Επιβεβαιώνεται ιστορικά: Ο καπιταλισμός ξεπερνούσε τις κρίσεις υπερχρέωσης με την έκδοση άφθονου νέου χρήματος, που τόνωνε την οικονομική δραστηριότητα και προκαλούσε πληθωρισμό, που «έτρωγε» μεγάλο μέρος του χρέους. Ο πληθωρισμός προκαλεί μια de facto αναδιάρθρωση, de facto «κούρεμα» του χρέους. Αυτό λοιπόν που συνέβαινε πάντα, όπως υποστήριξαν η C. Reinhart και ο K. Rogoff με τη γνωστή εργασία τους, που προκλητικά τιτλοφόρησαν «Αυτή τη φορά είναι διαφορετικά» (επιδιώκοντας να υπερτονίσουν το αντίθετο, ότι δεν είναι διαφορετικά, ότι μόνο με αυτόν τον τρόπο ξεπερνιέται μια κρίση χρέους…), αυτή τη φορά δεν συμβαίνει. Πρώτη φορά, ύστερα από βαθιά κρίση χρέους το παγκόσμιο χρέος αντί να μειώνεται αυξάνεται.
Σύμφωνα με την ιστορική εμπειρία, αλλά και μια εσωτερική λογική του καπιταλισμού, οι κεντρικές τράπεζες του κόσμου θα έπρεπε να κόψουν άφθονο χρήμα με τρόπο που θα τόνωνε τις οικονομίες και θα άφηνε τον πληθωρισμό να ξεφύγει στο 5%, στο 7% (πολύ πάνω από το φετίχ 2%…) ώστε να «κουρευτούν» τα χρέη. Αργότερα, αφού οι οικονομίες είχαν τεθεί σε τροχιά μεγέθυνσης, θα ξαναμαζευόταν το «ξεχείλωμα». Αυτό δεν έγινε. Παρά τα τρισεκατομμύρια που έριξαν/ρίχνουν 20 κεντρικές τράπεζες, οι ανεπτυγμένες οικονομίες κινούνται με ασθενείς ρυθμούς, η Κίνα δείχνει σημάδια κόπωσης, ο πληθωρισμός μένει χαμηλός. Γιατί αυτά τα τρισ. δεν χρηματοδοτούν παραγωγικές επενδύσεις και σύγχρονες υποδομές.
Η φούσκα του χρέους τροφοδοτεί φούσκα κερδών – άνευ αύξησης παραγωγής και ουσιαστικής ενίσχυσης της παραγωγικότητας:
(α) Το παγκόσμιο χρέος ισοδυναμούσε με το 174% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2008, όταν ξέσπασε η παγκόσμια κρίση. Το 2018 –εκτιμά το ΔΝΤ– το χρέος αυξήθηκε 3 τρισ. δολ., στο 226% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Φέτος, φαίνεται καλπάζει. Το πρώτο 6μηνο –εκτιμά το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF)– το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε 7,5 τρισ., έφτασε τα 250,9 τρισ. δολ., ενώ αυξάνεται στα 255 τρισ. δολ. τώρα, τέλη 2019. Είναι, δηλαδή, μια τεράστια φούσκα, πάνω από τρεις φορές μεγαλύτερη από το παγκόσμιο ΑΕΠ.
(β) Μέσα σε αυτήν τη μεγάλη ζοφερή εικόνα, το ΔΝΤ ξεχωρίζει ως πιο επικίνδυνη την εξέλιξη του ιδιωτικού εταιρικού χρέους. Πολλές εταιρείες, εκμεταλλευόμενες τα χαμηλά επιτόκια, προσφεύγουν σε παράλογο δανεισμό, όχι για να αυξήσουν την παραγωγή και την παραγωγικότητά τους, αλλά για εξαγορές με προχειρότητα ή διανομή κερδών/bonus έναντι «αέρα» – με επαναγορές μετοχών, επιστροφές κεφαλαίου. Το ΔΝΤ εκτιμά πως το 40% αυτών των δανείων (19 τρισ.) θα «σκάσει» αν επέλθει ύφεση.
Ο H. Minsky είχε υποστηρίξει ότι η σταθερότητα νομοτελειακά οδηγεί σε αποσταθεροποίηση/κρίση με μοχλό το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Αρχικά ο δανεισμός είναι συνετός. Οσο φουντώνουν οι προσδοκίες, γίνεται πιο τολμηρός. Οσο παρατείνεται η φάση της ανόδου, τα κριτήρια χαλαρώνουν. Εφόσον οι τράπεζες δανείζουν φτηνά και εύκολα, όλοι σπεύδουν να δανειστούν – «όσο η ορχήστρα παίζει, κανείς δεν θέλει να μείνει έξω από τον χορό». Η φούσκα μεγαλώνει, στο τέλος σπάει. Η ευφορία τελειώνει με δάκρυα. Είναι η «στιγμή Μίνσκι». Η πρώτη καταγράφηκε το 1998 – από τη Ρωσία. Η δεύτερη το 2007 – από τις ΗΠΑ, παγκόσμια κρίση. Επωάζεται η τρίτη.