Οι τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο τέθηκαν για πρώτη φορά στο τραπέζι το 1973, όταν ανακαλύφθηκαν τα πρώτα κοιτάσματα πετρελαίου στον Πρίνο. Από τότε κλιμακώνονται, φτάνουν σε κάποιες «κορυφές» κάθε 10-15 χρόνια και πολλαπλασιάζονται.
Το περίφημο ζήτημα των γκρίζων ζωνών, για παράδειγμα, εμφανίσθηκε τη δεκαετία του 1990. Θυμάμαι ακόμη χαρακτηριστικά μία συνέντευξη με τον Γκιουνενσάι, υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας για λίγους μήνες. Τον ρώτησα ποια θέματα πρέπει να συμπεριληφθούν σε μια διμερή διαπραγμάτευση. Τα απαρίθμησε χωρίς να αναφερθεί στις γκρίζες ζώνες. Πίσω μου ήταν κάποιος διπλωμάτης, ο οποίος σήκωσε ένα χαρτί. Ο Γκιουνενσάι συμπλήρωσε αμέσως: «Να μην ξεχάσω βέβαια τις γκρίζες ζώνες». Ηταν σαφές ότι στη ζυγαριά της διαπραγμάτευσης είχε προστεθεί ακόμη ένα ζήτημα. Πολλοί θεώρησαν ότι επρόκειτο για ένα διαπραγματευτικό χαρτί που θα έπαιρναν πίσω οι Τούρκοι. Δεν επαληθεύθηκαν οι προβλέψεις τους.
Η διαπραγμάτευση με την Τουρκία θα ήταν ίσως ευκολότερη πριν από 20 ή 30 χρόνια. Ο Ερντογάν ήταν ισχυρός και δεν είχε υιοθετήσει την εθνικιστική ατζέντα, ούτε ήταν όμηρος του βαθέος κράτους. Η ισορροπία ανάμεσα στις δύο χώρες ήταν αμφίρροπη και η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας ζωντανή.
Τώρα τα διλήμματα είναι πολλά και δύσκολα. Η πολιτική μας ηγεσία εμφανίζεται να θέλει την προσφυγή στη Χάγη. Θα χρειαστούν δύο για να φτάσουμε εκεί, και το κυριότερο θα πρέπει να συμφωνήσουμε ποιο είναι το διακύβευμα. Οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Η Τουρκία επιμένει στην αποσύνδεση της διαπραγμάτευσης για το Αιγαίο από την Ανατολική Μεσόγειο. Προφανώς θα θέσει θέμα γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο ζητώντας από το Δικαστήριο να κρίνει την κυριαρχία κάποιων νησίδων και βραχονησίδων. Αγνωστο είναι αν θα θελήσει να βάλει και το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης κάποιων νησιών. Αγνωστο και το αν θα δεχθούν φόρμουλες που είχαν κατ’ αρχήν συμφωνήσει στο παρελθόν.
Θα χρειαστεί χρόνος και μια μακρά διαπραγμάτευση για να φτάσουμε σε κάποιο αποτέλεσμα ξεπερνώντας τα πολλά αγκάθια. Τις επόμενες εβδομάδες θα διαπιστώσουμε άλλωστε εάν ο Ερντογάν θέλει όντως τη Χάγη ή αν θα επιλέξει τη λύση του τσαμπουκά. Εως τότε, καλό είναι να κρατάμε εμείς τα χαρτιά μας κλειστά.