Λέγαμε ότι ο νέος αντιαμερικανισμός είναι ο αντιγερμανισμός. Στη θέση του σκιάχτρου η μία υπερδύναμη διαδέχθηκε την άλλη. Τα σκιάχτρα ήταν ταυτόχρονα και κρυφοείδωλα: ήταν ένοχα για όλα. Αλλά και ικανά για όλα.
Τώρα στο φαντασιακό της πληγωμένης και αδικημένης χώρας επαναπροβάλλονται και τα δύο σκιάχτρα· και τα δύο είδωλα. Η αλλεργία για την τουρκόφιλη Γερμανία διασταυρώνεται με την καχυποψία απέναντι στην Αμερική και στις νέες «βάσεις» της.
Εχει τεθεί σε κίνηση το εκκρεμές της συλλογικής ψυχολογίας, που μετακινείται από τον ενθουσιασμό στην απογοήτευση, από τον αυτοθαυμασμό στην αυτολύπηση και από τον τσαμπουκά στον φόβο. Οι οιμωγές για τον αποκλεισμό από τη διάσκεψη του Βερολίνου έδωσαν γρήγορα τη θέση τους στις ζητωκραυγές μιας φρέσκιας, πάνδημης χαφταροφιλίας. Ομοίως, τα αναθέματα για το «φιάσκο» της παγερής αδιαφορίας του Τραμπ διαδέχθηκε η περιφορά της επιστολής Πομπέο σαν να ήταν πιστοποιητικό εθνικού εκτοπίσματος.
Μιλώντας στην κοινοβουλευτική ομάδα του για την εξωτερική πολιτική, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης χρησιμοποίησε όρους όπως «ταπείνωση», «ντροπή», «φόβος», «ανησυχία», «ανασφάλεια». Δεν είναι εκείνος που δραματοποιεί πρώτος τη δύσκολη συγκυρία στα ελληνοτουρκικά. Μάλλον προσπαθεί να απηχήσει –και να εκμεταλλευθεί πολιτικά– ένα ήδη διαμορφωμένο κλίμα· ένα συναγερμό: Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι, ήδη, περισσότεροι από τους μισούς προβλέπουν πλέον ένα θερμό επεισόδιο με την Τουρκία.
Φαίνεται έτσι ότι έχει εγκατασταθεί στην κοινή γνώμη ένα νέφος ανασφάλειας, που δεν μπορεί παρά να σκιάζει και τον ορίζοντα των πολιτικών αποφάσεων. Φαίνεται σαν να υπάρχει ζήτηση και κάτωθεν πίεση για κινήσεις γοήτρου – και όχι υπομονή για κινήσεις ψυχρού υπολογισμού.
Αυτή είναι η μισή εικόνα. Είναι η εικόνα που υποθάλπει, με τους καταγγελτικούς αυτοματισμούς της, η μείζων αντιπολίτευση, σε ασυναίσθητη άμιλλα με τους ανανήψαντες Βουκεφάλες της Δεξιάς. Η άλλη μισή εικόνα αποτυπώνεται στο δημοσκοπικό εύρημα για την «ενδεδειγμένη επίλυση» των διαφορών με την Τουρκία: το 28,8% επιθυμεί απευθείας διάλογο με την Αγκυρα. Το 42,6% προσφυγή στη Χάγη.
Τα ευρήματα δεν είναι μονολιθικά. Στο 71,4% που προσδοκά τον συμβιβασμό «συστεγάζεται» και το θυμικό κεφάλαιο του εθνικού εγωισμού.
Τα ευρήματα δεν είναι μονολιθικά γιατί δεν είναι μονολιθική ούτε η εθνική ψυχολογία. Οσο κι αν είναι εύφλεκτο, το φρόνημα δεν καταφέρνει τελικά να επικρατήσει της ενστικτώδους επίγνωσης του συμφέροντος.
Το είχε πει παλιά ένας υπουργός στον πρωθυπουργό του, ο οποίος είχε μόλις επιλέξει την οδό της αναίμακτης απεμπλοκής σε μια στιγμή όξυνσης με την Τουρκία: Σήμερα όλοι θα σε βρίζουν. Αλλά μεθαύριο οι ίδιοι άνθρωποι θα σε ευγνωμονούν.