Το 1972, τρία χρόνια πριν από τον θάνατο του Ισπανού δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο, ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς Γερμανούς συγγραφείς, ο ενενηντάχρονος σήμερα Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ εκδίδει τη βιογραφία του Ισπανού αναρχοσυνδικαλιστή Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι. Το βιβλίο, με τίτλο «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας – Η ζωή και ο θάνατος του Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι», κυκλοφορεί στα ελληνικά (σε μετάφραση Σπύρου Μόσκοβου) από τις εκδόσεις Εστία.
Ο Ντουρούτι υπήρξε μια μυθική προσωπικότητα που σκοτώθηκε στον ισπανικό εμφύλιο, πολεμώντας ενάντια στις φασιστικές δυνάμεις του Φράνκο το 1936. Η δράση του, που παρέμενε στο περιθώριο της ιστορικής έρευνας, εξιστορείται εδώ μέσα από ένα κολάζ γραπτών και προφορικών ντοκουμέντων.
Αναμνήσεις συντρόφων, πολιτικές ομιλίες, συνεντεύξεις του ήρωα σε ξένους ανταποκριτές, προσωπικές σημειώσεις (όπως αυτές της Σιμόν Βέιλ που έδρασε στο τάγμα του Ντουρούτι), προπαγανδιστικά φυλλάδια και άρθρα εφημερίδων, συνθέτουν μια πολυφωνική μυθοπλασία, βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα. Για παράδειγμα, ιστορική αξία παρουσιάζουν τα συμπεράσματα από τη διατριβή που κατέθεσε στην Οξφόρδη το 1953, με θέμα το ισπανικό αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα, ο Τζον Στίβεν Μπραδήμας, Ελληνοαμερικανός βουλευτής των Δημοκρατικών.
Ή ακόμα, οι μαρτυρίες του καθολικού ιερέα Χεσούς Αρνάλ Πένα, που γλίτωσε από το μένος των επαναστατών για να βρεθεί κατόπιν στη θέση του προσωπικού γραμματέα και συμβούλου του Ντουρούτι.
Ο συγγραφέας παρεμβαίνει στη ροή του μυθιστορήματος προκειμένου να ενισχύσει την κυρίως αφήγηση με σημαντικές ιστορικές πληροφορίες. Διερευνά τις ρίζες του αναρχισμού στις αγροτικές επαρχίες της Ισπανίας, που καταγράφονται ήδη από τον 19ο αιώνα. Το τεράστιο αγροτικό προλεταριάτο πάλευε διαρκώς για την αυτονομία των καλλιεργειών του και την ανεξαρτησία του από την κεντρική εξουσία.
Στις 19 Ιουλίου 1936 συμβαίνει κάτι συνταρακτικό στη Βαρκελώνη: το αναρχικό συνδικάτο CNT και ο σκληρός πυρήνας του, η FAI (Federacion Anarquista Iberica – Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία) έπειτα από ένοπλες συγκρούσεις στα οδοφράγματα με τους φασίστες πραξικοπηματίες της ισπανικής φάλαγγας καταφέρνει να νικήσει και να καταλάβει σημαντικά πόστα της πόλης. Εκεί για πρώτη φορά οι αναρχοσυνδικαλιστές θα είχαν την ευκαιρία να πάρουν την εξουσία με τη συνεργασία του Κονπάνις, προέδρου της φιλοεργατικής και φιλοαναρχικής καταλανικής κυβέρνησης, της Τζενεραλιτάτ. Σκοπός τους ήταν η κολεκτιβοποίηση της χώρας, όπως και το να περάσει ο έλεγχος των βιομηχανιών στα χέρια των συνδικάτων, εξαφανίζοντας τις παραδοσιακές πολιτικές οργανώσεις, δομές και κόμματα. Η εξουσία έτσι θα λειτουργούσε από τα κάτω προς τα άνω, βάσει ενός αναρχικού μοντέλου διοίκησης, εμπνευσμένου από τον Μπακούνιν. Λάθος χειρισμοί και εσωτερικές διενέξεις ανατρέπουν τα σχέδια, ώστε οι αναρχικοί τελικά να υποσκελιστούν από τα αστικά κόμματα που επέβαλαν ένα ιεραρχημένο στράτευμα ενάντια στον Φράνκο, και όχι ανταρτοπόλεμο.
Ο πόλεμος σπαράσσει τη χώρα όταν ο Ντουρούτι με ένα τάγμα αποτελούμενο από μόλις 3.000 αναρχικούς και με μόνιμη έλλειψη όπλων, ξεκινάει μια εκστρατεία για την κατάληψη της Σαραγόσας, πρωτεύουσας της Αραγώνας. Τότε, αναγκάζεται να ζητήσει τη βοήθεια εξοπλισμού και εκπαίδευσης των πολιτοφυλάκων του από τη σταλινική Ρωσία. Ομως, δεν μπορεί να υπάρξει συνεργασία, διότι ο «ελεύθερος κομμουνισμός» με τις χαλαρές δομές εξουσίας που πρεσβεύουν ο Ντουρούτι και οι σύντροφοί του δεν συγκλίνει ιδεολογικά με τη δεσποτική γραφειοκρατία του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Η Σιμόν Βέιλ, παρά την επιθυμία της, αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Ισπανία: «Δεν ένιωθα καμιά εσωτερική ανάγκη να συμμετάσχω σ’ έναν πόλεμο που δεν έφερνε πια αντιμέτωπες, όπως νόμιζα στην αρχή, πεινασμένες μάζες αγροτών με τους γαιοκτήμονες και τους συνεργούς τους, τους παπάδες, αλλά τις ευρωπαϊκές δυνάμεις μεταξύ τους: τη Ρωσία, τη Γερμανία και την Ιταλία».
Η Μαδρίτη τον Νοέμβριο του 1936 θα πέσει στα χέρια του Φράνκο. Κατά την πολιορκία της, θα σκοτωθεί ο Ντουρούτι. Αυτόπτες μάρτυρες της συνοδείας του βλέπουν ότι το όπλο που έχει επάνω του εκπυρσοκροτεί τη στιγμή που βγαίνει από το αυτοκίνητό του. Η σφαίρα τον διαπερνά στο στήθος και του αφαιρεί αιφνίδια τη ζωή. Διαδίδονται τουλάχιστον επτά εκδοχές σχετικά με τον θάνατό του. Στην κοινή γνώμη επικρατεί η εντύπωση ότι τον σκότωσαν οι φασίστες. Μερικοί πιστεύουν ότι τον «έφαγαν» λιποτάκτες δικοί του. Αλλοι, οι κομμουνιστές.
Ο Ντουρούτι δεν θα προλάβει να ξεπέσει και να γίνει ένας ακόμα παρασκηνιακός παίκτης του διεθνούς πολιτικού παιχνιδιού. Ο αγώνας του θα ανοίξει μια μικρή, έστω πολύ σύντομη ρωγμή στον χρόνο, όπου η ουτοπία της αναρχίας θα ταυτιστεί με τη ρομαντική επανάσταση.