Ανήκω στη γενιά των «ευρωλιγούρηδων». Για εμάς που μεγαλώσαμε στην κλειστοφοβική Ελλάδα των συνταγματαρχών το όνομα «Ευρώπη» είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Σε θεράπευε από τις πολιτικές αναπηρίες της χώρας σου. Ηταν και πνευματική πανάκεια, ικανή να σου προσφέρει τους ανοιχτούς ορίζοντες μιας καλλιέργειας χωρίς την οποία ακόμη ούτε εμείς οι Ελληνες μπορούσαμε να καταλάβουμε τον εαυτό μας. Το λέει αυτό κάποιος ο οποίος έμαθε να σέβεται την Ελλάδα στη διάρκεια των σπουδών του στο Παρίσι. Εκεί κατάλαβα τη σημασία που είχε ο ελληνικός πολιτισμός για τους Γάλλους και εκεί ντράπηκα όταν μια καθηγήτριά μου μού έκανε μια ερώτηση για την ελληνική μυθολογία στην οποία δεν μπόρεσα να απαντήσω. Ολοι οι Ελληνες δημιουργοί που μας έθρεψαν συνομιλούσαν μ’ αυτήν την «Ευρώπη» που εμείς είχαμε αναγορεύσει σε ιδανικό. Η Ευρώπη ήταν η προοπτική μας. Ολα τα υπόλοιπα περί «μιμητισμού» και «ξιπασιάς», που υποτίθεται βρίσκονται πίσω από την ανάγκη «εξευρωπαϊσμού», τα ακούω βερεσέ. Πομφόλυγες μιας Ελλάδας που δεν τολμά να ξεπεράσει τον εαυτό της και επειδή φοβάται τη σύγκριση κλείνεται στην ιδιοπροσωπεία της – τη γράφω με -ει διότι δεν θεωρώ ότι παράγεται από το πρόσωπο. Παράγεται από το προσωπείο που θέλουμε να φορέσουμε για να κρύψουμε το αληθινό μας πρόσωπο.
Εξιδανικεύσαμε τον εξευρωπαϊσμό μας; Ναι, τον εξιδανικεύσαμε. Πολλοί από εμάς θέλαμε να γίνει η Αθήνα Λονδίνο και δεν βλέπαμε ότι ακόμη και χωρίς κόκκινα λεωφορεία είναι καλύτερη απ’ τη Βαγδάτη. Ομως αυτό που κερδίσαμε στα χρόνια της ευρωπαϊκής μας ένταξης είναι ότι επιτέλους, μετά τη ναυμαχία του Ναβαρίνου, καταφέραμε να τη δούμε από κοντά, να ζήσουμε τη ζωή της, να αναγνωρίσουμε τις ελλείψεις της και να αντιληφθούμε τη δύναμή της. Το 2015, όταν η χώρα μας κινδύνευσε να μείνει ξεκρέμαστη, οι «ευρωλιγούρηδες» έγιναν «μενουμευρωπαίοι». Ηττήθηκαν κατά κράτος στο δημοψήφισμα πλην όμως η ευρωπαϊκή προοπτική αποδείχθηκε ισχυρότερη από τον αόμματο φόβο της πλειοψηφίας.
Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια οι ευρωφοβικοί συμπολίτες μας έχουν μόνον τη ρητορεία τους. Το αίσθημα έχει μετατοπισθεί. Η ανησυχία που προκαλεί το Brexit είναι χαρακτηριστική. Εως την παραμονή των βρετανικών εκλογών, τα ελληνικά μέσα ήλπιζαν ότι ο Τζόνσον δεν θα αποκτήσει αυτοδυναμία. Διαψεύσθηκαν, όμως, αυτό που μένει είναι η ανησυχία τους για την πορεία της Ευρώπης χωρίς τη Βρετανία. Σήμερα η στάση του ευρωσκεπτικιστή είναι απολύτως συντονισμένη με τον ρυθμό της Ευρώπης. Η Ευρώπη οφείλει να σκεφτεί τον εαυτό της εάν θέλει να συνεχίσει να είναι Ευρώπη. Πάντως η δεκαετία της κρίσης μάς έμαθε να μην τη φοβόμαστε.