Ο λυρικός Αλμπαν Μπεργκ και η εμμονή του με το έργο του Μπίχνερ

Ο λυρικός Αλμπαν Μπεργκ και η εμμονή του με το έργο του Μπίχνερ

2' 53" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στις 13 Αυγούστου του 1983, ένας αστεροειδής πήρε το όνομα του Βιεννέζου συνθέτη Αλμπαν Μπεργκ: 4528 Berg. Το γεγονός αυτό από μόνο του δεν λέει πολλά πράγματα. Αν μη τι άλλο όμως, αποτελεί μια κάποια ένδειξη του διαμετρήματος ενός δημιουργού που κατάφερε να αφήσει το δικό του φωτεινό στίγμα στο στερέωμα του χρόνου.

Ο Μπεργκ είχε τη μοίρα των περισσότερων μεγάλων μουσουργών: δεν έζησε πολύ· πέθανε στα πενήντα του. Είχε γεννηθεί στη Βιέννη το 1875, όπου και πέθανε το 1935 από μια ασήμαντη (αρχικά) μόλυνση. Ο θάνατός του ήρθε σε μια φάση της ζωής του κατά την οποία βρισκόταν σε αντιπαράθεση με το ναζιστικό καθεστώς το οποίο, βέβαια, θεωρούσε κάθε τι πρωτοποριακό ως «παρακμιακή τέχνη».

Ο λυρικός Αλμπαν Μπεργκ και η εμμονή του με το έργο του Μπίχνερ-1

Η Εθνική Λυρική Σκηνή για την πρώτη παρουσίαση του «Βότσεκ» στην ιστορία της επέλεξε διακεκριμένους καλλιτέχνες. Διευθύνει ο αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος, συμμετέχουν η ορχήστρα, η χορωδία και η παιδική χορωδία της. VALERIA ISAEVA

Πέθανε νωρίς, λοιπόν, ο Μπεργκ, αλλά πρόλαβε να αφήσει πίσω του αριστουργηματικά μουσικά έργα, από τη Λυρική Σουίτα και το Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα («αφιερωμένο στη μνήμη ενός αγγέλου», την πρόωρα χαμένη κόρη των Βάλτερ Γκρόπιους και Αλμα Μάλερ) έως τις δύο όπερές του, εκ των οποίων η μία απέμεινε ημιτελής. Αυτή ήταν η έξοχη «Λούλου» (την επεξεργαζόταν τα επτά τελευταία χρόνια της ζωής του) και ο «Βότσεκ», η πρώτη του όπερα, που ήταν και η πρώτη μεγάλη του επιτυχία το 1925. Το 1931 παρουσιάστηκε και στην Αμερική, στη Φιλαδέλφεια Μετροπόλιταν Οπερα Χάουζ με τον επιβλητικό Λεοπόλδο Στοκόφσκι στο πόντιουμ.

Η ιστορία είναι περίπου αυτή: Το 1914, ο Μπεργκ παρακολούθησε τη βιεννέζικη πρεμιέρα του ημιτελούς θεατρικού έργου «Βόιτσεκ» ενός άλλου πρωτοποριακού, του Γερμανού Γκέοργκ Μπίχνερ (1814-1837). Η ανερμάτιστη αυτή σειρά σκληρών, βίαιων, επεισοδίων από τον στρατιωτικό βίο, με τους απόκρυφους και μοιραίους έρωτες των στρατιωτών με φτωχές κοπέλες, και με τον φθόνο και τα φονικά πάθη που ανακύπτουν, έγινε εμμονή στον Μπεργκ. Του πήρε περίπου επτά χρόνια να ολοκληρώσει το έργο, αλλά τα κατάφερε. Στο βιβλίο του «Εισαγωγή στη μουσική του 20ού αιώνα» (Νεφέλη, 1983), ο Αμερικανός συνθέτης και μουσικοκριτικός Ερικ Σάλτσμαν παρατηρεί πως ο Μπεργκ «διασκεύασε μια αξιοσημείωτη σειρά από αποσπάσματα του Γκέοργκ Μπίχνερ σε ένα καλειδοσκοπικό λιμπρέτο με την εξής υπόθεση: Ενας δυστυχισμένος στρατιωτικός αγγελιοφόρος σκοτώνει την άπιστη ερωμένη του και στη συνέχεια αυτοκτονεί. Ο Βότσεκ είναι από μία άποψη ένα κοινωνικό ντοκουμέντο που ταυτίζεται με το θεατρικό και μουσικό ιδίωμα των αρχών του 20ού αιώνα γνωστού ως “εξπρεσιονισμός”».

Ο λυρικός Αλμπαν Μπεργκ και η εμμονή του με το έργο του Μπίχνερ-2

ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ

Κάποιοι «φοβούνται» τη μουσική του Μπεργκ εξαιτίας της εντύπωσης της ατονικότητας που τη χαρακτηρίζει – αυτή η εναντίωση του πρώιμου εικοστού αιώνα στους αρμονικούς νόμους του τονικού συστήματος. Υποτίθεται ότι ο πρώτος που θεωρητικοποίησε το μοντέλο (το λεγόμενο «δωδεκάφθογγο σύστημα») και το εφάρμοσε στις συνθέσεις του είναι ο Αρνολντ Σένμπεργκ, ο μέντορας του Μπεργκ δηλαδή. Ο Σένμπεργκ, κατά τον μουσικολόγο Καρλ Νεφ, προχώρησε «στη δημιουργία μιας νέας μουσικής γραφής, καταργώντας και το τελευταίο ίχνος τονικού κέντρου».

Για πολλούς το αποτέλεσμα είναι μια στρυφνή, ψυχρή, εγκεφαλική κακοφωνία που πνίγεται μέσα στην αυτοαναφορικότητά της.

Ο Μπεργκ πάντως, όσο και αν εντάσσεται στην περίφημη μουσική Σχολή της Βιέννης (μαζί με τον Αντον φον Βέμπερν, υπό τον Σένμπεργκ πάντοτε), υπήρξε πιο «σωματικός», πιο «αιμάτινος» στις συνθέσεις του. «Ενστικτώδη λυρικό του οποίου η μουσική είναι δεμένη με την παράδοση», τον χαρακτηρίζει μάλιστα ο Σάλτσμαν, ενώ, ειδικά σε ό,τι αφορά τον «Βότσεκ» (και τη «Λούλου»), ο κλασικός ιστορικός της μουσικής Εμίλ Βιλερμόζ γράφει πως ο Μπεργκ «κατόρθωσε να φέρει την όπερα στο τέρμα της εξελικτικής της πορείας, ύστερα από μια ιστορία τριακοσίων χρόνων». 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή