Τα πνευματικά δικαιώματα αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτιστικής βιομηχανίας παγκοσμίως. Στη χώρα μας στα πνευματικά δικαιώματα της μουσικής κυριαρχούσε για δεκαετίες η ΑΕΠΙ, μία ανώνυμη εταιρεία που είχε αφεθεί ανεξέλεγκτη να εκμεταλλεύεται τους δημιουργούς. Καταγγελίες είχαν φτάσει στο υπουργείο Πολιτισμού και στο παρελθόν. Hταν όμως η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αυτή που προχώρησε στον έλεγχο της ΑΕΠΙ, ο οποίος οδήγησε στην άσκηση ποινικών διώξεων στους ιδιοκτήτες της για βαριά κακουργήματα, στην τοποθέτηση επιτρόπου και τελικά στην ανάκληση της άδειας λειτουργίας της.
Παρότι όμως μπήκε τέλος στην κακοδιαχείριση και ενώ παράλληλα θεσπίστηκε το απαραίτητο ρυθμιστικό πλαίσιο με την ενσωμάτωση ευρωπαϊκής οδηγίας, κατοχυρώνοντας τους δημιουργούς σε σειρά κρίσιμων ζητημάτων, η ασυδοσία του ιδιωτικού μονοπωλίου και η αδράνεια των αρχών τα προηγούμενα χρόνια είχαν οδηγήσει το σύστημα των πνευματικών δικαιωμάτων στα πρόθυρα της κατάρρευσης και τους δημιουργούς σε διάσπαση.
Μπροστά στην κρισιμότητα της κατάστασης, η τότε κυβέρνηση προχώρησε ως λύση έκτακτης ανάγκης στο μεταβατικό σχήμα της ΕΥΕΔ, προκειμένου να διασφαλιστεί το αρχείο με τα δεδομένα των έργων των δημιουργών και να κρατηθεί ζωντανό το σύστημα είσπραξης και διανομής. Hταν μια λύση-γέφυρα μέχρι τη δημιουργία ενός οργανισμού των δημιουργών, όπως ισχύει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπου υπάρχει ένας αυτοδιοικούμενος οργανισμός των εγχώριων καλλιτεχνών, στον οποίο ανατίθεται και η εκπροσώπηση του αλλοδαπού ρεπερτορίου.
Με τον τρόπο αυτό δόθηκε στους Eλληνες δημιουργούς η δυνατότητα να καθορίσουν οι ίδιοι τις τύχες τους. Η μεγάλη επιτυχία αυτής της στρατηγικής ήταν η αποκατάσταση της σύμπνοιας μεταξύ τους και η ενοποίηση της συντριπτικής πλειονότητας του ελληνικού ρεπερτορίου, κάτι για το οποίο χρειάστηκε πολιτική στήριξη, κόπος και χρόνος. Από την άνοιξη του 2019 το σύνολο σχεδόν των Ελλήνων δημιουργών είναι ενωμένο ξανά. Oλοι μαζί αποφάσισαν τη σύσταση του δικού τους οργανισμού και από τον περασμένο Ιούλιο περιμένουν την άδεια λειτουργίας από το υπουργείο Πολιτισμού.
Το διάστημα από το 2015 μέχρι το 2019 ήταν μία περίοδος αναταράξεων και αναδιαμόρφωσης του τοπίου. Η σημερινή κατάσταση είναι ασύγκριτα πιο εύκολη. Σήμερα υπάρχει ψηφισμένος συγκεκριμένος οδικός χάρτης που στο μεγαλύτερο αλλά και πιο δύσκολο μέρος του έχει υλοποιηθεί. Αυτό που απομένει είναι η αδειοδότηση του οργανισμού των δημιουργών και η μεταβίβαση σε αυτόν της δραστηριότητας του μεταβατικού σχήματος, όπως προβλέπεται από το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων όλων των δεδομένων που στο μεταξύ δομήθηκαν από την ΕΥΕΔ και είναι απολύτως αναγκαία για τη συλλογική διαχείριση των δικαιωμάτων.
Το μόνο που χρειάζεται είναι πολιτική βούληση. Oμως το υπουργείο Πολιτισμού καθυστερεί την ολοκλήρωση των βημάτων που απομένουν, επικαλούμενο δευτερεύοντα ζητήματα. Αυτή η παρελκυστική πολιτική δεν είναι ουδέτερη. Παράγει συγκεκριμένα αρνητικά αποτελέσματα. Προκαλεί μεγάλη αναστάτωση στους δημιουργούς και φέρνει εκ νέου διαλυτική πολυφωνία ανάμεσά τους, θέτοντας σε κίνδυνο τη σύμπνοια που με τόση προσπάθεια επιτεύχθηκε. Αν οι δημιουργοί ξαναδιασπαστούν, θα ακυρωθεί de facto η δυνατότητα επιτυχίας του οργανισμού τους. Θα επιστρέψουμε στο παρελθόν, με τους δημιουργούς να καθίστανται και πάλι έρμαιο μιας νέας ή περισσότερων νέων ΑΕΠΙ, με σοβαρές συνέπειες εις βάρος τους. Η Νέα Δημοκρατία όταν κυβέρνησε στο παρελθόν αδράνησε για τον έλεγχο της μονοκρατορίας της ΑΕΠΙ. Στη συνέχεια ως αντιπολίτευση δεν στήριξε καμία από τις ενέργειες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Σήμερα, ως νέα κυβέρνηση τα έχει βρει υλοποιημένα σχεδόν όλα και έχει τη συναίνεση της αντιπολίτευσης για τα λίγα που απομένουν. Προτίθεται να τα εφαρμόσει; Αν όχι, ποιο είναι το δικό της σχέδιο;
Είναι ιστορικών διαστάσεων η ευκαιρία να περάσει και στη χώρα μας η διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων στους δημιουργούς, όπως γίνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ας μην πάει χαμένη.
* Ο κ. Κώστας Στρατής είναι τέως υφυπουργός Πολιτισμού.