«Είναι αδύνατον να απελευθερωθούμε από το παρελθόν εάν αρνούμαστε να απελευθερώσουμε το ίδιο το παρελθόν, δίνοντάς του και πάλι μέλλον», έγραφε ο Κριστιάν Ζερβός (Christian Zervos) στο βιβλίο του «Η τέχνη της νεολιθικής και μινωικής Κρήτης», που κυκλοφόρησε το 1956. Προσωπικότητα πολυσχιδής, άνθρωπος με πνεύμα, καλλιέργεια και μεγάλη μεθοδικότητα, ο Κριστιάν ή Χρίστος Ζερβός (Αργοστόλι 1889 – Παρίσι 1970) διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτιστικού κλίματος στο Παρίσι του Μεσοπολέμου μέσω του περιοδικού του «Cahiers d’Αrt» (Τετράδια Τέχνης), το οποίο ίδρυσε το 1926 και εξέδιδε έως το 1960. Υπήρξε φυσιογνωμία στον χώρο του, διορατικός τεχνοκριτικός και εκδότης με όραμα, που με το έργο του ανέδειξε τη σχέση και το εύρος της επιρροής του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στη σύγχρονη τέχνη του 20ού αιώνα.
Από αριστερά: Το εξώφυλλο του τεύχους 3-4 των «Cahiers d’art», 1940, με μακέτα του Ζοάν Μιρό. Πίσω όψη πρόσκλησης σε έκθεση του Μαν Ρέι στην γκαλερί Cahiers d’Art, με σχέδιο του Μαξ Ερνστ, 1935. Πάμπλο Πικάσο, «Κεφαλή βασιλιά ή Τυφεκιοφόρος με σπαθί», 1969. Ανρί Ματίς, «Σύνθεση», 1936, Musée Zervos. Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας, Σύνθεση, 1934.
Η μεγάλη έκθεση που χθες το βράδυ εγκαινίασε το Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς, με τίτλο «Christian Zervos & Cahiers d’Art. H Αρχαϊκή Στροφή», αποτίει κατ’ αρχάς φόρο τιμής σε αυτόν τον άνθρωπο της τέχνης, που χάρη στη μόρφωση και στο πάθος του για τον ελληνικό πολιτισμό, κατάφερε να συστήσει σε όλη την Ευρώπη την πολιτιστική παρακαταθήκη της πατρίδας του. Παρ’ όλα αυτά, στην Ελλάδα παραμένει ελάχιστα γνωστός, μία από τις λησμονημένες μορφές της Ιστορίας της Τέχνης. Ετσι, η έκθεση, καρπός μακρόχρονης έρευνας, πρωτότυπης εργασίας και γόνιμης συνεργασίας του Μουσείου Μπενάκη με τη Γαλλική Σχολή Αθηνών και το Μουσείο Zervos στο Βεζλέ της Γαλλίας, καλύπτει ένα κενό, υπογραμμίζοντας επιτυχημένα τον ερευνητικό και παιδευτικό χαρακτήρα του Ιδρύματος. Τα τεκμήρια από το ανεξάντλητο υλικό των «Cahiers» και η καταγραφή των διαδοχικών φάσεων και εκφάνσεων της εκδοτικής δραστηριότητας του Zερβός επιχειρούν να καλύψουν την έλλειψη γνώσεων για το έργο του και να δώσουν έμφαση σε όσα τον συνέδεαν με τον ελληνικό πολιτισμό.
Φωτογραφία αγνώστου. Ο Christian Zervos το 1933.
Ταυτόχρονα, δίνεται ιδιαίτερη σημασία στο ευρύτερο πλαίσιο επινόησης και πρόσληψης του «μεσογειακού πριμιτιβισμού», του αρχαϊκού, από τους θιασώτες της μοντέρνας τέχνης. Χάρη σε αυτόν και τις εκδόσεις του, τα πολλά ταξίδια του στην Ελλάδα και τη μεθοδική εργασία –εκτός των άλλων, διέθετε καταπληκτικό φωτογραφικό υλικό, το οποίο παρουσιάζεται στην έκθεση, και αποκαλυπτικά ταξιδιωτικά ημερολόγια– αναδεικνύεται η σημασία του μεσογειακού πολιτισμού στη θεμελίωση της σύγχρονης τέχνης.
Ο επισκέπτης της έκθεσης διασχίζει την πολύ προσεγμένη παρουσίαση αυτού του σπάνιου αρχειακού υλικού και των τεκμηρίων που καλύπτει την κεντρική αίθουσα του πρώτου ορόφου του Μπενάκη, ακολουθώντας χρονολογική σειρά. Εχοντας διακρίνει και θαυμάσει την επιμέλεια της εργασίας του τεχνοκριτικού, μπορεί πλέον να απολαύσει μια περιήγηση στον εσωτερικό, μικρότερο χώρο, που επικεντρώνεται σε εμβληματικά έργα από την προσωπική συλλογή του. Πρόκειται για περίπου 60 πίνακες και γλυπτά (Πικάσο, Ερνστ, Μιρό, Καντίνσκι κ.ά.), τα οποία αντιπροσωπεύουν τις καλλιτεχνικές κατευθύνσεις του, τις προτεραιότητες και τις προτιμήσεις του σε επίπεδο καλλιτεχνών και κινημάτων. Η συλλογή αυτή, που φυλάσσεται στο μουσείο του Βεζλέ, ταξιδεύει για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο 325 σελίδων που εκδόθηκε από το Μουσείο Μπενάκη, με την αποκλειστική υποστήριξη του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου. Ο κατάλογος περιλαμβάνει αναπαραγωγές των έργων, εκτενές και τεκμηριωμένο χρονολόγιο, καθώς και πρωτότυπα κείμενα των επιμελητών και συντελεστών της διοργάνωσης (Κριστιάν Ντερουέ , ιδρυτικό επιμελητή του Μουσείου Zervos, Αλεξάντρ Φαρνού, καθηγητή Αρχαιολογίας και Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, Πολύνα Κοσμαδάκη, επιμελήτρια Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης και υπεύθυνη Συλλογής Ζωγραφικής, Χαρακτικών και Σχεδίων του ΜΜ).
Διάρκεια έκθεσης έως 1/3/20.