Το Συμβούλιο της Επικρατείας ξεκαθαρίζει ότι η θέση, ο ρόλος και οι δικαιοδοτικές αρμοδιότητες του μουφτή είναι εσωτερικό ζήτημα της Ελλάδας. Με δύο κρίσιμες αποφάσεις του, το σκεπτικό των οποίων παρουσιάζει σήμερα η «Κ», το ανώτατο δικαστήριο απέρριψε τις αιτήσεις ακύρωσης των δύο πρώην μουφτήδων κατά των αποφάσεων του υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων με τις οποίες συνταξιοδοτούνταν λόγω παρέλευσης ορίου ηλικίας (67ο έτος). Ουσιαστικά, το Συμβούλιο της Επικρατείας όρισε ότι οι μουφτήδες δεν είναι ισόβιοι (όπως ενδεικτικά οι μητροπολίτες), ενώ παράλληλα αποφάσισε ότι δεν μπορεί να γίνει επιλογή μουφτήδων μέσω εκλογών, όπως υποστηρίζουν κέντρα εκτός Ελλάδος. Μάλιστα, η απόφαση του ΣτΕ διευκρινίζει ότι οι μουφτήδες και οι μητροπολίτες έχουν μεταξύ τους σημαντικές διαφορές (λόγω της άσκησης δικαιοδοτικών αρμοδιοτήτων) γι’ αυτό και δικαιολογείται για τους πρώτους η θέσπιση ορίου ηλικίας.
Ειδικότερα, το ΣτΕ με δύο ιστορικές αποφάσεις της Ολομέλειάς του, την 2100/2019 και την 2101/2019, απέρριψε τις αιτήσεις ακύρωσης των δύο πρώην μουφτήδων Ξάνθης και Κομοτηνής κατά των αποφάσεων του υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, με τις οποίες συνταξιοδοτούνταν λόγω παρέλευσης του ορίου ηλικίας (67ο έτος) όπως προβλέπει ο νόμος 4559 του 2018. Το σκεπτικό των αποφάσεων αυτών, σε συνδυασμό με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στην υπόθεση Χατιτζέ Μολλά Σαλή κατά Ελλάδος και την παλαιότερη απόφαση του ΣτΕ για την απόλυση του πρώην μουφτή Διδυμοτείχου (869/2018), καθορίζει τη θέση του μουφτή στην ελληνική έννομη τάξη, αποδέχεται τη συνταγματικότητα των σχετικών νόμων και απαντά στο κρίσιμο ερώτημα εάν η θέση, ο ρόλος και οι δικαιοδοτικές αρμοδιότητες του μουφτή είναι εσωτερικό ζήτημα της Ελλάδας ή ρυθμίζεται από διεθνείς συνθήκες.
Το ΣτΕ αποδέχεται ότι ο ν.4511/2018 για την προαιρετικότητα της σαρίας δεν μεταβάλλει τον «θεσμικό και διττό ρόλο των μουφτήδων (θρησκευτικών λειτουργών και δημοσίων υπαλλήλων – ιεροδικών) και της μουφτείας ως δημόσιας υπηρεσίας επιπέδου Γενικής Διεύθυνσης (δηλαδή, αποκεντρωμένης υπηρεσίας του υπουργείου Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων)», αλλά διατηρεί «απαράλλακτες (θρησκευτικές, εποπτικές, γνωμοδοτικές, δικαστικές)» τις αρμοδιότητες των μουφτήδων.
Συζήτηση άνευ αντικειμένου
Η συγκεκριμένη θέση του Συμβουλίου της Επικρατείας σημαίνει ότι τυχόν συζήτηση περί εκλογής των μουφτήδων είναι άνευ αντικειμένου, καθώς όσο διατηρούνται οι δικαιοδοτικές αρμοδιότητες των μουφτήδων, οι εκλογές (άμεσες από όλους τους μουσουλμάνους ή έμμεσες από ειδικό εκλεκτορικό σώμα στο οποίο θα μετέχουν και πολιτικοί εκπρόσωποι) είναι αδύνατες γιατί είναι αντισυνταγματικές.
Σε συνδυασμό με την απόφαση του ΕΔΔΑ για την υπόθεση Χατιτζέ Μολλά Σαλή που επικρότησε τον ν.4511/2018, σημαίνει ότι η διεθνής θέση της Ελλάδας σε αυτό το μείζον θέμα καθίσταται ιδιαίτερα ισχυρή, οπότε τυχόν πιέσεις από κέντρα εκτός Ελλάδος για εκλογή μουφτή αποκαλύπτουν την πραγματική τους επιδίωξη που δεν έχει καμία σχέση με τη θρησκευτική ελευθερία. Ενδεικτικά, κυβερνητικοί παράγοντες εκτίμησαν, μιλώντας στην «Κ» ότι η τουρκική επιδίωξη για εκλογή μουφτή στην Ελλάδα –γεγονός που δεν ισχύει σε κάποια μουσουλμανική χώρα–, έχει ως στόχο τη μετατροπή του μουφτή σε πολιτικό αρχηγό με λαϊκή νομιμοποίηση υπό τον πλήρη έλεγχο της Αγκυρας.
Το ΣτΕ θεωρεί ότι εξαιτίας της «σύνθετης ιδιότητας των μουφτήδων», το όριο ηλικίας για την υπηρεσία τους, που εξυπηρετεί σκοπούς δημοσίου συμφέροντος και εναρμονίζεται με το γενικώς ισχύον καθεστώς λύσεως της υπηρεσιακής σχέσεως λόγω συμπληρώσεως ορίου ηλικίας των δημοσίων υπαλλήλων ή λειτουργών, αποτελεί «θεμιτό περιορισμό της διατηρήσεως της συγκεκριμένης θέσεως και δεν θίγει την κατοχυρούμενη από το Σύνταγμα θρησκευτική ελευθερία». Το σκεπτικό του ΣτΕ οδηγεί στη θέση ότι η τουρκική επιδίωξη να εκλέγονται μουφτήδες οι οποίοι θα έχουν πολιτικό ρόλο, θα είναι ισόβιοι, ανέλεγκτοι και θα ασκούν και ιεροδικαστικά καθήκοντα κρίθηκε οριστικά αντίθετη με το Σύνταγμα της Ελλάδας.
Δικαιολογημένο μέτρο
Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε, επίσης, ότι η λύση της υπηρεσιακής σχέσεως των πρώην μουφτήδων δεν ήταν αντίθετη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, και ειδικότερα με τα άρθρα περί θρησκευτικής ελευθερίας, καθώς «το μέτρο αυτό είναι δικαιολογημένο σε μία δημοκρατική κοινωνία, διότι δεν παραβιάζει τη δίκαιη ισορροπία μεταξύ της θρησκευτικής ελευθερίας και των αναφερθέντων σκοπών δημοσίου συμφέροντος».
Ιδιαίτερα σημαντικό επίσης είναι το σημείο της απόφασης του ΣτΕ που αναφέρει ότι «για τους θρησκευτικούς λειτουργούς των μουσουλμάνων η Συνθήκη της Λωζάννης δεν περιέχει καμία αναφορά (βλ. και την απόφαση ΕΔΔΑ μείζονος σύνθεσης, της 19.12.2018, Molla Sali κατά Ελλάδος, 20452/14, σκ. 151). Η παράλειψη τέτοιας ρυθμίσεως στη Συνθήκη αυτή δεν είναι τυχαία αλλά συνειδητή και μαρτυρεί την πρόθεση και τη βούληση των συμβαλλομένων μερών να μην ισχύουν εφεξής οι διατάξεις του άρθρου 11 της Συνθήκης των Αθηνών. (…) Κατά συνέπεια οι διατάξεις του άρθρου 11 της Συνθήκης των Αθηνών δεν ισχύουν πλέον, βάσει του άρθρου 28 παράγραφος 1 του Συντάγματος και των γενικών αρχών του διεθνούς δικαίου».
Εν κατακλείδι, οι αποφάσεις του ΣτΕ με το σκεπτικό τους «επικυρώνουν» τον ισχύοντα νόμο, βάσει του οποίου η επιλογή μουφτήδων γίνεται έπειτα από εισήγηση δεκαμελούς επιτροπής μουσουλμάνων και απόφαση του Ελληνα υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων. Σύστημα που εναρμονίζεται και με το ισλάμ και το ελληνικό Σύνταγμα.
Οι νόμοι και η Αγκυρα
Μετά και τις τελευταίες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας συμπληρώνεται ένα ισχυρό νομικό οπλοστάσιο για την Ελλάδα, καθώς όλες οι αποφάσεις των δικαστηρίων, εντός και εκτός της χώρας μας, για τα θέματα των μουφτήδων έχουν δώσει πολύ ισχυρά επιχειρήματα στην ελληνική κυβέρνηση διεθνώς για να αντιμετωπίσει την τουρκική επιθετικότητα και προσπάθεια χρήσης της θρησκείας για την επίτευξη εθνικιστικών στόχων στη Θράκη.
Την ευθύνη του συντονισμού και της τελικής μορφής των θέσεων του ελληνικού κράτους σε όλες αυτές τις δίκες την είχε το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων διά του γενικού γραμματέα Θρησκευμάτων κ. Γεώργιου Καλαντζή. Μάλιστα, να σημειωθεί ότι μετά τις μεταρρυθμίσεις που έκανε η προηγούμενη κυβέρνηση –τις οποίες είχε υποστηρίξει τότε η Νέα Δημοκρατία– στα θέματα των μουφτήδων και των μουφτειών και τις δικαστικές αποφάσεις που τις έκριναν σύμφωνες με το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), διαμορφώνεται, για πρώτη φορά, ένα ευνοϊκό πλαίσιο για την Ελλάδα που, πλέον, έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων απέναντι σε μια τουρκική πολιτική.
Στο πλαίσιο αυτό, άλλωστε, κυβερνητικές πηγές που μίλησαν στην «Κ» θεωρούν ότι πλέον η τουρκική πολιτική εμπνέεται όχι μόνο από εθνικιστικές αντιλήψεις αλλά και από έναν ολοένα αυξανόμενο ισλαμικό ριζοσπαστισμό, εντελώς ξένο για τους μουσουλμάνους της Θράκης και την ιστορία τους.