Οι ξεναγοί είναι οι συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στον τόπο και στους επισκέπτες του. Είναι υποχρεωμένοι να συμπορευτούν με την τουριστική πολιτική της χώρας, να προσαρμόσουν το πρόγραμμά τους ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες (αλλοπρόσαλλα ωράρια, ελλείψεις αρχαιοφυλάκων και βασικών υποδομών, όπως προορισμοί με προβλήματα στη συγκομιδή των απορριμμάτων), ενώ συχνά στην καλλιέργεια και στο προσωπικό ήθος τους επαφίεται η τελική εντύπωση που θα αποκομίσει ένας ξένος για τον προορισμό. Λίγες μέρες μετά την έλευση της νέας χρονιάς, κάνουμε τον απολογισμό του 2019 και τις προγνώσεις για το 2020 με τον πρόεδρο του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών, Κρίτωνα Πιπέρα.
Πείτε μας λίγα λόγια για το σωματείο σας.
Το Σωματείο Διπλωματούχων Ξεναγών αριθμεί περίπου 1.500 μέλη, τα οποία δραστηριοποιούνται σε όλη την Ελλάδα αναλαμβάνοντας προγράμματα εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, τουριστικών επιχειρήσεων, οργανισμών και μεμονωμένων επισκεπτών. Οι ξεναγοί-μέλη μας καλύπτουν 28 γλώσσες και σε ποσοστό περίπου 58% διαθέτουν πτυχίο ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Μπορούν δηλαδή να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις ενός εξειδικευμένου κοινού με γνώσεις αρχιτεκτονικής, γεωλογίας, μαθηματικών, γεωπονικής, ιστορίας της τέχνης, αρχαιολογίας, φιλοσοφίας, θρησκειολογίας, κ.λπ.
Κάνοντας έναν σύντομο απολογισμό, πώς κρίνετε τη χρονιά που μόλις τελείωσε και τι θεωρείτε ότι θα πρέπει να αλλάξει σε επίπεδο τουριστικής πολιτικής το 2020;
Η περσινή τουριστική χρονιά κρίνεται θετική στο σύνολό της, με αύξηση επισκεπτών και εσόδων. Από την άλλη μεριά, οι παθογένειες του ελληνικού τουρισμού εξακολουθούν να υπάρχουν, γιατί μιλάμε για προβλήματα διαχρονικά, όπως είναι τα σκουπίδια σχεδόν σε όλες τις τουριστικές διαδρομές (π.χ. σε Πύργο, Μυκήνες, αρχαία Κόρινθο), τα γκράφιτι (αναφέρομαι ειδικά στο tagging, που ουσιαστικά είναι μουντζούρωμα), ο μικρός αριθμός ταμείων σε σημαντικούς χώρους όπως η Ακρόπολη, με αποτέλεσμα τον συνωστισμό των επισκεπτών κάτω από τον ήλιο, η έλλειψη αρχαιοφυλάκων, οι ανεπαρκείς τουαλέτες, οι παράνομοι «ξεναγοί», που λόγω έλλειψης ελέγχου δρουν ανεξέλεγκτα εξαπατώντας τουρίστες (πρόκειται για αντιποίηση επαγγέλματος, αφού το επάγγελμα του διπλωματούχου ξεναγού είναι νομοθετικά κατοχυρωμένο και απαιτείται συγκεκριμένη εκπαίδευση μέσα από τις σχολές ξεναγών του Υπουργείου Τουρισμού). Οι διαπιστευμένοι από το υπουργείο ξεναγοί είναι οι μόνοι που μπορούν να ασκήσουν το συγκεκριμένο επάγγελμα. Επίσης, χρειάζεται καλύτερος συντονισμός όσον αφορά τα θερινά-χειμερινά ωράρια λειτουργίας αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, διότι συχνά μέχρι τον Μάιο υπάρχουν χώροι που λόγω έλλειψης αρχαιοφυλάκων αδυνατούν να εφαρμόσουν το θερινό ωράριο.
Οι Ευρωπαίοι ξεναγοί δικαιούνται να προσφέρουν ξεναγήσεις στις υπόλοιπες χώρες της Ένωσης; Για παράδειγμα, μπορεί ένας Αθηναίος να κάνει ξενάγηση στο Άμστερνταμ και ένας Βέλγος στη Θεσσαλονίκη;
Οι ξεναγοί είναι επαγγελματίες σε τοπικό επίπεδο μέσα στην ΕΕ. Το επάγγελμα είναι area specific. Αυτό σημαίνει ότι ένας ξεναγός στην Ελλάδα δεν μπορεί να ξεναγήσει σε άλλη χώρα όπου το επάγγελμα είναι νομοθετημένο και, αντίστοιχα, ένας ξεναγός άλλης χώρας δεν μπορεί να ξεναγήσει στη χώρα μας, κάτι που επιτρέπεται μόνο περιστασιακά, σε παρόχους (δηλαδή ξεναγούς άλλης χώρας που έρχονται με το γκρουπ τους στην Ελλάδα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα). Δυστυχώς, οι έλεγχοι είναι ανεπαρκείς, με αποτέλεσμα πολλοί να προσποιούνται τους παρόχους, αλλά να ζουν και να εργάζονται στην Ελλάδα χωρίς να δηλώνουν τα εισοδήματά τους – σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, ο πάροχος φορολογείται στη χώρα που δηλώνει ως μόνιμη κατοικία.
Σε προορισμούς με μεγάλη επισκεψιμότητα, όπως η Δήλος, μπορεί κανείς να δει ξεναγούς να διαγκωνίζονται για το ποιος θα πάρει στο γκρουπ του περισσότερους τουρίστες. Θεωρείτε ότι αυτή η εικόνα αρμόζει σε τόσο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους;
Υπάρχουν συνάδελφοι που δουλεύουν ως τοπικοί σε κάποιους αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία (π.χ. Δήλος, Ακρόπολη, Κνωσός). Είναι νόμιμη διαδικασία από τη στιγμή που δηλώνουν τα εισοδήματά τους. Η συμπεριφορά του καθενός είναι προσωπική υπόθεση. Και πάλι, όμως, είναι θέμα ελέγχων από το κράτος, εφόσον η άγρα πελατών απαγορεύεται – κάτι το οποίο κάνουν κατά κόρον οι παράνομοι, που αλιεύουν τα θύματά τους μέσω διαδικτύου.
Τελευταία ακούμε όλο και περισσότερα για τον θεματικό τουρισμό. Το σωματείο σας διοργανώνει θεματικές ξεναγήσεις;
Ο θεματικός τουρισμός αναφέρεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, δεν είναι όμως κάτι καινούργιο. Οι διπλωματούχοι ξεναγοί εδώ και δεκαετίες, μέσα από την εκπαίδευσή τους στις σχολές ξεναγών, μπορούν να ανταποκριθούν σε όλων των ειδών τα θεματικά προγράμματα. Στα πολυήμερα ταξίδια έχουμε πολλές δραστηριότητες, όπως επισκέψεις σε θεματικά μουσεία (του λαδιού στη Σπάρτη ή του μεταξιού στο Σουφλί), θρησκευτικό τουρισμό (ακολουθώντας τα βήματα του Αποστόλου Παύλου), γευσιγνωσίες (συνάδελφοι ειδικεύονται στον γαστρονομικό τουρισμό), καθώς επίσης και προγράμματα που ειδικεύονται στη βοτανολογία-φυτολογία, στην ορνιθοπαρατήρηση, σε προγράμματα για ΑμεΑ μέσω της FEG (Πανευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ξεναγών, της οποίας προεδρεύει η Έφη Καλαμποκίδου).
Σε ποιους ελληνικούς προορισμούς μάς προτείνετε να ταξιδέψουμε τη νέα χρονιά;
Ένας πραγματικά ενδιαφέρων προορισμός είναι το Δίον, στους πρόποδες του Ολύμπου. Μια ολόκληρη πόλη, η κατεξοχήν ιερή πόλη των Μακεδόνων, που αναφέρεται από τον Θουκυδίδη και ήκμασε στα χρόνια του Φιλίππου Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με συνεχή πορεία μέχρι τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Είναι ένας αρχαιολογικός χώρος με απίστευτα ευρήματα, η ανασκαφή του οποίου συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Ένας άλλος αγαπημένος και πολύ σημαντικός χώρος είναι το Ακρωτήρι στη Σαντορίνη, η «ελληνική Πομπηία» όπως ονομάζεται, που καταστράφηκε από τη μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης γύρω στο 1628-1640 π.Χ.
Ο υπερτουρισμός είναι ένα ζήτημα που προέκυψε τα τελευταία χρόνια με εμφανείς τις συνέπειές του στους δημοφιλείς προορισμούς. Πώς μπορεί να διαχειριστεί ένας τόπος, όπως για παράδειγμα η Σαντορίνη, την αθρόα προσέλευση επισκεπτών;
Ο υπερτουρισμός είναι ένα μεγάλο πρόβλημα και δυστυχώς αυξάνεται. Ένας λόγος είναι τα κρουαζιερόπλοια που σταματούν στους ίδιους προορισμούς, με αποτέλεσμα μέρη όπως η Ακρόπολη, η Σαντορίνη, η Κνωσός, η Μύκονος να ασφυκτιούν από τις χιλιάδες των τουριστών που βρίσκονται εκεί την ίδια στιγμή. Χρειάζεται συντονισμός των κρουαζιερόπλοιων, αλλά ακόμα πιο κρίσιμη είναι η προβολή άλλων προορισμών, εξίσου σημαντικών, για αποσυμφόρηση των πιο δημοφιλών. Όπως για παράδειγμα η Σάμος με το Ηραίο και το Ευπαλίνειο όρυγμα, η Σαμοθράκη, τα Ιόνια νησιά εκτός της Κέρκυρας, περιοχές στην Κρήτη εκτός της Κνωσού (Ζάκρος, Αγία Τριάδα, Μάλια). Για να γίνουν όμως όλα αυτά, πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές, που δυστυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ανύπαρκτες.
Υπάρχει η άποψη ότι οι Έλληνες είμαστε γαλουχημένοι έτσι ώστε να λατρεύουμε ερείπια και ο αντίλογος που λέει ότι δεν γνωρίζουμε ουσιαστικά τον πολιτισμό που γεννήθηκε στη χώρα μας. Τι από τα δύο ισχύει;
Πράγματι αρκετοί Έλληνες δεν κάνουν τον κόπο να επισκεφτούν κορυφαίους αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία της χώρας, επειδή τα θεωρούν δεδομένα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην εμβαθύνουμε στον πολιτισμό μας και να τον βλέπουμε συχνά λίγο επιδερμικά, ακουμπώντας μόνο στο παρελθόν, χωρίς να προσπαθούμε να κάνουμε τους εαυτούς μας καλύτερους σήμερα.