιστορία της χώρας, έχασε τις προεδρικές εκλογές του 2016 από τον εν ενεργεία πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ. Με εξαίρεση τη μεταβατική, υπηρεσιακή θητεία της Βασιλικής Θάνου, η χώρα μας ανήκει και αυτή στη λίστα των κρατών που εξακολουθούν να μην εμπιστεύονται γυναίκες στο τιμόνι της χώρας.

Τα ιστορικά στοιχεία είναι αρκετά απαισιόδοξα, ωστόσο μια σειρά από σύγχρονα παραδείγματα ηγετών έχουν ξεκινήσει να σπάνε επιτυχώς τα στερεότυπα και να αναδεικνύουν την αξία και ισχύ των γυναικών. Ανάμεσά τους βρίσκεται η Νεοζηλανδή Τζασίντα Αρντερν, η οποία πέρυσι έφερε στον κόσμο το πρώτο της παιδί ενώ βρισκόταν στον πρωθυπουργικό θώκο και η οποία κέρδισε τον παγκόσμιο σεβασμό με την ηρεμία, την ενσυναίσθηση και τον δυναμισμό που επέδειξε στην τραγική τρομοκρατική επίθεση του Κράισττσερτς.

Ακολουθούν έξι ιστορίες δυναμικών γυναικών που διετέλεσαν ηγέτες κρατών και οι οποίες χαρτογραφούν την εξέλιξη της εκπροσώπησης των γυναικών στην πολιτική εξουσία ανά τις δεκαετίες.

Σιρ. Μπανταραναϊκε, Σρι Λάνκα

Η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός

Η απεικόνιση της ανισότητας στην ηγεσία-1

Το όνομα της Σιριμάβο Μπανταρανάικε είναι γραμμένο με ανεξίτηλο μελάνι στη λίστα των γυναικών αρχηγών κρατών, καθώς είναι η πρώτη γυναίκα παγκοσμίως που έγινε μη κληρονομική επικεφαλής κυβερνήσεως στη νεότερη ιστορία. Η κόρη μιας ισχυρής αριστοκρατικής οικογένειας με έντονη πολιτική ιστορία έγινε πρωθυπουργός της Σρι Λάνκα –τότε γνωστής ως Κεϋλάνη– στις 21 Ιουλίου 1960, ενώ υπηρέτησε συνολικά τρεις πρωθυπουργικές θητείες: το 1960-1965, το 1970-1977 και το 1994-2000. Η Μπανταρανάικε διετέλεσε επίσης υπουργός Εξωτερικών, Αμυνας και Εργασίας, ενώ κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας της μεταμόρφωσε ολοκληρωτικά τη Σρι Λάνκα, θεσπίζοντας το νέο Σύνταγμα της χώρας, εφαρμόζοντας μία σειρά από σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις, και στηρίζοντας τον ρόλο των γυναικών σε μια κοινωνία που μεταβαλλόταν απότομα.

Οντας η πρώτη γυναίκα επικεφαλής κυβερνήσεως, και μάλιστα σε μία αναπτυσσόμενη χώρα, η Μπανταρανάικε συνάντησε σεξισμό και μισογυνισμό στην πολυετή πολιτική της καριέρα. Οι πολιτικοί της αντίπαλοι συχνά έκαναν λόγο για «κυβερνητικό επιτελείο κουζίνας», αναφερόμενοι στο πρώτο της υπουργικό σχήμα, ενώ τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της χώρας την αποκαλούσαν «κλαίουσα χήρα», αναφερόμενα στη δολοφονία του συζύγου της, το 1959.

Ωστόσο, οι δεκάδες αλλαγές που έφερε η Μπανταρανάικε, απέδειξαν τον δυναμισμό και το ηγετικό της προφίλ. Η πρωθυπουργός έφερε την άμεση μετατόπιση των δομών εξουσίας μακριά από την αγγλόφιλη ελίτ, που μεταξύ άλλων είχε ερείσματα στις ένοπλες δυνάμεις και στην αστυνομία, και επιβίωσε από δύο απόπειρες πραξικοπήματος. Η Μπανταρανάικε απεβίωσε τελικά στις 10 Οκτωβρίου του 2000, ανήμερα τις βουλευτικές εκλογές της χώρας, αφού πρώτα εξάσκησε το εκλογικό της δικαίωμα για τελευταία φορά. Σήμερα, το Διεθνές Αεροδρόμιο της Σρι Λάνκα φέρει το όνομά της.

Γκολντα Μεϊρ, Ισραήλ

Από δασκάλα, επικεφαλής

Η απεικόνιση της ανισότητας στην ηγεσία-2

Πρωτοπόρος, οραματίστρια, τολμηρή, εξαιρετική με την οικονομική διαχείριση, και χαρισματικότατη ομιλήτρια: η Γκόλντα Μέιρ ανήκει αδιαμφισβήτητα στο πάνθεον των ηγετών του 20ού αιώνα. Η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός του Ισραήλ, η οποία κυβέρνησε από το 1969 έως το 1974 υπήρξε μία εκ των ιδρυτών του εβραϊκού κράτους, περισσότερο ακτιβίστρια απ’ ό,τι πολιτικός, και μια γυναίκα της οποίας η προσωπική ιστορία είναι κεντρική στον μύθο του σύγχρονου Σιωνισμού.

Γεννημένη στις 3 Μαΐου του 1898 στο Κίεβο της Ουκρανίας, από πατέρα ξυλουργό και μητέρα νοικοκυρά, η Μέιρ πήρε το όνομά της από τη γιαγιά της: μια μητριαρχική φιγούρα που έζησε μέχρι τα 94 και έπινε πάντα το τσάι της με αλάτι, και όχι ζάχαρη, έτσι ώστε να μην ξεχάσει ποτέ την πικρία της εβραϊκής διασποράς.

Ακαδημαϊκές βραδιές

Η Μέιρ ξεκίνησε τη σταδιοδρομία της ως δασκάλα, ενώ κατά τη διάρκεια της διαμονής της στο Κολοράντο των Ηνωμένων Πολιτειών, διοργάνωνε ακαδημαϊκές βραδιές στο σπίτι της συζητώντας για τη λογοτεχνία, την ψήφο των γυναικών και τον συνδικαλισμό. Το 1921 επέστρεψε στην Παλαιστίνη για να ενταχθεί αμέσως στο εβραϊκό απελευθερωτικό κίνημα, ενώ τα χρόνια μετά την απελευθέρωση η Μέιρ κατείχε επί σχεδόν 20 χρόνια διάφορα σημαντικά χαρτοφυλάκια, με κορυφαίο εκείνο των Εξωτερικών από το οποίο οικοδόμησε τη στενή σχέση της ισραηλινής κοινότητας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Παρά τα επιτεύγματα και τη φήμη της, η Μέιρ δεν ήταν ιδιαίτερη φεμινίστρια και ασχολήθηκε ελάχιστα με ζητήματα ισότητας των φύλων. Οι γυναίκες του σύγχρονου Ισραήλ κάνουν λόγο για μια γυναίκα που «ανέβηκε την πυραμίδα της εξουσίας και μετά έριξε τη σκάλα πίσω της», ενώ ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, ο πρώτος Ισραηλινός πρωθυπουργός, την αποκάλεσε κάποτε «ο μόνος άντρας στην κυβέρνηση».

Γιουτζινια Τσαρλς, Δομίνικα

Η Σιδηρά Κυρία της Καραϊβικής

Η απεικόνιση της ανισότητας στην ηγεσία-3

Η εντυπωσιακή πορεία της Γιουτζίνια Τσαρλς περιέχει δεκάδες αξιοσημείωτες πρωτιές. Πρόκειται για την πρώτη γυναίκα δικηγόρο στη Δομίνικα, την πρώτη και μέχρι σήμερα μόνη γυναίκα πρωθυπουργό στο νησί της Καραϊβικής, και την πρώτη γυναίκα στην ήπειρο της Αμερικής που εκλέχθηκε επικεφαλής της κυβέρνησης.

Η Γιουτζίνια Τσαρλς διετέλεσε πρωθυπουργός από το 1980 έως το 1995, κυβερνώντας για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα οποιουδήποτε Δομινικανού πρωθυπουργού και καθιερώνοντας παράλληλα ένα ρεκόρ για τη μακρύτερη συνεχή υπηρεσία οποιασδήποτε γυναίκας πρωθυπουργού στην ιστορία.

Η πολυετής θητεία της δεν ήρθε χωρίς έντονες αντιδράσεις. Το 1981, μια ομάδα Καναδών και Αμερικανών μισθοφόρων, που ως επί το πλείστον ήταν μέλη ακροδεξιών ρατσιστικών ομάδων και της Κου Κλουξ Κλαν, σχεδίασε ένα πραξικόπημα για την αποκατάσταση του πρώην πρωθυπουργού Πάτρικ Τζον. Η προσπάθεια, η οποία είναι πλέον γνωστή με την κωδική ονομασία «Αποστολή Κόκκινος Σκύλος», ματαιώθηκε τελικά από Αμερικανούς ομοσπονδιακούς πράκτορες στη Νέα Ορλεάνη. Παρότι υπήρξε αρκετά δημοφιλής, η Γιουτζίνια Τσαρλς και το κόμμα της θεωρήθηκαν αρκετά συντηρητικοί για τα πρότυπα της Καραϊβικής. Στην πραγματικότητα, οι σύγχρονοι πολιτικοί αναλυτές θεωρούν πως πολλές από τις πολιτικές της ήταν κεντρώες ή και αριστερές: Για παράδειγμα, η Τσαρλς εισήγαγε διάφορα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας ενώ ενίσχυσε τον ρόλο των γυναικών στη μικρή οικονομία του νησιού.

Ωστόσο, η γυναίκα πρωθυπουργός ήταν περισσότερο γνωστή για τη σκληρή στάση της απέναντι στη διαφθορά και στην τυφλή υπεράσπιση των ατομικών και οικονομικών ελευθεριών. Για την ασυμβίβαστη στάση της σε αυτά και διάφορα άλλα ζητήματα, η Τσαρλς έμεινε στην ιστορία ως η «Σιδηρά Κυρία της Καραϊβικής».

Μπεναζιρ Μπουτο, Πακιστάν

Ταξίδι ενάντια στις πιθανότητες

Η απεικόνιση της ανισότητας στην ηγεσία-4

Η Μπεναζίρ Μπούτο διένυσε ένα πολιτικό ταξίδι ενάντια σε όλες τις πιθανότητες: από τη θαυμαστή άνοδό της, μέχρι την προβλέψιμη πτώση της και το τραγικό της τέλος. Η πρώτη γυναίκα επικεφαλής της κυβέρνησης μιας μουσουλμανικής χώρας – και μάλιστα μιας χώρας η οποία ένα χρόνο πριν από την εκλογική της νίκη είχε περάσει έναν νόμο που μείωνε τη σημασία της δικαστικής μαρτυρίας των γυναικών στο ήμισυ εκείνης των ανδρών– η Μπούτο διατηρεί μέχρι και σήμερα την κληρονομιά τής ισχυρότερης προσωπικότητας στην ιστορία του Πακιστάν.

Μεγαλωμένη στη σκιά του χαρισματικού και αμφιλεγόμενου πατέρα της, η Μπούτο ήρθε στο προσκήνιο όταν ο Ζουλφικάρ Αλί Μπούτο κρεμάστηκε το 1979. Ο θάνατός του πυροδότησε το πάθος της νεαρής Μπούτο για την πολιτική και η αποστολή του πατέρα της για τον εκδημοκρατισμό και τη μεταρρύθμιση του Πακιστάν έγινε πλέον όραμά της.

Αποτελεί έμπνευση

Η Μπούτο συνεχίζει να εμπνέει εκατομμύρια γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο, όχι μόνο με την εκπληκτική άνοδό της στην εξουσία, αλλά και χάρη στη γοητεία και στο πνεύμα της, την πολιτική της διάνοια και την έντονη προσωπικότητά της. Υπήρξε σπουδαία φοιτήτρια και ξεχώρισε για τις ρητορικές της ομιλίες στο Χάρβαρντ και την Οξφόρδη, εμπνέοντας όχι μόνο τα μυαλά αλλά και τις καρδιές του ακροατηρίου της – η τέως Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι, μάλιστα, γνώρισε τον μελλοντικό της σύζυγο Φίλιπ μέσω της Μπεναζίρ.

Αν κάτι κάνει την Μπούτο να ξεχωρίζει, αυτό είναι η τολμηρή θηλυκότητά της κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργικής θητείας της. Στη δεκαετία του ’80 –μια εποχή κατά την οποία η υπερ-αρρενωπότητα ήταν κανόνας για τις γυναίκες πολιτικούς– η πρωθυπουργός επαναλάμβανε συνεχώς το προσωπικό της σύνθημα «οι γυναίκες μπορούν να τα έχουν όλα», γεννώντας μάλιστα το πρώτο της παιδί ταυτόχρονα με τη θητεία της.

Τζασιντα Αρντερν, Ν. Ζηλανδία

Ηγεσία με ενσυναίσθηση

Η απεικόνιση της ανισότητας στην ηγεσία-5

Η εν ενεργεία πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, Τζασίντα Αρντερν, έχει ήδη καταφέρει να μείνει στην Iστορία. Οντας η νεότερη γυναίκα αρχηγός κράτους παγκοσμίως, η Αρντερν ανέβηκε στην εξουσία στην ηλικία των 37 ετών. Μπορεί να βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας της για κάτι παραπάνω από δύο χρόνια, ωστόσο η νεαρή πολιτικός έχει ήδη φιγουράρει πολλές φορές σε παγκόσμια πρωτοσέλιδα και έχει κερδίσει τον σεβασμό της υφηλίου με την πρωτοποριακή και δυναμική ηγεσία της.

Η Αρντερν έγινε πέρυσι η πρώτη αρχηγός κράτους η οποία συμμετείχε στην ετήσια παρέλαση υπερηφάνειας του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος, ενώ στο σύντομο χρονικό διάστημα που βρίσκεται στον πρωθυπουργικό θώκο κατάφερε να επιτύχει την αποκατάσταση των σχέσεων με τη γειτονική Αυστραλία. Η 37χρονη πρωθυπουργός γέννησε επίσης το πρώτο της παιδί ενώ υπηρετούσε ήδη τη θητεία της, στις 21 Ιουνίου 2018, προκαλώντας ένα κύμα εορτασμού στη χώρα. Ο «πρώτος κύριος» της Νέας Ζηλανδίας, ο σύζυγος της πρωθυπουργού, Κλαρκ Γκέιφορντ, είναι σήμερα ο φροντιστής του μωρού. Με την εκλογική νίκη της η Αρντερν ολοκληρώνει μια σπάνια και θεαματική σύνθεση των γυναικών στην εξουσία της χώρας, καθώς η βασίλισσα, η γενική κυβερνήτης, η πρωθυπουργός και η ανώτατη δικαστής της Νέας Ζηλανδίας είναι όλες γυναίκες.

Η σημαντικότερη στιγμή στην κυβερνητική πορεία της Αρντερν ήταν ταυτόχρονα και η δυσκολότερη. Η τρομοκρατική επίθεση στην πόλη Κράισττσερτς τον Μάρτιο του 2019 οδήγησε σε 50 νεκρούς μουσουλμάνους και εισήγαγε τη χώρα σε μια περίοδο σοκ και πένθους. Ντυμένη με μαύρο μαντίλι στο κεφάλι, ως ένδειξη σεβασμού στους μουσουλμάνους που έχασαν τη ζωή τους, η νεαρή πρωθυπουργός συναντήθηκε με συγγενείς των θυμάτων και περπάτησε μαζί τους κρατώντας τους το χέρι. Οι εικόνες αυτές ταξίδεψαν σε όλον τον κόσμο, θυμίζοντας την αξία της ηγεσίας με ενσυναίσθηση.

Αννα Μπρναμπιτς, Σερβία

Ομοφυλόφιλη πρωθυπουργός

Η απεικόνιση της ανισότητας στην ηγεσία-6

Προτού γίνει η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Σερβίας, η δυναμική Αννα Μπρνάμπιτς είχε ολοκληρώσει μια επιτυχημένη πορεία ως υπουργός Δημόσιας Διοίκησης, με εντυπωσιακές σπουδές στην Αγγλία και στις ΗΠΑ.

Η 43χρονη πολιτικός είχε βραβευθεί στο παρελθόν ως «επιχειρηματίας της χρονιάς» στη χώρα της, ενώ μιλάει άπταιστα αγγλικά και ρωσικά. Ωστόσο, όλα αυτά ωχριούν μπροστά στο εξής χαρακτηριστικό της: η Μπρνάμπιτς έχει δηλώσει ανοιχτά πως είναι ομοφυλόφιλη.

Η τοποθέτησή της στον πρωθυπουργικό θώκο –κατ’ επιλογήν του προέδρου της χώρας Αλεξάνταρ Βούτσιτς– συνέπεσε μάλιστα μόλις λίγα 24ωρα έπειτα από την εκλογή του Λίο Βαράντκαρ στην Ιρλανδία, του πρώτου ομοφυλόφιλου πρωθυπουργού της χώρας. Η πρώτη γυναίκα ομοφυλόφιλη πρωθυπουργός είχε προηγηθεί κατά μία δεκαετία: η Ισλανδή Γιοχάνα Σιγκουρτναρντότιρ υπηρέτησε στο συγκεκριμένο αξίωμα αμέσως μετά την τρομακτική οικονομική κρίση που χτύπησε την Ισλανδία το 2009.

Η γέννηση

Το 2018, η σύντροφος της πρωθυπουργού γέννησε ένα αγοράκι, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά στην ιστορία όπου επικεφαλής κυβέρνησης που ζει σε ομόφυλο ζευγάρι αποκτά παιδί ενώ βρίσκεται εν ενεργεία. Παρότι η τοποθέτηση της Μπρνάμπιτς στη θέση της πρωθυπουργού είναι αρκετά προοδευτική, η Σερβία παραμένει εξαιρετικά συντηρητική κοινωνία και η ομοφοβία είναι κοινό φαινόμενο. Το σύνταγμα της χώρας, μάλιστα, ορίζει ρητώς πως ο γάμος είναι μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας και οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις δεν αναγνωρίζονται επισήμως από τον νόμο. Παρά τον σημαντικό συμβολισμό, αρκετοί επικριτές της Μπρνάμπιτς έχουν μείνει απογοητευμένοι από τη σιωπή της, υποστηρίζοντας πως δεν έχει κάνει αρκετά για να ενισχύσει τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή