…την δε προς αρετήν εκ παίδων παιδείαν… *

…την δε προς αρετήν εκ παίδων παιδείαν… *

3' 40" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Είναι προφανές ότι μια κοινωνία χωρίς παιδιά δεν έχει μέλλον. Συνεπώς, η σπουδαιότητα που έχουν τα παιδιά και οι έφηβοι στην επιτυχία και την επιβίωση μιας κοινωνίας, αλλά και κατ’ επέκταση, όλης της ανθρωπότητας, είναι αδιαμφισβήτητη. Το είδος μας δαπανάει σχεδόν το ένα τρίτο του βίου των μελών του στον πλανήτη στην επίτευξη σωματικής, διανοητικής και συναισθηματικής ωρίμανσης σε έναν ολοκληρωμένο ενήλικο άνθρωπο και ενεργό πολίτη. Η περίοδος αυτή της καθ’ όλα ωρίμανσης ενός ανθρώπου στην ουσία αποτελεί περίοδο εξημέρωσης, αντιστοιχεί στην εξελικτική αυτό-εξημέρωση του είδους μας, και εξαρτάται εν πολλοίς από τη σωστή συμπεριφορά των ενηλίκων, με πρωταρχικό τον ρόλο της μητέρας –ακόμη και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της–, της οικογένειας, του σχολείου, της γειτονιάς, του κοινωνικού περίγυρου και, αργότερα, του εργασιακού και ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.

Από τη σύλληψή του, ο άνθρωπος αναπτύσσεται με βάση τα γενετικά του σχέδια, τα γονίδιά του, και την επίδραση του περιβάλλοντος πάνω σε αυτά, δηλαδή σύμφωνα με τη γενετική του και την επιγενετική του. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ανάπτυξης, με ραγδαία παραγωγή νευρωνικών κυκλωμάτων στον φλοιό, που ξεκινάει στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και κορυφώνεται στα 2 έτη της ζωής, και ολοκλήρωση των νευρωνικών διασυνδέσεων συγκεκριμένων περιοχών του κεντρικού νευρικού συστήματος στα 25-26 έτη της ζωής. Σε αυτή την ηλικία μπορούμε να μιλάμε για πραγματικά ολοκληρωμένο ενήλικο.

Το συναίσθημα είναι αρχέγονη ιδιότητα των όντων που διαθέτουν αισθήσεις. Το συναίσθημα είναι και η απαρχή της κοινωνικότητας. Ολα τα κοινωνικά όντα αναπτύσσουν τη βασική λειτουργία της ενσυναίσθησης, δηλαδή της ικανότητας ενός ατόμου να μπορεί αυτόματα να αντιλαμβάνεται, έστω υποκειμενικά, πώς σκέπτεται και πώς αισθάνεται ο διπλανός του. Η γνωστική και συναισθηματική ενσυναίσθηση αναπτύσσεται από την πρώτη ημέρα της ζωής και είναι η απαρχή της αγάπης προς τη μητέρα, την οικογένεια, τον κοινωνικό περίγυρο, τη χώρα, την ανθρωπότητα. Επίσης, είναι και η απαρχή της προ-κοινωνικότητας, της ανάπτυξης της αίσθησης της αγάπης και της εμπιστοσύνης στον άλλο, καθώς και του αισθήματος της συμπόνιας, του δικαίου και του ηθικού. Η ενσυναίσθηση αναπτύσσεται στα πρώτα 5-6 χρόνια της ζωής, δηλαδή στην προσχολική ηλικία, μια περίοδο της ζωής κατά την οποία ο εγκέφαλος είναι εξαιρετικά ευαίσθητος στο αντίξοο περιβάλλον.

Αρνητικές επιδράσεις κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του ανθρώπου, ιδίως στα προσχολικά χρόνια, διαταράσσουν βασικές ανθρώπινες ψυχικές και σωματικές λειτουργίες, και μπορούν να προκαλέσουν από διαταραχές στο συναίσθημα και τη συμπεριφορά, μέχρι αναγνωρισμένες ψυχικές και σωματικές νόσους. Οι διαταραχές αυτές είναι, δυστυχώς, πηγές ατομικής και κοινωνικής δυστυχίας, και αυτό σημαίνει ότι η ανθρώπινη ανάπτυξη αποτελεί το κλειδί για τη σωστή κοινωνική ενσωμάτωση του ατόμου και την προσωπική του ευτυχία, αλλά και για την επιτυχημένη πολύπλοκη ισορροπία μιας κοινωνίας, η οποία προφανώς εξαρτάται από το συναίσθημα, την ευφυΐα, τη συμπεριφορά, και το σπουδαιότερο, από τις ηθικές αξίες των μελών της.

Η κρίση, που έχει φτωχοποιήσει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού μας, φαίνεται να βρίσκεται σε αποδρομή. Η αξιακή ζημιά που υποστήκαμε από την άφρονη κατανάλωση και τον ψευδο-ευδαιμονισμό των δεκαετιών προ της κρίσης, που όπως είναι γνωστό, ούτως ή άλλως, δεν φέρνουν την πραγματική ευτυχία, πρέπει να αναστραφεί όσο γίνεται νωρίτερα και μπορεί να επιταχυνθεί με ορθολογικό κοινωνικό σχεδιασμό. Σωστή ενημέρωση των γονέων, ξεκινώντας από τη γυναίκα που αποφασίζει να γίνει μητέρα πριν ακόμα μείνει έγκυος, είναι το πρώτο μέλημα.

Σωστή ενημέρωση των νηπιαγωγών και παιδαγωγών, ήδη από το προνήπιο στάδιο ακόμα είναι το δεύτερο. Ο οικονομολόγος James J Heckman (Βραβείο Nobel 2000 στα οικονομικά) υπολόγισε τα οφέλη της χρηματικής επένδυσης μιας χώρας στην παιδεία και κατέληξε στην εξής κατιούσα σειρά αποδοτικότητας: προσχολική, σχολική, και μετασχολική ζωή. Προσθέτω την εγκυμοσύνη στην προσχολική ζωή με βάση την αποδεδειγμένα τεράστια σημασία της εμβρυϊκής ζωής στη μετέπειτα ψυχική και σωματική υγεία ενός ανθρώπου.

Είμαι αισιόδοξος για τη χώρα μας και την κοινωνία που την αποτελεί. Είναι προφανές ότι πρέπει να γυρίσουμε κατά το δυνατόν στις πανανθρώπινες αρετές που περιγράφηκαν ήδη από τους προγόνους μας, και που αποτελούν κεντρικό πυλώνα της ελληνικής παιδείας, και να εκφράσουμε τις δημιουργικές, ηθικές δυνάμεις που έχουμε εκ φύσεως μέσα μας. Η υγιής εγκυμοσύνη και το ευνοϊκό περιβάλλον στα 5-6 πρώτα χρόνια της ζωής αποτελούν κλειδί για την κοινωνία μας. Η επένδυση στην εγκυμοσύνη και στην προσχολική ηλικία είναι από τα εκ των ων ουκ άνευ μιας κοινωνίας. Οσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα για όλους μας.

* Πλάτων

** Ο κ. Γεώργιος Π. Χρούσος, MD, MACP, MACE, FRCP είναι ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας, επικεφαλής, Εδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής, Μονάδα Κλινικής και Μεταφραστικής Ερευνας στην Ενδοκρινολογία, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή