Οι πραγματικές επιπτώσεις από τη δεκαετή κρίση της ελληνικής οικονομίας δεν είναι πλήρως κατανοητές. Πιστεύουμε ότι η κρίση ήταν μια καταστροφή που μείωσε τα εισοδήματα, οδήγησε πολλούς στην ανέχεια, κάποιους στην απελπισία. Πράγματι, ήταν καταστροφή κι όχι όμως, μόνον για τον λόγο αυτό. Είχε ως συνέπεια και την καθήλωση επενδύσεων. Πολλά χρόνια, οι επενδύσεις ήταν αρνητικές, καθώς οι επιχειρήσεις δεν αντικαθιστούν ούτε τις ξεπερασμένες εγκαταστάσεις, που πάλιωσαν.
Θυμίζουμε ότι πριν από την περίοδο της κρίσης τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Η παραγωγική δυνατότητα της χώρας ήταν μεγαλύτερη από την πραγματική παραγωγή και οι οικονομολόγοι «ανησυχούσαν» για το «παραγωγικό κενό». Τι έπρεπε να γίνει προκειμένου να καλυφθεί το κενό αυτό και να αξιοποιηθούν πλήρως οι παραγωγικές δυνατότητες που παρέμειναν σε αδράνεια; Αυτό ήταν το «ωραίο πρόβλημα» για το οποίο είχαν γραφτεί πολλές μελέτες.
Το Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Alpha Bank, μας προσγειώνει στο νέο πρόβλημα, το αντίστροφο. Το παραγωγικό κενό της χώρας εξαφανίστηκε! «Το παραγωγικό κενό της οικονομίας, θα φθάσει σταδιακά μέχρι το 2021, στα 800 εκατ. ευρώ, ή στο -0,4% του δυνητικού ΑΕΠ», δηλαδή του ΑΕΠ που μπορούσαμε να έχουμε. Και ο λόγος που δεν έχουμε αναξιοποίητες παραγωγικές δυνατότητες ώστε να τις ενεργοποιήσουμε είναι απλός. Χάθηκαν! «Η πτώση του δυνητικού ΑΕΠ ανήλθε σωρευτικά το διάστημα 2010-2018 σε 14% (-7,1% την περίοδο 2013-2018) και η οποία μάλιστα δεν φαίνεται να ανατρέπεται την επόμενη διετία.
Η παρατεταμένη περίοδος αποεπένδυσης έχει αποδυναμώσει τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας. Το πρόβλημα είναι σοβαρότερο απ’ ό,τι φαίνεται. Το φυσικό κεφάλαιο έχει εξασθενήσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια (-9,2%, την περίοδο 2010-2018), καθώς το επίπεδο της επενδυτικής δαπάνης βρίσκεται συστηματικά χαμηλότερα από το ύψος των αποσβέσεων.
Το θέμα δεν είναι ότι πρέπει να γίνουν επενδύσεις, πρέπει να γίνουν γρήγορα και πολλές. Και δεν αρκεί πλέον να περιμένουμε επενδύσεις από μικρές εταιρείες που θα μεγαλώσουν. Ούτε οι startups του ενός ατόμου μπορούν να δώσουν την λύση. Η ρητορική για επενδύσεις ηρωικών μικρομεσαίων, θα ήταν χρήσιμη λύση πριν από έξι-επτά χρόνια, αν ήμασταν κανονική χώρα.
Η λύση δεν μπορεί να προέλθει ούτε καν από την εγχώρια επιχειρηματικότητα που θριαμβεύει όταν έχει τη θαλπωρή προστατευτικών μέτρων και πολιτικής εύνοιας. Χρειάζονται σημαντικές επενδυτικές κινήσεις από ξένο κεφάλαιο αλλά και από μεγάλες κρατικές εταιρείες σε σημαντικά έργα. Αυτά όμως δεν πρέπει να είναι έργα του προηγούμενου αιώνα, οδικά έργα και άλλες εύκολες εστίες διαφθοράς. Χρειάζεται η ανάπτυξη παραγωγής προϊόντων, software, υπηρεσιών, καινοτομιών που έχουν διεθνή ζήτηση. Να κλείσει γρήγορα το κενό τεχνολογικής καθυστέρησης με ένα ψηφιακό άλμα στο οποίο θα πρωταγωνιστεί αναγκαστικά ο δημόσιος τομέας.
Αλλωστε, το πρόβλημα δεν είναι μόνον οικονομικό. Είναι και δημογραφικό. Σύμφωνα με στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ, ο πληθυσμός της χώρας στις αρχές του 2019 μειώθηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, κατά 0,15% ενώ οι προβλέψεις, για την εξέλιξη του πληθυσμού της χώρας τη δεκαετία που ξεκίνησε, είναι ότι θα συρρικνωθεί, από 10,5 εκατ. το 2020, σε 9,9 εκατ. το 2030 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, The 2018 Aging Report).
Παράλληλα και το εργατικό δυναμικό της χώρας αναμένεται να μειωθεί κατά περίπου 600.000 εργαζόμενους ή 9,3%, παρά το γεγονός ότι η συμμετοχή του πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών, στην αγορά εργασίας θα αυξηθεί σε 71,4% το 2030, από 68,9% το 2020. Το ποσοστό του πληθυσμού σε ηλικία που θα μπορεί να εργαστεί θα περιοριστεί το 2030, κατά 2,3 εκατοστιαίες μονάδες, σε σύγκριση με το 2020.