Θάνος Μικρούτσικος: Μας έσπρωχνε να επιστρέψουμε στο όνειρο

Θάνος Μικρούτσικος: Μας έσπρωχνε να επιστρέψουμε στο όνειρο

7' 2" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Σε μία από τις κουβέντες μας, τον Μάιο του 2015, είχε μιλήσει για τα Καπετανιανά, το μικρό ορεινό χωριό του Νομού Ηρακλείου όπου με τη σύζυγό του Μαρία Παπαγιάννη είχαν φτιάξει ένα σπιτάκι – την αετοφωλιά τους, όπως έλεγαν. «Τα Καπετανιανά τα οφείλω στη Μαρία. Εκείνη τα βρήκε και επέμενε να πάμε, εγώ στην αρχή είχα “κλωτσήσει”. Δεν ξεπερνούν τους εξήντα οι κάτοικοί τους, οι περισσότεροι είναι γερασμένοι. Είμαστε σε υψόμετρο 900, απέναντί μας έχουμε το Λιβυκό Πέλαγος, δίπλα στο σπίτι μας υπάρχει ένα εκκλησάκι του 14ου αιώνα, από το παράθυρό μας βλέπουμε τον ιερό Κόφινα, την πιο ψηλή κορυφή των Αστερουσίων. Σ’ αυτόν τον τόπο ο χρόνος σταματάει. Δεν είναι τυχαίο ότι πριν από 4.500 χρόνια, όπως υποστηρίζουν οι αρχαιολόγοι, οι πλούσιοι και ισχυροί της Μεσογείου έδιναν εντολή να ταφούν σ’ αυτό το βουνό, γιατί έτσι θα πήγαιναν ψηλά. Αν πιστεύεις στον Θεό και θέλεις να συνομιλήσεις μαζί του, εκεί μπορείς να το κάνεις. Εγώ, που δεν πιστεύω στον Θεό, όποτε θέλω να συνομιλήσω με τη σιωπή, εκεί το κάνω…»

Θάνος Μικρούτσικος: Μας έσπρωχνε να επιστρέψουμε στο όνειρο-1

Με τον Γ. Κούτρα συνεργάστηκαν για πρώτη φορά, στη «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ».

Η σιωπή ήταν το κυρίαρχο στοιχείο στην πολιτική κηδεία του Θάνου Μικρούτσικου, στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας, χθες το μεσημέρι. Μέσα στο τσουχτερό κρύο, υπό καταρρακτώδη βροχή, εκατοντάδες άνθρωποι έστεκαν αμίλητοι: βουβές αγκαλιές και χειραψίες, υγρά μάτια, πρόσωπα σκεπτικά, σκοτεινιασμένα. Ακουγες μόνο τις σταγόνες της βροχής, που χτυπούσαν πάνω στα μάρμαρα και στις ομπρέλες.

Στο ξεκίνημα της τελετής, η φωνή του από τα ηχεία μάς προκάλεσε ρίγος. «Ξέρουμε ότι είμαστε περαστικοί / κι ότι ύστερα από μας τίποτα τ’ αξιόλογο δε θα ’ρθει»: το τραγούδι «Για τον φτωχό Μπέρτολτ Μπρεχτ» από το άλμπουμ «Ο Θάνος Μικρούτσικος τραγουδά Θάνο Μικρούτσικο» του 1998. Μετά, οι επικήδειοι. Λιτοί, ουσιαστικοί, συγκινητικοί. Για τον σύντροφο, τον σύζυγο, τον πατέρα, τον φίλο. «Είμαστε εδώ όλοι οι άνθρωποι που για μισό αιώνα εμπνέονται, εμψυχώνονται, αισθάνονται, κατανοούν τον κόσμο και αγωνίζονται να τον αλλάξουν μέσα από τη μουσική σου», ανέφερε μεταξύ άλλων ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας.

Με ραγισμένη φωνή αποχαιρέτισε τον «δεύτερο πατέρα του», όπως τον αποκάλεσε, ο στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός Οδυσσέας Ιωάννου. «Ο Θάνος στα δύσκολα μας έσπρωχνε να επιστρέψουμε στο όνειρο. Εχει αφήσει πίσω του απαντήσεις για καθετί, για όλους μας – αναζητήστε τις…»

Θάνος Μικρούτσικος: Μας έσπρωχνε να επιστρέψουμε στο όνειρο-2

Με τους (από αριστερά) Κ. Καράλη, Μ. Δημητριάδη, Αλ. Αλκαίο και Βλ. Μπονάτσο στο «Εμπάργκο» (1982).

Το ίδιο συγκινημένος και ο επί τέσσερις και πλέον δεκαετίες φίλος του Γιώργος Κιμούλης. «Σαράντα τρία ολόκληρα χρόνια μαζί, κι όμως τώρα νιώθω πως δεν σου είπα όσες φορές ήθελα κι όσες έπρεπε πόσο σ’ αγαπάω, πόσο σημαντικός ήσουν για μένα. Φεύγεις και μαζί σου φεύγει μια εποχή. Κι έρχεται μια άλλη, ακραία θολή. Γι’ αυτό έχουμε ανάγκη το δικό σου φως».

Κι έπειτα, η Μαρία Παπαγιάννη, η Μαρία του, σ’ έναν συγκλονιστικό αποχαιρετισμό, που έκανε αρκετούς από τους παρευρισκομένους να ξεσπάσουν σε αναφιλητά. «Στο δωμάτιο του νοσοκομείου, πριν από μερικές μέρες, έβαλες το χέρι σου πάνω στην καρδιά μου. “Σε λίγο θα χτυπάει και για τους δυο μας”, μου είπες. Ο απόλυτος έρωτας, η απόλυτη αγάπη, η απόλυτη ευτυχία: οι περισσότεροι χρειάζονται πολλές ζωές για να τα έχουν. Εμείς τα καταφέραμε σε μία…» Και, λίγο πριν ακουστεί και πάλι ως επίλογος η φωνή του στο «Οι 7 νάνοι στο S/S Cyrenia», η μικρότερη κόρη του, Αλεξάνδρα, η μόνη από τα παιδιά του που ακολούθησε τον δρόμο της μουσικής: «Μπαμπά μου, αν βρίσκεσαι σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, κράτησέ μου ζεστό το πιάνο, για να παίξουμε μαζί όταν ξανασυναντηθούμε…»

Θάνος Μικρούτσικος: Μας έσπρωχνε να επιστρέψουμε στο όνειρο-3

Με τον Μ. Θεοδωράκη σε συναυλία το 1976.

Βγαίνοντας από την πύλη του κοιμητηρίου ξανά στο βουητό της Αθήνας, θυμήθηκα κάτι που μου είχε πει ο Θάνος Μικρούτσικος πριν από λίγα χρόνια: «Δεν συνδέεται πάντα το πρόσωπο ενός δημιουργού με το έργο του, το έργο είναι αυτόνομο. Υπήρξαν μεγάλοι ποιητές που ήταν καθίκια, όπως ο Εζρα Πάουντ, εκφωνητής στον ραδιοφωνικό σταθμό του Μουσολίνι. Τι υπέροχο, όμως, που είναι όταν ένα σπουδαίο έργο συμβαδίζει με μια σπουδαία προσωπικότητα. Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν μια τέτοια σπάνια περίπτωση».

Και ο Θάνος Μικρούτσικος, επίσης…

ΥΓ.: Τι κρίμα που κάποιοι δεν σεβάστηκαν την επιθυμία της οικογενείας να μην κατατεθούν στεφάνια αλλά τα χρήματα να δοθούν για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα της Μόριας. Ανάμεσά τους το Μέγαρο Μουσικής, ο Μίκης Θεοδωράκης, το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, αλλά και η Κ.Ε. του ΚΚΕ…

Ο Θεοδωράκης, ο Μητροπάνος, ο Παναθηναϊκός, με δικά του λόγια

Για τον Μίκη Θεοδωράκη: «Η σχέση μας έχει περάσει διά πυρός και σιδήρου. Να ξεκαθαρίσω τη θέση μου: ο Μίκης είναι ένας από τους δύο ογκόλιθους της ελληνικής μουσικής. Τον λατρεύω, είναι για μένα σημείο αναφοράς, είμαι “γιος” του, αλλά το 1976, όταν έκανα την πρώτη μεγάλη συναυλία μου στο Σπόρτινγκ και εκείνος, που ήταν παρών, είδε 5.000 ανθρώπους μέσα στο γήπεδο κι άλλους 10.000 έξω –είχε κλείσει η Πατησίων– ενοχλήθηκε. Κάτι τέτοιο μέχρι τότε ήταν αποκλειστικά δικό του προνόμιο. Εδωσε την επόμενη μέρα συνέντευξη στην “Καθημερινή” και με αποκάλεσε Γερμανό συνθέτη. Δεν απάντησα. Από τα 25 μου χρόνια ήδη ήμουν ψύχραιμος, με έναν περίεργο τρόπο. Ακόμα και σε αντιδικίες με άλλους συνθέτες, ακόμα και σε επιθέσεις, με ψυχραιμία απαντούσα. Μάλλον σε καλό μού βγήκε».

Για τον Γιάννη Κούτρα: «Τον ανακάλυψα στο Ταμπούρι, ένα μαγαζί όπου τραγουδούσε αντάρτικα. Ηταν τότε ένας… τενορίνος, ούτε καν τενόρος, και ψιλοφάλτσος, αλλά κάτι εξέπεμπε. “Θέλεις να έρθεις από το σπίτι να δοκιμάσουμε κάτι;” του πρότεινα. Ηρθε και κάναμε πρόβα στη “Μουσική πράξη στον Μπρεχτ”. Η ανεπανάληπτη, υποδειγματική, σαρωτική ερμηνεία του οδήγησε στη συνεργασία μας στον “Σταυρό του Νότου”. Να σας πω και μια ιστορία: Επειδή στο Ταμπούρι δεν έπαιρνε χρήματα, ο Γιάννης δούλευε τα πρωινά σε βενζινάδικο. Μια μέρα μού τηλεφώνησε η μάνα του από το χωριό. “Θέλω να σας ευχαριστήσω, κύριε Μικρούτσικε, για ό,τι κάνετε για τον γιο μου”, μου είπε “αλλά σας ικετεύω, πείτε του να μην αφήσει τη δουλειά στο βενζινάδικο!”»

Για τη Μαρία Δημητριάδη και τον Αλκη Αλκαίο: «Αισθάνομαι αιώνια ευγνωμοσύνη για τη Μαρία Δημητριάδη, γιατί μαζί της έφτιαξα τον τρόπο μου στο τραγούδι. Ηταν περίεργο κορίτσι, αλλά για μένα η σημαντικότερη φωνή για την έκφραση της δραματικής συγκυρίας σε αυτόν τον τόπο. Υπάρχουν φωνές λυρικές ή επικές. Καμιά δεν τα συνδυάζει και τα δύο. Μόνο η Μαρία. Για τον Αλκη Αλκαίο τι να πω; Αυτός ο πρίγκιπας του ελληνικού στίχου υποδυόταν τον στιχουργό, αλλά ήταν ποιητής. Είχα διαβάσει ένα ποίημά του στον “Ριζοσπάστη”, έτσι τον γνώρισα».

Θάνος Μικρούτσικος: Μας έσπρωχνε να επιστρέψουμε στο όνειρο-4

Με τον Δημήτρη Μητροπάνο μάλωναν μόνο για τα ποδοσφαιρικά…

Για τον Δημήτρη Μητροπάνο: «Ηδη από τη δεκαετία του 1970 συνέβαινε κάτι περίεργο: το ρεπερτόριό του με έκανε να βγάζω σπυριά, αλλά την ίδια στιγμή ανατρίχιαζα όποτε τον άκουγα. Δεν μπορούσα να το εξηγήσω λογικά. Θεωρούσα ότι η απόστασή μας ήταν μεγάλη, όμως στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν χάρη στη Βένια άρχισε να αλλάζει η ζωή του και έκανε μια στροφή, ένιωσα πως η απόσταση μπορούσε να διανυθεί. Μπήκαμε στο στούντιο για να ηχογραφήσουμε τα τραγούδια του άλμπουμ “Στου αιώνα την παράγκα”, αλλά εκείνος είχε τρομερό τρακ και δεν μπορούσε να βγάλει κιχ. Τι μακαρονάδες με κοκκινιστά έστελνε στο στούντιο η Βένια για να βοηθήσει την κατάσταση… Ολες οι προσπάθειες επί ματαίω. Κι όταν ήμουν έτοιμος να πω “σταματάμε, δεν θα γίνει ο δίσκος”, άνοιξε το στόμα του και τραγούδησε το “Πάντα γελαστοί”. Ηταν σπουδαίος ο Μητροπάνος. Κι ας μαλώναμε κάθε τόσο. Γιατί; Επειδή όταν έχανε ο Ολυμπιακός ακύρωνε όλα τα ραντεβού του. Ενώ εγώ ποτέ δεν ακύρωσα ραντεβού μου έπειτα από ήττα του Παναθηναϊκού!»

Επιλογές από το έργο του

• Πολιτικά τραγούδια, 1975. Σε ποίηση Βολφ Μπίρμαν και Ναζίμ Χικμέτ. Τραγουδάει η Μαρία Δημητριάδη.

• Καντάτα για τη Μακρόνησο / Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκι, 1976. Τραγουδάει η Μαρία Δημητριάδη.

• Μουσική Πράξη στον Μπρεχτ, 1978. Τραγουδούν: Γιάννης Κούτρας και ο συνθέτης.

• Ο Σταυρός του Νότου, 1979. Σε ποίηση Νίκου Καββαδία. Τραγουδούν: Γιάννης Κούτρας, Αιμιλία Σαρρή, Βασίλης Παπακωνσταντίνου.

• Η αγάπη είναι ζάλη, 1986. Σε στίχους Νίκου Καββαδία, Aλκη Αλκαίου κ.ά. Τραγουδάει η Χάρις Αλεξίου.

• Κρατάει χρόνια αυτή η κολόνια, 1990. Σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου. Τραγουδάει η Χάρις Αλεξίου.

• Γραμμές των οριζόντων, 1991. Σε ποίηση Νίκου Καββαδία. Τραγουδούν: Γιώργος Νταλάρας, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας, Θάνος Μικρούτσικος.

• Συγγνώμη για την άμυνα, 1992. Σε στίχους Κώστα Τριπολίτη. Τραγουδάει ο Γιώργος Νταλάρας.

• Στου αιώνα την παράγκα, 1996. Σε στίχους Αλκη Αλκαίου, Γιώργου Κακουλίδη, Κώστα Λαχά, Λίνας Νικολακοπούλου. Τραγουδάει ο Δημήτρης Μητροπάνος.

• Θάλασσα στη σκάλα, 1999. Σε στίχους Οδυσσέα Ιωάννου. Τραγουδάει ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου.

• Ο Αμλετ της Σελήνης, 2002. Σε στίχους Μάνου Ελευθερίου, Οδυσσέα Ιωάννου, Κώστα Τριπολίτη κ.ά. Τραγουδούν: Χρήστος Θηβαίος, Θάνος Μικρούτσικος.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή