Πριν από κάποιο διάστημα, «θύματα» ήταν οι γονείς του 8χρονου παιδιού που πέθανε από διφθερίτιδα· μια ξεχασμένη ασθένεια που σήμερα έχει εξαφανιστεί από τις ανεπτυγμένες χώρες, λόγω του αποτελεσματικού και σωστού εμβολιασμού. Οι «ανεύθυνοι και ασυνείδητοι» γονείς δεν είχαν κάνει τα απαραίτητα εμβόλια στο παιδάκι κι έτσι είχαμε αυτή την τραγική κατάληξη.
Αυτή ήταν η είδηση που έπαιζε παντού τις πρώτες ημέρες, συνοδευόμενη από πύρινα σχόλια, προσβλητικούς χαρακτηρισμούς και βαριές κατηγορίες για την «εγκληματική αμέλεια» που επέδειξαν η μητέρα και ο πατέρας. Η είδηση μάλιστα μεταδόθηκε και από παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και ιστοσελίδες που τώρα τελευταία επηρεάζονται συχνά και ακολουθούν το κλίμα το οποίο καλλιεργείται σε Διαδίκτυο και σόσιαλ μίντια, ενισχύοντας έτσι ένα κλειστό κύκλωμα ανατροφοδότησης ψεύδους· αυτό με τη σειρά του, φυσικά, πλήττει βαθιά τη διαφάνεια, την αξιοπιστία, την αλήθεια.
Σύντομα βέβαια αποκαλύφθηκε ότι το άτυχο αγοράκι είχε κάνει κανονικά όλα τα εμβόλια και τις πέντε προαπαιτούμενες δόσεις. Αλλά ήταν ήδη αργά. Οι γονείς είχαν διαπομπευθεί από τον ψηφιακό και μιντιακό όχλο και είχαν κρεμαστεί στα «μανταλάκια», αδίκως.
Δεν είναι οι μόνοι. Υπάρχουν άπειρα, καθημερινά φάλτσα στην ενημέρωση, από ανάλαφρες και χαριτωμένες ειδησούλες για αεροψεκασμούς και θεωρίες συνωμοσίας μέχρι πολύ σοβαρές καταγγελίες και κατηγορίες που θάβουν αθώους ανθρώπους κάτω από τόνους λάσπης και fake news ή «κατασκευασμένες» πραγματικότητες τις οποίες φροντίζουν να διαρρεύσουν διάφορα κέντρα εξουσίας.
Οσο μεγαλύτερη είναι πλέον η πρόσβαση στην πληροφορία τόσο μεγαλύτερα τα κενά, οι ανακολουθίες, τα ψεύδη, η διαστρέβλωση. Η πραγματική αλήθεια δυσκολεύεται να αναδυθεί στην επιφάνεια έτσι στριμωγμένη όπως είναι μεταξύ παραπληροφόρησης και αστήρικτων απόψεων που άλλες φορές διακινούνται με δόλο και άλλες από αφέλεια.
Δυστυχώς «τσιμπάμε» εύκολα ό,τι μας προσφέρουν και το καταπίνουμε αμάσητο όπως συχνά λέγεται στη δημοσιογραφική γλώσσα. Οι γονείς που δεν εμβολίασαν το παιδάκι τους, ο σκύλος που τον σκότωσαν βάζοντάς του κροτίδες στο στόμα –ενώ τον χτύπησε αυτοκίνητο–, ό,τι άκριτα και ανεύθυνα προωθείται ως έγκυρη είδηση βρίσκει ακροατήριο.
Σύμφωνα με πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα, οι Ελληνες εμπιστεύονται τις online πλατφόρμες εικόνων και ήχων σε ποσοστό 29% και τα κοινωνικά δίκτυα και τις εφαρμογές μηνυμάτων που θεωρούνται τα κατ’ εξοχήν εργαλεία διάδοσης της παραπληροφόρησης σε ποσοστό 31%· το οποίο είναι πραγματικά πολύ υψηλό και πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα η ευκολία με την οποία εκχωρούμαι το δικαίωμά μας στην ενημέρωση και εντέλει στη δημοκρατία.
Δεν απαιτεί κανείς από τους χρήστες να γίνουν ερευνητές, να γνωρίζουν τρόπους διασταύρωσης, να κάνουν «fact checking». Αλλά πρέπει να γνωρίζουν ότι όσο περισσότερο παραδίνονται, χάνουν τη νηφαλιότητά τους και τη διάθεση αμφισβήτησης, τόσο θα περιορίζεται η πρόσβασή τους στην αλήθεια, η οποία, σήμερα, θέλει κόπο.