Πώς έμοιαζε η Αθήνα της οθωμανικής περιόδου; Μέχρι πού εκτείνονταν τα όριά της; Ποια η σημασία της για την Πύλη; Μια εξαιρετική νέα έκδοση, συνεργασία του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη με τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα μάς γυρίζει πίσω κάποιους αιώνες για να μάθουμε καλύτερα ένα υποφωτισμένο κεφάλαιο από την ιστορία της πρωτεύουσας. Εχει τίτλο «Ottoman Athens. Topography, Archaeology, History» και είναι στην αγγλική γλώσσα. Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό έργο, καθώς εστιάζει σε ένα πλέγμα θεμάτων από τις αρχαιότητες, την αρχιτεκτονική, τη χαρτογραφία, μέχρι την καθημερινή ζωή και την απελευθέρωση του Κάστρου των Αθηνών. Φυλλομετρώντας το βιβλίο, βυθίζεται κανείς σε έναν άγνωστο και ενδιαφέροντα κόσμο, που μέχρι τώρα δεν είχε τον χώρο που του αναλογούσε ανάμεσα στο αρχαίο κλέος και στην εποχή της σύστασης του νέου ελληνικού κράτους.
Θέα προς τον Παρθενώνα από την οικία του Γάλλου προξένου.
Στόχος του εγχειρήματος είναι να συγκεντρώσει και να συγκροτήσει τις πληροφορίες που έχουμε για την Αθήνα, από την οθωμανική κατάκτηση μέχρι και την Ανεξαρτησία. Η έκδοση αυτή, η οποία περιέχει και νέα ευρήματα που προέκυψαν από την έρευνα, σηματοδοτεί την έναρξη των προγραμματισμένων δράσεων του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη στο πλαίσιο του εορτασμού για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση. Οπως μας εξηγεί η επικεφαλής της Γενναδείου, Μαρία Γεωργοπούλου, η πρώτη απόπειρα προσέγγισης αυτού του ζητήματος ήταν σε ένα συνέδριο που διοργάνωσε η Βιβλιοθήκη το 2015. Ετσι εμπεριέχονται οι δέκα επιστημονικές εισηγήσεις από τους τότε ομιλητές μαζί με δύο νέα άρθρα που αφορούν την Αθήνα και τον Παρθενώνα προτού ξεσπάσει η επαναστατική σπίθα, αλλά και η αναδίφηση στα οθωμανικά αρχεία της περιόδου του 1821, ώστε να δούμε πώς αντανακλάται ο ξεσηκωμός στην Πύλη.
«Ηδη, ξένες και ελληνικές βιβλιοθήκες και ιδρύματα έχουν δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για το βιβλίο αυτό. Νομίζω ότι προσφέρει στους Ελληνες μια ευκαιρία να μάθουν περισσότερα για εκείνους τους αιώνες, δηλαδή μια ευκαιρία μεγαλύτερης ιστορικής αυτογνωσίας», επισημαίνει η Μαρία Γεωργοπούλου. Αν κοιτάξει κανείς τη σημερινή Αθήνα, θα δει ορισμένα σπαράγματα εκείνου του παρελθόντος, τζαμιά και λουτρά που έχουν αποκατασταθεί, όπως και το αρχοντικό των Μπενιζέλων στην Πλάκα που είναι το παλαιότερο ίσως σπίτι της πρωτεύουσας. Ομως, αυτά τα ελάχιστα δείγματα δεν αρκούν για να μπορέσουμε να ξαναπλάσουμε αυτήν τη μικρή αλλά σημαντική πόλη της οθωμανικής περιφέρειας, στην οποία σήμερα ζούμε.