Η είδηση για την ανάληψη της προεδρίας της επιτροπής του φετινού Φεστιβάλ των Καννών από τον Σπάικ Λι συνοδεύτηκε από την υπενθύμιση ότι πρόκειται για τον πρώτο μαύρο σκηνοθέτη που αναλαμβάνει αυτόν τον ρόλο στα 73 χρόνια διεξαγωγής του Φεστιβάλ. Έτσι κι αλλιώς, δεν έχει υπάρξει ούτε ένα κεφάλαιο στην καριέρα του Λι όπου το χρώμα του δέρματός του να μην έχει αποτελέσει παράμετρο, κάτι που εν μέρει έχει επιδιώξει και ο ίδιος, θέτοντας εαυτόν στον αγώνα κατά του ρατσισμού και της ανισότητας στη σημερινή Αμερική, πάντα έτοιμος να φωνάξει, να διαμαρτυρηθεί, να τσακωθεί.
Η λίστα με τους ανθρώπους με τους οποίους έχει κατά καιρούς έρθει σε σύγκρουση είναι ανεξάντλητη. Για τον Τσάρλτον Ίστον είπε κάποτε ότι θα έπρεπε κάποιος να τον πυροβολήσει με ένα 44 Bulldog (το όπλο του μανιακού δολοφόνου Ντέιβιντ Μπέρκοβιτς που τον ενέπνευσε για την ταινία του «Το καλοκαίρι του Σαμ»), έχει γκρινιάξει στον Κλιντ Ίστγουντ γιατί στις ταινίες του «Γράμματα από το Ίβο Τζίμα» και «Οι σημαίες των προγόνων μας» δεν εμφανίζεται ούτε ένας μαύρος στρατιώτης, έχει κατηγορήσει τον Ταραντίνο ότι στα σενάριά του χρησιμοποιεί αλόγιστα τη λέξη «niger» και ότι στο «Django: ο τιμωρός» μετέτρεψε την ιστορία της δουλείας σε σπαγκέτι γουέστερν, όπως έκανε και ο Σπίλμπεργκ, μετατρέποντας το «Αμιστάντ» από μια ταινία για τα βάσανα των σκλάβων σε μια ταινία για τον Μακόναχι και τον Άντονι Χόπκινς.
Ωστόσο, αυτή η κατάσταση (με δικά του λόγια) «μόνιμης έκρηξης οργής» στην οποία βρίσκεται δεν περιορίζεται σε κοινωνικά ζητήματα. Από τη θέση του δίπλα στο παρκέ του Γκάρντεν, όπου δεν χάνει αγώνα των αγαπημένων του Νικς, συχνά πυκνά ανοίγει διάλογο με τους αντίπαλους μπασκετμπολίστες – η κόντρα του με τον Ρέτζι Μίλερ έχει μείνει στην ιστορία του ΝΒΑ και αποτέλεσε το θέμα ενός ντοκιμαντέρ του ESPN. Προκύπτει ένα ενδιαφέρον ερώτημα. Είναι τελικά ο Σπάικ Λι ένας επίμονος ακτιβιστής ή μια καρικατούρα, ένας νάρκισσος που μέσα από τη ρητορική και το εκκεντρικό του ντύσιμο βρήκε μια θέση στην αμερικανική ποπ κουλτούρα, υπηρετώντας το σύστημα που καταδικάζει; Γιατί τη μία χρονιά αποφασίζει να μποϊκοτάρει τα Όσκαρ, αρνούμενος να παρευρεθεί στην τελετή, και την επόμενη πανηγυρίζει πάνω στη σκηνή για το βραβείο του; Τι είναι ο Σπάικ Λι; Επαναστάτης ή υποκριτής;
Δεν χρειάζεται να μας ενδιαφέρει. Ο Σπάικ Λι έχει καταφέρει μέσα από αυτή την ιδιαίτερη στάση του και μέσα από το αδιαμφισβήτητο κινηματογραφικό του ταλέντο να καταστήσει εφικτό για έναν μαύρο σκηνοθέτη να έχει ρόλο στο σημερινό Χόλιγουντ. Μέχρι το 2009 οι μαύροι σκηνοθέτες που είχαν προταθεί για Όσκαρ περιορίζονταν στον εξής έναν, τον Τζον Σίνγκλετον το 1991. Έκτοτε έχουν υπάρξει πέντε υποψηφιότητες, μεταξύ των οποίων και μία δική του. Επίσης, την περσινή χρονιά καταγράφηκε ένα ενδιαφέρον ρεκόρ, με 16 ταινίες μαύρων σκηνοθετών να βρίσκονται στη λίστα των 100 πιο κερδοφόρων της σεζόν – αριθμός εξωπραγματικός σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Σ’ αυτές τις κατακτήσεις προστίθεται και η προεδρία του Λι στο Φεστιβάλ των Καννών.
Αυτή η διάθεση αλλαγής στάσης της βιομηχανίας του κινηματογράφου δεν είναι κάτι που πιστώνεται αποκλειστικά στον Λι, φυσικά, αλλά η συνεισφορά του υπήρξε καθοριστική, όπως έχει υπάρξει σημαντική και σε επίπεδο κοινωνίας, μέσα από τις ταινίες του και τις δημόσιες τοποθετήσεις του. Στα περσινά Όσκαρ, αναφερόμενος έμμεσα στις επόμενες αμερικανικές εκλογές, είπε: «Ας κινητοποιηθούμε, ας είμαστε από τη σωστή πλευρά της Ιστορίας». Ο Τραμπ απάντησε αργότερα μέσω ενός τουίτ που ξεκινούσε έτσι: «Θα ήταν καλό αν ο Σπάικ Λι μπορούσε να διαβάσει τις σημειώσεις του…». Δεν έχει σημασία τι έγραψε. Έχει σημασία ότι, ενώ ο Λι δεν ανέφερε πουθενά το όνομα του Τραμπ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ αναφέρθηκε σε αυτόν ονομαστικά. ■