100 χρόνια προσφοράς και πρωτοπορίας

100 χρόνια προσφοράς και πρωτοπορίας

5' 25" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ένας κεντρικός δρόμος. Ένα «κρυμμένο» πάρκο με διάσπαρτα κτίρια ολόγυρα. Μια πόλη διαφορετική, επιστημονική, στην καρδιά της Αθήνας. Στη Βασιλίσσης Σοφίας 127, όπου εδρεύει το τρίτο κατά σειρά ίδρυσης παγκοσμίως Ινστιτούτο Παστέρ, το οποίο φέτος συμπλήρωσε 100 χρόνια στη χώρα μας. Εκατό χρόνια μόνιμης παρουσίας ενός πρωτοποριακού Κέντρου Βιοϊατρικής Έρευνας, που πέρασε από την υγειονομική στήριξη του στρατού και των προσφύγων, αλλά και τις παρεμβάσεις δημόσιας υγείας για την αντιμετώπιση λοιμωδών νοσημάτων, στην εποχή της «Νέας Βιολογίας». Έτσι σήμερα οι ερευνητές του Ινστιτούτου παντρεύουν τις νέες τεχνολογίες αλληλούχησης του γονιδιώματος με την ανάπτυξη βιοπληροφορικών εργαλείων για την ταυτοποίηση ιών, ενώ διεξάγουν έρευνες για τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα με κυτταρικό επαναπρογραμματισμό και την ανάπτυξη «μίνι εργαστηριακών εγκεφάλων». Το Ινστιτούτο είναι διεθνώς «ορατό» για τις μελέτες του, ενώ φέτος η συνεργαζόμενη ερευνήτρια βιοπληροφορικής Άρτεμις Χατζηγεωργίου έλαβε μια σημαντική διάκριση και αναδείχθηκε μεταξύ των 14 Ελλήνων επιστημόνων με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως, σύμφωνα με τη λίστα του Ιδρύματος Thomson Reuters, και η μόνη γυναίκα ανάμεσα στους 14 που διεξάγει την έρευνά της στην Ελλάδα.

 

100 χρόνια προσφοράς και πρωτοπορίας-1

Μια κρυμμένη όαση στο κέντρο της Αθήνας: η κατοικία των πρώτων Γάλλων διευθυντών του Ινστιτούτου Παστέρ. (Βαγγέλης Ζαβός)

 

Το τρίτο Παστέρ στον κόσμο

Η πρόταση για την ίδρυση του Ινστιτούτου διατυπώθηκε αρχικά το 1911 από τον Joseph-Paul Eydoux, επικεφαλής της αποστολής του γαλλικού στρατού στη χώρα μας, που είχε στόχο την αναδιοργάνωση του ελληνικού στρατού ύστερα από τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο. Βρήκε ευήκοα ώτα στον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας, Ελευθέριο Βενιζέλο, και τον Απρίλιο του 1919, μετά και την εξασφάλιση της χρηματοδότησής του με δωρεά του ελληνικής καταγωγής Βασιλείου Ζαχάρωφ, εγκρίνεται με Βασιλικό Διάταγμα η ίδρυση του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ (ΕΙΠ), του τρίτου κατά χρονική σειρά παγκοσμίως Ινστιτούτου Παστέρ, μετά του Παρισιού και της Σαγκάης. 

Όπως ανέφερε στο «Κ» η πρόεδρος ΔΣ του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ, ομότιμος καθηγήτρια Βιολογίας ΕΚΠΑ Φωτεινή Στυλιανοπούλου, από τότε που ιδρύθηκε έως σήμερα, το Ινστιτούτο είναι παρόν στη δημόσια υγεία της χώρας και στην πρωτοπορία της βιοϊατρικής έρευνας. Διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στην υγειονομική κάλυψη των προσφύγων το 1922, του στρατού και των πολιτών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρενέβη, «επιστρατεύοντας» σημαντικούς επιστήμονες της εποχής, στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και θεραπείας των λεπρών της Σπιναλόγκα, ενώ «παρακολούθησε» από κοντά τα μεγάλα μεταναστευτικά κύματα του 20ού αιώνα από την Ελλάδα προς τις ΗΠΑ, αφού ήταν υπεύθυνο για τη διενέργεια του απαραίτητου για τις αμερικανικές αρχές υγειονομικού ελέγχου των μεταναστών. Από το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ πέρασαν σπουδαίες προσωπικότητες Ελλήνων και Γάλλων επιστημόνων. Χαρακτηριστικό στιγμιότυπο τον Μάιο του 1963, όταν κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα ο Σαρλ Ντε Γκολ έκανε μια «στάση» στο Ινστιτούτο Παστέρ μετά από πρόσκληση του φίλου του γιατρού, καθηγητή σε πανεπιστήμιο των Παρισίων, Άγγελου Κατακουζηνού, που διατελούσε τότε μέλος του ΔΣ του Ινστιτούτου.

Σήμερα, το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ διαθέτει πέντε αναγνωρισμένα ή διαπιστευμένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας Εθνικά Εργαστήρια Αναφοράς για μολυσματικές ασθένειες, και συγκεκριμένα τα Εργαστήρια Γρίπης Νοτίου Ελλάδος, Πολιοϊών/Εντεροϊών, Ιλαράς και Ερυθράς, Γονοκόκκου και Λεϊσμανιάσεων, που δραστηριοποιούνται στην ανίχνευση, στην επιτήρηση και στη διερεύνηση επιδημιών, και εντέλει στην αντιμετώπιση αυτών των νοσημάτων. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που εργαστηριακά ευρήματα του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ συνέβαλαν στη διεύρυνση της παγκόσμιας επιστημονικής γνώσης για νέα στελέχη ιών και βακτηρίων, αλλά και στον εμπλουτισμό εμβολίων.

 

100 χρόνια προσφοράς και πρωτοπορίας-2

Υπερσύγχρονο φωτονικό μικροσκόπιο για παρατήρηση της λειτουργίας του νευρικού συστήματος ή μικροβιακών λοιμώξεων, σε πραγματικό χρόνο.

 

Ευρύ φάσμα εξετάσεων

Άλλωστε, όντας μέλος του Διεθνούς Δικτύου των Ινστιτούτων Παστέρ, ενός διηπειρωτικού επιστημονικού οργανισμού στον οποίο συμμετέχουν 33 συνδεδεμένα ιδρύματα ανά τον κόσμο, έχει το εξής ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: συνδυάζει στον ίδιο χώρο την έρευνα με εφαρμογές στη δημόσια υγεία. Στο πλαίσιο αυτό διαθέτει ένα άριστα οργανωμένο και διαπιστευμένο διαγνωστικό τμήμα, που παρέχει ένα ευρύ φάσμα εξετάσεων σε ασθενείς για τη διάγνωση λοιμωδών νοσημάτων, αφενός συχνών (π.χ. γρίπη), αλλά και νεοαναδυόμενων (ιός Δυτικού Νείλου, Ζίκα, Δάγγειου πυρετού, Έμπολα κ.ά.), καθώς και σοβαρών νευροεκφυλιστικών και αυτοάνοσων νευρολογικών παθήσεων.

Ένα ιδιαίτερα «ζωντανό» κομμάτι του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ είναι οι ερευνητικές δραστηριότητες, που επικεντρώνονται σε τρεις τομείς: τη Μικροβιολογία, την Ανοσολογία και τη Νευροβιολογία. Σύμφωνα με όσα είπε στο «Κ» η κ. Ρεβέκκα Μάτσα, διευθύντρια Ερευνών και αν. γενική διευθύντρια του Ινστιτούτου, ένα από τα βασικά θέματα έρευνας είναι η αντοχή βακτηρίων και ιών στα αντιμικροβιακά, με τις προσπάθειες των ερευνητών να εστιάζουν στην ταυτοποίηση νέων ουσιών που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την αντιμικροβιακή δράση έναντι ανθεκτικών βακτηρίων. Ειδικότερα μελετάται η οικολογία των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μικροβίων στα νοσοκομεία, αλλά και σε μη κλινικά περιβάλλοντα, όπως είναι οι μονάδες εκτροφής ζώων, τα αστικά λύματα κ.ά., στο πλαίσιο της διεπιστημονικής προσέγγισης της «Ενιαίας Υγείας» (One Health) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

 

100 χρόνια προσφοράς και πρωτοπορίας-3

 

Τεχνολογία αιχμής

Στον τομέα της Ανοσολογίας οι έρευνες εστιάζουν στην πολλαπλή σκλήρυνση και στην ανάπτυξη, με σημαντική επιτυχία, πεπτιδίων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην αντιμετώπιση της νόσου, τα οποία μάλιστα δοκιμάζονται σε κλινικές μελέτες, ενώ στον τομέα της Νευροβιολογίας, όπου ειδικεύεται η κ. Μάτσα, οι ερευνητές του Παστέρ εστιάζουν στη μελέτη των μηχανισμών παθογένεσης και εξέλιξης νευροεκφυλιστικών νόσων, όπως το Πάρκινσον. Οι ερευνητές, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία αιχμής του κυτταρικού επαναπρογραμματισμού, γυρίζουν πίσω το αναπτυξιακό ρολόι δερματικών κυττάρων των ασθενών, μετατρέποντάς τα σε εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα, τα οποία στη συνέχεια τα κατευθύνουν να εξειδικευτούν σε νευρικά κύτταρα, αυτά που εκφυλίζονται στη νόσο του Πάρκινσον. Έτσι δημιουργούν ένα μοντέλο της ασθένειας στο εργαστηριακό τρυβλίο (disease-in-a-dish) και διερευνούν τους βιολογικούς μηχανισμούς που ευθύνονται για την εμφάνιση και την εξέλιξη της νόσου, με στόχο την ανακάλυψη καινοτόμων θεραπειών. Στο ίδιο πλαίσιο είναι και η ανάπτυξη «τρισδιάστατων μοντέλων», αυτών που οι ειδικοί ονομάζουν οργανοειδή ή αλλιώς «μίνι εργαστηριακοί εγκέφαλοι». «Ήδη έχουμε προσδιορίσει, σε συνεργασία με την τεχνολογική πλατφόρμα του Ινστιτούτου Παστέρ της Κορέας, ένα χημικό μόριο το οποίο φαίνεται ότι αντιστρέφει σε σημαντικό βαθμό ορισμένα από τα παθολογικά χαρακτηριστικά που έχουμε προσδιορίσει μέσα από αυτές τις τεχνολογίες, και το οποίο ελπίζουμε να εξελιχθεί σε καινοτόμο φάρμακο», σημειώνει η κ. Μάτσα. Βασική είναι η συμβολή της άριστα εξοπλισμένης Μονάδας Οπτικής Μικροσκοπίας του Ινστιτούτου, όπου εφαρμόζονται μοναδικές προσεγγίσεις σε εθνικό επίπεδο, όπως η παρακολούθηση βιολογικών διεργασιών σε πραγματικό χρόνο για την κατανόηση της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου στην υγεία και τη νόσο.

Με λίγα λόγια, το Ινστιτούτο Παστέρ, που γιορτάζει πανηγυρικά τα 100 χρόνια του, βρίσκεται ήδη στο μέλλον και, όπως αναφέρει η διευθύντριά του, «στους στόχους μας είναι να εφαρμόσουμε ρομποτικά συστήματα και τεχνολογίες μηχανικής μάθησης (deep learning), που θα μας επιτρέπουν να αναλύουμε δεδομένα μεγάλου όγκου, όπως η ανάλυση γονιδιωμάτων ή δεδομένων μικροσκοπίας, ώστε να συνεχίσουμε να βρισκόμαστε στην πρωτοπορία της βιοϊατρικής έρευνας και να συμμετέχουμε στις διεθνείς προσπάθειες για την καταπολέμηση ασθενειών και τη δημιουργία ενός υγιέστερου κόσμου». ■

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή