Αραγε, η βελτίωση της ποιότητας ζωής, της ζωής ιδίως όσων είναι οικονομικά ασθενέστεροι, εξαρτάται κύρια ή αποκλειστικά από την αύξηση του παραγόμενου πλούτου, την αύξηση της κατανάλωσης, τη μεγέθυνση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ΑΕΠ; Οχι, δεν εξαρτάται από αυτά. Η μεγέθυνση του ΑΕΠ βοηθά, ειδικά αν αυτή δημιουργεί θέσεις εργασίας, αν αυξάνει τους μισθούς, αν ενισχύει την αναδιανεμητική λειτουργία του κρατικού προϋπολογισμού – αποτελέσματα που δεν προκύπτουν αυτόματα και αυτονόητα από κάθε αύξηση ΑΕΠ. Και αν η βελτίωση της ποιότητας ζωής ειδικά των φτωχότερων εν μέρει συνδέεται με τη δυνατότητα αύξησης της κατανάλωσης, το μείζον ζητούμενο, η βελτίωση της ποιότητας ζωής, κάθε άλλο παρά εξαρτάται μόνο ή κύρια από αυτή την κατανάλωση.
Ακόμη και οι πιο φτωχοί δεν ενδιαφέρονται μόνο για την κατανάλωσή τους. Θέλουν να αναγνωρίζεται ότι αξίζουν και να τους σέβονται, να υπάρχει φροντίδα για την υγεία των γονιών τους και τα παιδιά τους να μορφώνονται, οι ίδιοι να μην είναι στο περιθώριο, να ακούγεται η φωνή τους, οι εξουσίες να τους λαμβάνουν υπόψη. Το μεγαλύτερο ΑΕΠ μπορεί να βοηθήσει την επίτευξη τέτοιων επιδιώξεων, αλλά η αύξηση του ΑΕΠ δεν είναι παρά μόνον ένας τρόπος προς τούτο, όχι πάντα ο καλύτερος. Ενίοτε δεν είναι καν εφικτός. Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι είναι καταδικασμένοι στην ανέχεια; Οχι. Η ποιότητα ζωής τους μπορεί ριζικά να βελτιώνεται εφόσον εφαρμοστούν πολιτικές άμεσα επικεντρωμένες στον στόχο που υποτίθεται ότι υπηρετεί η αύξηση του ΑΕΠ: Σε αυτή καθαυτή τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πιο φτωχών – και μέσα από αυτήν, της ζωής όλων μας.
Το μήνυμα είναι ριζοσπαστικό: Το στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί είναι η αλλαγή σε προτεραιότητες, κριτήρια, πολιτικές με τις οποίες αξιοποιούνται οι ήδη διαθέσιμοι πόροι. Η ποιότητα της ζωής μπορεί/πρέπει να αποσυνδεθεί από το ΑΕΠ. Ακόμη κι αν αυτό δεν συνεχίσει να αυξάνεται με υψηλούς ρυθμούς, η βελτίωση της ποιότητας ζωής μπορεί να βελτιωθεί ριζικά. Το μείζον θέμα δεν είναι η αύξηση των πόρων αλλά, κυρίως, ο τρόπος αξιοποίησής τους. Αυτά δεν τα λέει κάποιος τυχαίος, αιθεροβάμων. Τα τεκμηριώνουν και υποστηρίζουν ο Αμπχιτζίτ Μπανερτζί και η Εσθερ Ντάφλο, οι δύο καθηγητές του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης που μαζί με τον Μάικλ Κρέμερ του Χάρβαρντ βραβεύτηκαν με το φετινό Νομπέλ της Οικονομίας.
Το 2011, στο βιβλίο «Poor Economics», αποτέλεσμα πολύχρονων ερευνών πεδίου, παρουσίασαν διδάγματα για την αντιμετώπιση της φτώχειας. Φέτος, εξέδωσαν το «Good Economics for Hard Times» – σχεδόν ταυτόχρονα με το Νομπέλ. Αμφισβητούν πολλές συμβατικές θεωρίες και υποστηρίζουν ότι πολλά από όσα έχουν επιτευχθεί τις τελευταίες 10ετίες δεν οφείλονται στην οικονομική μεγέθυνση, αλλά στο γεγονός ότι η ανθρωπότητα επικεντρώθηκε σε σαφείς στόχους βελτίωσης της ζωής. Ακόμη και σε φτωχές χώρες, εκατομμύρια άνθρωποι βελτίωσαν την ποιότητα ζωής τους. Σε μια εποχή που η αύξηση του ΑΕΠ θεωρείται το ιερό δισκοπότηρο κάθε σοβαρής πολιτικής και η στασιμότητά του το άλλοθι διά πάσαν νόσον και αμέλεια, η σκέψη των Μπανερτζί – Ντάφλο είναι χρήσιμη. Ισως και για εμάς, στην Ελλάδα…