Αν και η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις 40 πλουσιότερες χώρες του κόσμου, όσον αφορά τις επενδύσεις η κατάσταση δεν είναι κακή, είναι χειρότερη. Με κριτήριο τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ως ποσοστό του ΑΕΠ, η Ελλάδα δεν είναι μόνο ουραγός στην Ευρώπη (με 11,1% έναντι 21% μέσου όρου Ευρωζώνης…), είναι και από τις τελευταίες χώρες στον κόσμο – μαζί με αποτυχημένα κράτη, χώρες που κατέρρευσαν από πτώχευση ή αιματηρές συγκρούσεις. Αυτή, δυστυχώς, είναι η πραγματικότητα. Και αποτυπώνεται στα επίσημα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Με κριτήριο τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ως ποσοστό του ΑΕΠ, το 2018 η Ελλάδα βρέθηκε στις τελευταίες θέσεις παγκοσμίως, με τρεις χώρες σε χειρότερη θέση: Γουινέα Μπισάου, Πουέρτο Ρίκο και Σομαλία. Το 2017, σε χειρότερη θέση από την Ελλάδα μέτρησα αυτές τις τρεις κι άλλες εννέα: Ζιμπάμπουε, Ισημερινή Γουινέα, Κούβα, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Μπουρούντι, Γουατεμάλα, Εσουατίνι (πρώην Σουαζιλάνδη), Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και Νότιο Σουδάν. Νωρίτερα, το 2016, χαμηλότερα από την Ελλάδα μέτρησα έξι: Ζιμπάμπουε, Πουέρτο Ρίκο, Κούβα, Σομαλία, Μαλάουι, Μπουρούντι, Νότιο Σουδάν. Και πέρα από τις όποιες λεπτομέρειες, αυτή είναι η μεγάλη εικόνα. Και είναι ζοφερή.
Γιατί η συστηματική (επί χρόνια/σήμερα) υστέρηση των επενδύσεων στη χώρα μας συγκριτικά με τις άλλες, προοιωνίζεται επιδείνωση της θέσης μας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας αύριο. Και μπορεί να διαμαρτυρόμαστε για το βιοτικό επίπεδό μας σήμερα αλλά, αν δεν αντιμετωπίσουμε την αναιμική εξέλιξη των επενδύσεων, ούτε αυτό, το σημερινό επίπεδο είναι διασφαλισμένο. Μάλιστα, αν δεν πετύχουμε να πυροδοτήσουμε έκρηξη παραγωγικών επενδύσεων και συνεχίσει η οικονομία να ασθμαίνει με ανεπαίσθητους ρυθμούς μεγέθυνσης, ίσως μας αμφισβητηθεί η ικανότητα εξυπηρέτησης του υπέρογκου χρέους μας και συρθούμε σε νέες περιπέτειες.
Διά ταύτα, τι; Δύο σκέψεις:
(α) Η αντιμετώπιση του προβλήματος που ονομάζεται επενδυτικό κενό είναι κατεπείγουσα. Πριν από το 2009 οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου κυμαίνονταν από 21% έως 26% του ΑΕΠ και κατά τα 2/3 τους ήταν στις κατασκευές, στην οικοδομή. Για να επανέλθουμε σε τέτοια ποσοστά επενδύσεων, χρειάζονται κεφάλαια. Βεβαίως πρέπει να προσελκυστούν ξένα μακροπρόθεσμα κεφάλαια, αλλά αυτό δεν αρκεί, είναι αναγκαίο να τονωθεί η εγχώρια αποταμίευση, που σήμερα είναι αρνητική, περί το -3%. Μπορεί να τονωθεί μέσω του ασφαλιστικού συστήματος. Ως προς αυτό, όμως, άλλα βήματα είναι δειλά και άλλα, φοβούμαι, είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση.
(β) Αρκεί, όμως, η επαναφορά σε προ κρίσης επίπεδα επενδύσεων; Οχι. Χρειαζόμαστε επενδύσεις με διαφορετική διάρθρωση, που θα ενσωματώνουν τα επιτεύγματα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, θα ενισχύουν ψηφιοποίηση και καινοτομία σε όλους τους κλάδους. Σύγχρονη ανάπτυξη δεν γίνεται με ατμομηχανή την οικοδομή.
Αλλά, προσώρας, η μόνη κατεύθυνση που έχει δοθεί είναι η στήριξη της οικοδομής, με την 3ετή αναστολή ΦΠΑ – παρά τα ορατά σημάδια φούσκας ακινήτων, κλείνοντας τα μάτια στη μεγάλη φοροδιαφυγή που ενδημεί (κάνει πάρτι..) στον κλάδο. Ερώτημα: Γιατί να στηριχτεί η οικοδομή και όχι, π.χ., ο κλάδος των επιχειρήσεων που παράγουν software; Μήπως, εννοώ, να ξανασκεφτούμε τι είδους επενδύσεις θέλουμε – δηλαδή, προς τα πού θα θέλαμε να πάμε;..